26.3.17

Insolúbel Compostela



Máis que cen discursos contra a crise do libro, a lectura e a edición poden, creo eu, os pequenos exemplos de que un libro pode ser unha alfaia, a lectura un exercicio incomparable e a edición unha actividade cultural imprescindible que, mesmo, pode servir para gañar a vida. Disto último non podo dar constancia. De todo o outro, da fe un libro recente,  Insolúbel. Franco del Carro, publicado en 2016 por Chan da Pólvora, unha editora que, nos contidos e nas formas, retrotrae ao cerne máis nobre da artesanía editorial e o mimo na idea e na execución do libro. Parabéns a Antón Lopo, fundador e director do selo, e a todos os seus colaboradores (entre os cales non podo deixar de mencionar o meu vello amigo e magnífico deseñador Manuel Martínez). 
Insolúbel. Franco del Carro, dicía, refírese a un personaxe e unha cidade. O personaxe, un escuro clochard de pretendida orixe catalá, dedicábase a inscribir en paredes, farolas, muros e portas cun rotulador de punta grosa unhas mensaxes por veces de lesa sintaxe pero sempre adoecidas dun carimbo lírico-apocalíptico. A cidade, Santiago de Compostela nos remates da década dos setenta, cando eu cheguei a ela para cursar os meus estudos universitarios, xusto dous anos despois da morte de Franco (Bahamonde: Franco del Carro sobreviviría algúns anos máis), «aqueles días que semellaban un tempo novo que non tiña límite», di no libro Suso de Toro. 
Eran, en efecto, tempos de enerxía, días de viño e rosas nos que era imposible, ou moi difícil, sustraerse aos mecanismos da perpetua euforia, aos pulos do optimismo patolóxico. Santiago era o trasfondo barrigaverdiano dun guiñol no que os polis mallaban nos estudantes que, moi no papel de enfants terribles, pediamos liberdade, pisos máis baratos, sexo libre e disolución dos corpos reprimidos, arrodeabamos o pescozo con foulards, pintabamos os ollos con kul e eramos asiduos de paraísos artificiais diversos (petas, tiza, vulcanos, estrelas roxas… ) que se adquirían no zoco de Galerías Viacambre. O reitor non tiña pilila e non queriamos o medio ambiente, queriámolo enteiro. Naquel calexón do gato que era Compostela menudeaban espectros de catacumba: Bretón e a salmodia alucinada dun bastón contra as portas; Casal e seu loro Juanito, ou papagaio, que disque estivera na guerra de Cuba; o Caudillo, hóspede de Conxo fardado de militar, o burro Zenón de Plutarcos… e Franco del Carro, co seu rotula, a súa proverbial mala leite e o seu abrigo remendado. Compostela era unha cidade paixonal, un pouco absurda, como unha amante vella que, para gustar, segue empoando a cara; pero, sobre todo, Santiago era un ente vivo, de corazón permanentemente taquicárdico. 
Hoxe Santiago, como moitas cidades vítimas da historia, é invisible para os nativos, mercadea en liga internacional co seu pasado e dá de merendar aos turistas cincuenta topicazos. Pero, aló nos recantos da memoria reservados para as lembranzas gran reserva, aínda xeme a miña insolúbel Compostela, de cando ardiamos

11.3.17

Redes



Resulta que un fulano botou varios meses en Proxecto Home para desengancharse de… Facebook! Non, non é coña, lino hai unhas semanas no xornal, e, ao mellor, vostede tamén. Polo visto, o tipo chegou a facer un fundido entre a súa vida real e a vida finxida do seu perfil na rede social, de xeito que esta comezou, