Chinda, chinda...

Seica hai un concurso público para fixarlle unha letra, democrática, zetapeana, enrollada, guai e consonte os tempos, á vella marcha de granaderos . Iso de ver aos xogadores das seleccións de fútbol de medio mundo movendo os beizos mentres escoitan os seus respectivos himnos e os de aquí calados coma estatuas non está nada ben.
Na España de Franco había unha oposición de baixa intensidade e raizame popular, baseada en chistes malos sobre su Excelencia. Aquilo de que cando visitaba Marín lle berraban Marín con Franco! Marín con Franco! ou aquiloutro de que se a filla casara con Tom Jones o neto había chamarse Paco Jones Franco, e moitos máis que o respetable lembrará. Nesta liña, de certo que moitos lectores recordarán o texto galego, escatolóxico, irreverente, absurdo e inofensivo- e que se perpetúa, polo visto, xeración tras xeración (os meus fillos sábeno á perfección e lles causa a mesma risa ca a min cando tiña a súa idade)-, aplicado á música do himno nacional:

Chinda, chinda,
as cachas de Dorinda
postas a ferver
e pronto Lucifer
comeulle nas merdas
que tiña na cu
parabará, bará
parabará, barú.

Non o enviarei o envío ao concurso, ou? Case seguro que non lles gusta.

Something about me

Dentro do censo de blogs sobre edición, libros e lectura, Trama y Texturas publica hoxe a referencia a estas páxinas. Grazas pola iniciatica, Txetxu!

olibrodetodaavida.com

A maior parte das veces, cando entro a dar un bico de boas noites ao maior dos meus pequenos, trece anos, atopoo lendo (a cursiva é miña). Un día é un volume dunha colección de rapaces futbolistas que o trae tolo; outras veces é un Tintín ou Astérix (ah, os clásicos!); outro día, algún dos álbumes gráficos de Star Wars, unha versión adaptada do Quijote, por esixencias escolares, ... libros (a cursiva é miña). Books. Ou b.o.o.k.s.
O meu pequeno é un neno do seu tempo: ten ese manexo asombrosamente intuitivo de todo tipo de e-trebello: móbiles, mp4’s, dvd’s, cámaras dixitais, e todo tipo de novo programa e aplicación do seu ordenador son pan comido para el. Naturalmente que dedica tempo ao contacto cos seus colegas a través do messenger. Pero, chegado o momento, non é quen de resistirse ao pracer incomparable de pechar o sistema e desconectar con case todo, agás co universo que agochan as páxinas dun libro, no delicioso contexto da quentura e Gemütlichkeit do leito (disto os alemáns saben moito) na fin do día. Un clásico.
Ademais de facer bo este atinadísimo slogan ministerial (cousa rara) Se ti les, eles len, o exemplo do pequeno Roberto, sérveme para escoitar ao corazón máis ca a cabeza e introducir o tipo de elementos que van facer pervivir a lectura sobre o papel dese extraordinario artefacto que é o libro impreso, practicamente inalterable dende o seu nacemento, pois —ao estilo doutros produtos da marabillosa inventiva humana, como por exemplo a roda — naceu perfecto. Así, mentres as novelas de Pérez Reverte ou Lorenzo Silva sigan conciliándose coa sombrilla, un bo repousacabezas e unha tarde de praia, ou o último best-seller co cumprimento de certas funcións fisiolóxicas (ah! os clásicos!), a pervivencia do libro (non hai que engadirlle adxectivos: o libro, o que sempre foi un libro: os adxectivos necesitaranse para os outros produtos) ten un horizonte moi longo.
Agora, máis dende que Google fixo o anuncio da súa mastodóntica biblioteca, anda o galiñeiro moi alterado con novidades como os repositorios dixitais, conceptos cos que enchen a boca dirixentes culturais e académicos dor de ajora. Que dúbida cabe da maior difusión que tales contidos atoparían en Internet? De momento, con todo, percibo que case todo o mundo prefire a difusión discreta, máis metódica e lenta, pero segura por tanxible, que ofrece o produto impreso ca a distribución babilónica, confusa e pouco controlable da Internet. Eu mesmo, desmoralizado con datos como o número de blogs que hai no mundo, estou coqueteando —líbreme deus de superfluas vaidades— coa idea de facer un libro cunha boa chea de reflexións desta bitácora, convencido de chegar así a moitos máis lectores ca aos asiduos deste local (a quen, polo demais, agradezo fondamente a súa inmerecida fidelidade), e persuadido de que os méritos daquelas non deben ser moito menores ca os de moita obra insigne que por aí anda editada. Alá veremos.
Ao que vou é que a realidade parece dar trazas do camiño xustamente contrario ao que moita xente reputa por inevitable: a progresiva dixitalización de toda letra impresa. Aí está o exemplo da fantástica blog Trama y Texturas que tras varios anos en formato internético, deu o salto en 2007 ao formato impreso en forma de soberbia (e interesantísima) revista, á que, por suposto, aboneime de contado. E non falamos precisamente de profanos, senón da mellor revista especializada no eido da edición que se teña feito en España.
O outro día, un entusiasta do rollo este dos repositorios dixitais, transmitíame o seu convencemento afirmando:
-Ademais, o mellor de todo é que todo está en .pdf, de xeito que o podes imprimir comodamente, encadernalo en canutillo e ler logo onde che pete.
Unha pescada que morde o rabo. Para tal viaxe tanta alforxa?

A F.E.N. de hoxe

No bacharelato dos anos sesenta e primeiros setenta os nenos e rapaces tiñamos clases de Formación del Espíritu Nacional, F.E.N. As nenas e rapazas de Formación del Hogar. As nosas as impartían membros da Frente de Juventudes. As das nenas da Sección Femenina. Nós xogabamos ao fútbol e elas facían labores del hogar.
O profesor de FEN era delgado, seco, de permanente mala ostia, fumaba coma un carreteiro, distinguía cunha especie de afecto aos nenos da vila e tíñalles xenreira manifesta aos da aldea. Cando preguntaba a un neno que de ónde era, e o neno dicía Da Estrada e logo lle preguntaba a rúa e o neno, no canto da rúa, dicía o nome dunha aldea, o profesor de FEN rebotábase e dábase ao demo e dicía, cunha amargura desproporcionada: Hijo, si soy de Mourente, no soy de Pontevedra.
Porque o profesor de FEN era de Mourente. E alcólico. No fondo era un miña xoia, ao que, por estraña razón, lle morrían os fillos ao chegaren a unha certa idade. Moito me lembro aínda dun que lle chegou a bastante maior, pero logo morreu, que lle chamaban Luisito, coma ao pai. O profesor de FEN ía nos desfiles oficiais e procesións relixiosas do pueblo, canda as autoridades, coa camisa azul e o uniforme branco de Falanxe, compoñendo a imaxe dun fascismo subdesenvolvido e miserento, un lonxano remedo de totalitarismo itálico pero de personaxes solitarios, pequeneiros, infelices, dados á dipsomanía, os terrores nocturnos e as úlceras de duodeno.
As clases de FEN xiraban sempre arredor do mesmo rollo: José Antonio, Onésimo Redondo, Ramiro Ledesma, o discurso de la comedia, o mal que andaba todo na España roja, o Glorioso Movimiento Nacional que foi salvación, o fuero de los españoles, a morte de Matías Montero, as leyes orgánicas, as efemérides do mes de outubro, as efemérides do mes de maio. O profesor de FEN empregaba arreo unha palabra que a min me soaba a algo brando e maleable: postulados.
Nos dous anos posteriores á morte de Franco, o profesor de FEN foi esmorecendo, aillado, acurralado pola ruína progresiva dun réxime que o sustentara —non só no económico mais aínda no persoal— durante toda a vida. Mentar nas aulas a Onésimo Redondo cando as rúas de España eran un clamor a prol da amnistía xeral tiña narices, claro. Rematando o COU —xuño de 1977—, e coa euforia derivada da impunidade de sabermos a un tris de largar do Instituto para sempre, ofendimos a inviolabilidade dos armarios profesorais, onde se gardaban os extractos persoais dos alumnos e botámonos a ver que poñía o de FEN: da maioría de nós, poñía ojo, alumno rojo.
Agora non hai FEN. Hai Educación para la Ciudadanía. É consubstancial ao exercicio do poder político a tentación irresistible de dirixir, controlar, moldear conciencias. Non me retruquen tonterías, por favor. Falo de essentia, non de accidentia. Pódese ensinar a respectar un gai ou un inmigrante como se ensina a lei de Ohm ou os principios da termodinámica? Vivimos moi desorientados porque nos dirixen persoas moi desorientadas. Iso é o que creo

Fendas

Hoxe pola rede rula todo tipo de pijadas e curiosidades varias. Teño xa por norma, por exemplo, non abrir o aluvión de .ppt que chegan ás miñas caixas de e-correo, normalmente relacionadas —nunha sorte de especialización que non chego a entender— co entorno laboral, o sexo e as relacións-percepcións mutuas homes-mulleres. Indúcenme a pensar o desocupada que debe andar a peña e non son quen de ceibarme da intuición de que os individuos/as que prestan atención (normalmente en horas de traballo) á confección-envío-recepción-reenvío deste tipo de chorradas de power point non son xente de moita substancia. Sen ánimo de ofender a ninguén.
Unha chuminada internética destas, que deveu documento arquicoñecido por maxia dos MMS e e-mails, foi en orixe un rexistro sonoro magnético (supoño que realizado cunha cassette de man). Trátase das declaracións, creo que realizadas nas portas dos xulgados de Santiago, de dúas testemuñas —unha muller e o seu home— do caso de homicidio, pola volta do concello de Val do Dubra, dun jicho cun obvio trastorno mental, quen, tras ameazar reiteradamente a un veciño e destrozarlle unha moto cunha machada, é morto por este dun trancazo na cabeza. Paréceme bastante evidente que os elementos cómicos da gravación (o castrapo dos depoñentes e o seu intento de falar fino, a súa fonética vulgar —gheada, rotacismo, paragoxe—… na forma, e o fondo de atavismo primitivo das relacións humanas que, sen o quereren, describen), pasarían totalmente inadvertidos a un cidadán rural galego, pois ese é o seu medio habitual de desenvolvemento, e en nada do que a nós (clase media urbana e ilustrada) nos fai risa descubriría el elementos que movesen a tal. Non deixa de resultarme inquietante pensar que o mesmo que fai escachar aos meus amigos sería indescifrable no seu potencial hilarante a cidadáns cos que compartimos espazo físico e de convivencia social. E isto remite claro está á fenda sociocultural, profunda e en moitos respectos bastante irreconciliable, da nosa sociedade galega. Eu, íncola de chalet adosado en corazón de fermosa zona rural —id est, habitante dun ghetto inverso, ¿ou non?— vivo a moi pouca distancia física de seres humanos dos que sinto me separa unha gran distancia social, cultural e, por ende, cronolóxica. Por veces pregúntome se o tipo que me trae a leña ten sentimentos parecidos aos que eu experimento cando oio, coma neste momento, o piano sublime de Keith Jarrett e enxergo unha lua estremecedoramente chea dourar no solpor a terra en penumbra da Amaía.

Visita obrigada

Papás e mamás de todo o mundo: non o perdades!

Consola saber que aínda existe sentidiño.

Sen pena nin gloria

Por un conxunto de razóns complexas de sistematizar, pois son diferentes en cada caso, o príncipe Hamlet, Macbeth, Ricardo Corazón de León, Roland (o da Chanson) ou Till Eulenspiegel teñen para o público contemporáneo máis ou menos culto unha relación íntima e inequívoca, ata o simbolismo, con certas nacións (ai! xa empezamos): Dinamarca, Escocia, Inglaterra, Francia, Alemaña… E o Cid? Si, si, o Cid Campeador, Ruy Díaz, natural da aldea burgalesa de Vivar e de estatua ecuestre en Burgos, cabaleiro nun garañón exepcionalmente dotado. ¡Recio me lo levantais! Hai anos dicíase que o Cid, como don Qujiote, non é burgalés nin este manchego: son… españois. Pero hoxe... con el hecho diferencial hemos topado. Xa a temos montada. Hala, ás manis do PP, eu, don Quijote, o Cid e máis a bandeira roja y gualda.
Así é que o único aniversario posible do grande poema épico das letras hispanas (o setecentos cumpreanos do Poema del Cid que en 1307 asina un tal Per Abbat, único texto que ten legado á posteridade a voz rexa e sonora dos xoglares dos inmensos campos de Castela) pasou, e pasará inadvertido, como o que é para estes tempos: unha celebración politicamente incorrecta ata a médula.
Eu teño, herdo da biblioteca do avó, unha edición moi querida do venerable monumento: a de Ramón Menéndez Pidal en «Clásicos Castellanos» de Ediciones de La Lectura (logo Espasa-Calpe), Madrid, 1913. Desemboquei na edición pidaliana con algunhas calas previas, e, estimo, necesarias: a adaptación da colección «Historias» de Bruguera (qué servizo cultural o de Bruguera!!) da novela, moi pouco coñecida, de Joseph Lacier (agasallo que me fixeron con cinco anos todo o máis), e, por suposto, a película de Anthony Mann cun Cid guaperas e cachimán e unha Jimena neumática (Charlton Heston e Sofia Loren, al respective) recordos atesourados en recunchos especiais das memorias de nenez.
Lembro pasaxes enteiras do poema, tinguidas dun engaiolante arrecendo medieval; aínda hoxe gusto de picar acó e aló nas páxinas do volume, de basto papel pencado de manchas de humidade, salferidas de notas manuscritas ―lingüísticas, literarias, eruditas― de man dun estudante de filoloxía de apenas vinte anos. Sen dúbida, un factor fundamental da miña formación. Un capítulo do extraordinario estudo filolóxico de don Ramón chámase «Valor nacional del poema». Arrenéjote!
Nota toponomástica: como será que Cid é un apelido tan vencellado a Ourense? Será que don Ruy tiña moza en Allariz?

De profundis

Que mundo de tolos. Organizamos foros internacionais contra o racismo e pagamos verdadeiras fortunas polo pedigree dun puto chucho para presumir diante dos amigos e humillar ao piernas que só ten un palleiro (mestizos chámanlle agora).
Vou no coche, oíndo a radio. Venres, tarde. Unha voz falsamente entusiasta, de locutor claramente local que confunde invitación con berrido, propón nos espazos de silencio que deixa unha machacona sintonía dance:
¿Te gustan las motos? ... ¿Te alucinan sus curvas, su potencia, su rugido? ... ¿Te gustan las chicas que las montan? Entonces tienes una cita el sábado en discoteca XXX, en XXX! ... Las mejores y más potentes motos del mundo rugiendo para ti con las gogós más explosivas!! Fiesta del motor en discoteca XXX, en XXX. ... Una fiesta para que calientes tus motores y los pongas al límite!
Agora engádanlle, en tempo real, invidiuos/as de quince a, digamos, trinta anos; música a un volume que non permite a comunicación verbal; alcol e, probablemente, drogas de deseño e/ou cocaína, e un automóbil ou moto á porta.
Que mundo de tolos. Non hai carné por puntos nin control de ningún tipo que poida loitar contra unha hiperestimulación tan indiscriminada (e legal) dos sentidos máis primarios.
Prefiro non imaxinar os titulares dos xornais o luns.
Máis sobre o particular.

Literatura. Edición. Show-Bussiness

É posible, e non diría eu que non probable, que o orixinal de Boris Izaguirre que chegou á final do Premio Planeta fose, a xuízo dos sesudos membros do tribunal, merecente de tal prez. Non podo imaxinar as sensacións de Juan José Millás e Fernando Savater sabéndose á mesma altura literaria de tal personaxe, de quen, debo recoñecer, ignoraba o cultivo das letras. Acaso algún piadoso lector destas páxinas me desengane.
Lembro que, mutatis mutandis, con ocasión de certo tribunal literario no que eu participei, feito o primeiro e segundo expurgos, ficaban un orixinal, tal vez non demasiado brillante na historia e execución, pero de oficio autoral evidente, e outro que desenvolvía unha historia histriónica, feita a anacos, con mostras obvias de improvisación, pero de autor frivolón, moi à la mode por razóns diversas. Eu, para resumir, contra o acendido criterio doutro membro do tribunal, defendín a literatura como oficio; oficio no que, como en todas as artes, o talento busca o indispensable complemento do esforzo, a adicación e o traballo. Ao dicir de don Pablo Picasso: A min as musas cóllenme sempre traballando.
Visto a ollos dun curioso impertinente, e nun estrato de reflexión máis amplo ca o da apreciación meramente literaria, isto de Boris e o Planeta encaixa para min cunha constatación lamentable á que se ten referido xente de máis vitola que quen subscribe: a entrada da actividade editorial na industria do entertainment e, polas trazas, ata do show bussiness. Así nos vai.
Nota: non descarto que alguén me chame antigüalla e reaccionario. Ben; hai que estar aberto a todos os fanatismos. Por certo, haberá que ler Villa Diamante. Se se deixa.

Exhumando xenreira

Coma o Cid Campeador (de quen, por certo, haberá que falar axiña, pois anda de aniversario), Francisco Franco Bahamonde gaña batallas despois de morto. De certo que, alá na frialdade escura e innominada do seu nicho, debe estar encantado vendo renacer a lombos do peñazo da memoria histórica as dúas Españas que el tanto e con tanto empeño contribuíu a manter ben separadiñas. Non é que a súa sombra sexa longa; estana alongando quen a) ou viven obsesionados co pasado ou b) están tirando bo partido (político, electoral, persoal, económico...) del. Persoalmente, pasei páxina hai ben tempo.

Antoloxías, antoloxistas

No eido da creación crítica e científico-técnica considero que existe alguén máis traidor aínda que o tradutor (traduttore, traditore). É certo e indiscutible que aínda o tradutor máis esmerado, documentado, sensible e rigoroso é un involuntario, e por veces atormentado, traidor a unha expresión concibida nunha lingua concreta, e dun xeito estraña pero palmariamente osmótico, unida por vencellos indisolubles a ela. Este é un argumento complexo e que nas súas últimas instancias conduce á soada hipótese de Sapir-Whorf en virtude da cal, por dicilo de xeito contundente, a lingua determina o pensamento. Teorica e metodoloxicamente discutible, certos aspectos estéticos da idea non deixan de resultar cativadores. E difícil imaxinar as delirantes soflamas de Hitler nun idioma diferente ao alemán.
En fin, coma decote, estoume indo polas ramas. Falaba da traizón intrínseca a toda tradución e afirmaba que aínda existe alguén máis traidor. Trátase do antoloxista. O antoloxista, o escolmador, violenta un sistema natural, un terreo amplo, inzado de matices, no cal o que consideramos imperfecto enfatiza o fermoso e viceversa, e o reduce a unha maqueta ou, aínda, a unha mostra de laboratorio co obxectivo de proporcionar unha idea xeral. Nada máis traizoeiro ca as xeneralizacións. E todo isto a partir de criterios naturalmente asistemáticos, cos que será difícil que unha soa persoa coincida ao pleno, e para a selección dos cales é moi difícil ceibarse da sedución do que se considera mellor, máis representativo, paradigmático, exemplificador, canónico… todos eles adxectivos que a duras penas, e fóra casos contadísimos, aboian nas traizoeiras areas movedizas da valoración persoal e intransferible.
A Biblioteca Galega 120, por exemplo, publicada con éxito hai uns anos por La Voz de Galicia, apostou por escolmar en 120 títulos o que o antoloxista (bo amigo, factor importante da cultura e bibliofilia do país e responsable de todas as operacións editoriais especiais do xornal herculino) considerou honestamente mellor, máis representativo, paradigmático, exemplificador, canónico… das nosas letras. Fóra, como antes dicía, os dez, acaso quince títulos, nos que coincidiría unha altísima porcentaxe do público culto (ben que sempre hai xente rara para todo), boa parte do resto da escolma é o produto de criterios xa non digo asistemáticos senón mesmo inconfesables pero que, por veces, cheiran a inevitables «débedas». Non incorrerei no evidente mal gusto de dar títulos nin autores, pero postos a botar en falta, teño saudades de ver entre O galo de Amado Carballo e De catro a catro de Manuel Antonio, o poemario dun grande, grandísimo amigo de ambos, que escribiu páxinas encendidas sobre a súa poesía e chorou acedas bágoas na prematura morte dos dous. Refírome a Orballo da media noite de Roberto Blanco Torres, obra ao dicir de moitos absolutamente orixinal no seu tempo. Aínda lembro o artigo do noso antoloxista en La Voz cando a Academia concedeu o galardón ao meu parente. Noutros tempos, sería cousa de irmos nomeando padriños e preparando as armas… Logo, as cousas sempre van ao rego. Pero, en fin, todo non pode ser.
(Desculpas pola longura do pos. Un nome alternativo para este blog ben podía ser El rollo que no cesa).

O betalibro

Vía a miña amiga Independiente accedo á extraordinaria monografía de Joaquín Rodríguez, de quen falaba o outro día, director do Máster en Edición da Universidade de Salamanca- Grupo Santillana, titulada Edición 2.0. Los futuros del libro. El betalibro, na súa versión .pdf on-line (maio 2007), con licenza de Creative Commons, da interesante editorial Melusina de Barcelona. Aquí se anuncia a próxima edición en papel, en versión revisada y aumentada. Un tratado crítico, completísimo e rigoroso, indispensabble para coñecer as claves da complexa actualidade e confuso, pero sempre suxestivo, futuro do libro, a edición e a lectura.
Grazas Independiente por compartir o teu saber!

Hispanidade

Digo eu unha cousa: os nacionalistas vascos, galegos e cataláns, ¿traballan o 12 de outubro?

Inmanencia

Por dúas vías diferentes -a docencia e a edición- chego a un pensamento reconfortante: hai en todo proceso de cambio, por moi revolucionario que este sexa, un elemento troncal, transversal, inmanente. A primeira destas vías foi unha conversa estimulante e rica de matices cun profesor compostelán de Dereito e compañeiro de angueiras titoriais na UNED en Pontevedra. O outro camiño foi a lectura do artigo, documentado e contundente, «Edición 2.0» de autoría de Joaquín Rodríguez ―director do Máster en Edición Universidad de Salamanca-Grupo Santillana― publicado en Trama y Texturas (vol. 2 , maio de 2007, pp. 41-47).
Na conversa convíñamos o meu colega e eu en que por moitas novas tecnoloxías (por certo algunha vez haberá que pensar en deixar de chamarse novas, pois de novas teñen xa ben pouco), por moitas novas tecnoloxías, digo, aulas virtuais e pizarras dixitais interactivas, que estean sinalando, modelando, ou aínda determinando o rumbo do ensino e a actividade docente (aínda non hai moito falábase nestas páxinas destas tecnoloxías), a interfaz profesor-alumno (id est, ser humano-ser humano), que interactúan (id est, falan-escoitan-reflexionan-respostan) ten un estatuto de vixencia asegurado, quero crer que por moitos anos. Non hai internet, pizarra dixital nin videoconferencia que substitúan a calidez e cercanía das palabras dun profesor. E o digo tras 22 cursos como profesor-titor da maior universidade española (a UNED).
No artigo, Joaquín Fernández alude a un argumento ao que eu mesmo me teño referido. Di: No sé quién fue el genio capaz de transformar las señales analógicas en digitales pero sí que Tim Berners-Lee realizó una labor equiparable a la que Gutenberg realizara cinco siglos antes: poner al alcance de una comunidad los medios para acceder de manera sencilla a la información. A artillería tecnolóxica constituída por ciclópeos repositorios de contidos textuais, a bulimia digital (di Rodríguez) de mastodónticas bibliotecas on-line, corporacións internacionais de protección de dereitos de edición dixital, directorios abertos de acceso científico… (todo o que Rodríguez denomina Edición 2.0, en analoxía con Web 2.0), pode sumirnos a editores e lectores, sobre todo aos que vimos da pizarra, o pizarrín e a Encicliopedia Álvarez nun marasmo de dúbidas e confusión. E, sen embargo, todo se reduce, de novo, a unha interfaz inmanente: alguén que crea texto-alguén que edita texto-alguén que le texto.
Non desconfío das novas tecnoloxías nin son pesimista respecto delas. Ben en troques: cada día intensifico máis o seu uso e admiro, en consecuencia, as súas ilimitadas capacidades. Pero creo, polo mesmo, que cada vez vai ser máis conveniente e aínda necesario apelar a todo aquilo do que é capaz a natureza humana e nunca farán os bits. Entre Gutenberg y Berners-Lee haberá un espazo no que acharse cómodo, digo eu.

Márquetin oculto?

Cartel colgado profusamente nas paredes da Facultat de ¡¡Filologia!! da Universitat de Barcelona. Será o redactor do texto de Baños de Molgas? de Escairón? da Estrada?
By the way, lembro con tristura, cando en segundo de carreira me chantaron o primeiro (e creo que único) suspenso da carreira (en Latín). O día que fun recoller o veredicto de setembro, á vella Facultade de Filoloxía en Mazarelos, o conserxe cubrira as papeletas cun folio no que podía lerse con fermosa letra de pendolista: Ensamenes de septiembre.
Imaxe tomada vía Invasió subtil.

Don Sigmundo en perspectiva

Tense afirmado que na historia recente da humanidade houbo tres cambios de paradigma no pensamento científico, de tal calado que marcaron unha inflexión a partir da cal o modelo ou estrutura de valores da ciencia mudou de xeito irreversible e afectaron multilateralmente e de carambola non só aos seus eidos específicos senón todo o conxunto da ciencia e aínda do pensamento humano. Estes tres cambios foron os debidos a Copérnico ―revolución copernicana é unha expresión que callou na linguaxe coloquial―, Darwin e Freud. A posición subxectiva do insignificante planeta que habitamos no contexto dun universo inconmensurable; a orixe evolutiva non só do home ―o que negaba o home mesmo coma resultado dun acto perfecto de creación― senón de todas as especies nunha loita feroz pola vida, e a sistematización científica dos mecanismos do subconsciente que rexen entre bambalinas, pero de xeito determinante (os soños, os medos, a angustia, o sexo….) a nosa percepción e xestión do mundo consciente foron no seu momento propostas dunha extrema violencia respecto das crenzas ata o momento admitidas e houberon de socavar os solidísimos alicerces de prexuízos e ideas preconcibidas de base maiormente relixiosa e defendidos ata o fanatismo.

Estes días reviso, na súa etapa final, e despois dun longo pero proveitoso labor, as probas de maqueta da magnífica tradución ao galego que Fefa Noia realizou das Vorlesungen zur Einführung in die Psychoanalyse (Conferencias de Introdución á Psicanálise) de don Sigmund Freud, e que fará o volume 10 da nosa colección Clásicos do Pensamento Universal . As conferencias ou clases, pronunciadas realmente entre 1915 e 1917 para un público tanto de especialistas canto de profanos, pasaron á historia editorial e do pensamento científico como Introdución á psicanálise.
O labor de revisión editorial do texto e o permanente cambio de impresións cos tradutores da colección (algo realmente estimulante e agradable), permíteme reflexións -admito que por veces bastante epidérmicas- sobre moitos aspectos externos e de contexto da obra en si. No caso de Freud, e poñendo por diante tanto que non son especialista en psicanálise nin aínda moi versado en psiquitaría elemental (nobody is perfect) canto que, polo que sei, moitos aspectos da obra do doutor vienés foron superados, non podo deixar de valorar a súa enorme valentía científica. Que obra tan sincera, vibrante, chea de respecto á dignidade humana e, ao tempo, que descarnada, brutal e vitriólica debeu parecer no seu momento! No contexto daquela Europa fin de siècle, do malditismo e a bohemia, o art déco e o modernismo, da primeira aceleración tecnolóxica e a preguerra, Freud sería coma a guinda do pastel, aquel elemento que faltaba para facer afirmar á oligarquía ben pensante: Complexo de Edipo? Chegou, sen dúbida, a fin dos tempos.

O xenocidio das follas

Terei que consultar ese anuario tan popular en EE UU de estatísticas absurdas para ver se teñen computado a estación do ano que máis aparece nos títulos de obras literarias de todo o mundo. Aposto polo outono. Non hai poesía coma a do outono. Non hai luz, recollemento, labor, arrecendo a lume de rastrollo coma os do outono. No outono hai algo que esmorece, pero non dorosa nin triste senón docemente, ao xeito da mazá que está en sazón ou do viño novo que foi acio rotundo e brillante hai tan pouco.
Lembranza da fogaxe, saudades de suor e sal do mar, un ir paseniño cara ao rigor do frío. Tal vez era outono cando naceu o mundo.

Odio

Non sei cal será o futuro deste país noso nin quero proxectar de xeito esaxerado a sombra da II República e o que veu despois sobre o presente. Pero, nun clima social e polñitico permanentemente enrarecido, e con independencia doutro tipo de consideracións, que exista unha instancia, como a monarquía, independente da cor política do executivo do momento paréceme unha garantía cando menos valorable. E digo con independencia doutro tipo de consideracións, porque a partir de aquí cada quen pode valorar a nosa monarquía como lle pete (e hai, claro, moita herba que cortar). Persoalmente, a figura de Xoán Carlos éme bastante grata (foi rei cando eu tiña quince anos) e podo afirmar que a súa desaparición non me vai deixar indiferente.
En calquera caso, iso de andar queimando efixies é moi feo; queimar calquera cousa é feo: o lume, que non admite réplica, é amigo de toda sorte de fanáticos, mala xente, amargados, orates e abusóns. Os inquisidores queimaban corpos; os nazis libros; os integristas islámicos bandeiras. Pero resúltame complicado incluír nese grupo a un mozo catalán de vintetantos anos, nacido e criado en liberdade, fillo da opulencia, a quen nunca faltou nada. Non entendo ben a orixe e mecanismos do odio. Será porque o descoñezo.

R.I.P.

Que vivimos sometidos á tecnoloxía é dicir tanto como que a lúa sae pola noite. Pero nisto, coma en todo na vida, hai graos, matices, luces e sombras. O sometemento dos celulares, por exemplo, chega a límites insospeitados. Eu, por exemplo, non sei o número do móbil do meu fillo, pois para iso está a SIM que o recupera, simplemente, polo seu nome. Pero é que hai xente (dou fe e Vde. seguramente tamén) que non sabe nin o número da muller, ou, mesmo, o seu propio. Así é , entre parénteses, que a imaxinación desparrámase á hora de bautizar a canto bendito número atesoura as tripas do cacharro: Ana móvil, anachica, anachollo, manolo cuntis, manolo primo, ofi hermano, lelo fijo, noli casa, noli jr., jose pequeño, jose grande, gelucho lalín, juan pincha, conchi banco, almu bar, son cadeas textuais perfectamente identificables como entradas dun móbil. Un recoñece o móbil ―cando menos é o que me pasa a min― como unha ferramenta utilísima, e probablemente imprescindible, pero nada máis. A min cascoume o celular non hai moito e, á parte o peñazo que supón recuperar máis de douscentos números (intelixente que é un, os tiña almacenados no teléfono e non na SIM: acepto insultos), non pasa nada.
Ora, o ordenador é outra cousa. Hoxe, tras miles de horas de voo, o disco duro do meu ordenador do traballo dixo basta; irmán, ata aquí chegamos. Ben. Por moito que poida recuperar a información (veremos) dos seus escuros intestinos e mutalos a outra máquina, teño a sensación de que nada será como antes, de que me morreu un amigo, un cómplice, alguén con quen teño compartido moito, un ente que, coma min, traballaba segundo o humor que tivera; que pasaba crises de identidade, con días máis simpático e accesible e outros murcho e intratable; que era depositario de segredos, palabras, números e pensamentos; que, coma o ser humano que de cotío lle daba vida, soportaba a síndrome do luns quitando as legañas e poñendo como podía as pilas. Nunha ósmose obvia, o meu ordenador tiña algo de funcionario e ata que o jefe tomaba café semellaba non responder ao xeito.
Que crueis, orgullosos e ingratos somos coas máquinas! No canto de lle retirar unha etiqueta de inventario e condenalo a un miserable exilio de trasto inservible, polas horas compartidas, o magnífico traballo feito e a súa compañía leal, no día do seu falecemento debera dedicarlle ao finado do meu ordenador un tecnosepelio digno e pronunciar unhas palabras na súa honra no momento en que o seu corazón de silicio deixou de latir para fundirse por sempre nas tebras do esquecemento: foches un amigo, traballaches ben, nunca, ata hoxe, me fallaches. Repousa en paz.

El cine de la Bugallo al carallo

IMAGEN & COMUNICACIÓN en Galicia, Asturias y León é o nome dunha revista semiprofesional do eido da comunicación, o audiovisual, a imaxe e o publicismo, penso que de periodicidade mensual, que edita Noroeste de Imagen y Comunicación, S.L. con sede en Pontedeume. Dou estes datos porque sendo unha publicación profesional é posible que non sexa de difusión moi popular. No seu último número, 92, de setembro do ano en que andamos, o director Uxío Fernández asina o editorial que leva por título o que reproduce este pos. Sen máis ánimo que sometelas a xuízo e consideración, ou sequera solaz , dos asiduos deste local, entresaco estas liñas:
Con la nueva Xunta de Touriño también llegó, chupando rueda, la Xunta bis de Antón Losada, así como la ocasión de emplearse unos cuantos aprovechados con carné, que no se comían un rosco en el audiovisual y ahora lo dirigen, además de algunos listos que han sabido vender su etiqueta de especialistas en el sector, y a cobrar...
Cuando el bosque audiovisual gallego empezaba a tener buena madera han llegado cuadrillas de temporeros a incendiarlo. De la política del inigualable Jesús Pérez Várela, que tuneó al Apóstol con sus verbenas peregrinas, como antes Albor había tuneado aquella Xunta light con sus merendiñas, pasamos a Anxela Bugallo, conselleira de la sonrisa encriptada. que nos trajo al cine su melancolía y su sensual despiste nacional-popular. Teníamos un audiovisual con valores y con actividad, que sólo necesitaba más ayudas, nada más, como las han tenido otros sectores hasta consolidarse. Necesitábamos un apoyo autonómico convencido, ágil y valiente, y dejar que el propio sector navegase, que ya lo quisieran en cualquier otra parte de España, pero la Bugallo mandó el cine al carallo, y donde se gestaba una consolidación hemos pasado a una refundación, convirtiendo el audiovisual gallego en una especie de Galescola de lactantes [...] No sale bien el plano corto del audiovisual gallego y no sé si porque Antón Losada tenía sonrisa de malo o porque nuestra Gioconda marxista-leninista anda en pelotas cinematográficas y no la [sic] coge el frío.

Como está o patio!

Doctor Ibarretxe

Sobre o meu pos anterior: disque lle chaman doctor Ibarretxe pola obsesión que ten en pasar consulta.

Trágala!

Sobre a proposta de referendo do peñazo de Ibarretxe só se me ocorre aquilo que Perich aplicaba á Igrexa (con permiso, don Jaume): o nacionalismo serve para solucionar un conxunto de problemas que non existirían se non existise o nacionalismo. Todas estas demandas ―a reforma estatutaria doméstica, as propostas soberanistas catalanas e o referendo vasco― respostan a un clamor social crecente e xa indisimulable. Só hai que saír á rúa, viaxar a Bilbao ou Barcelona para pulsar con qué fervor, impaciencia e ansiedade arrebatadas agardan as masas populares destas latitudes a solución de tan candentes cuestións. De por parte, vivo acojonantemente reconciliado coa idea de que o bubble gum, a canción do Cola-Cao, as novelas de Martín Vigil, as botas Gorila cunha pelotiña verde de regalo, los Hermanos Malasombra e o sostén de Esperanza Roy son elementos que me definen de xeito inevitable como (perdón) español. Da Estrada, para máis datos.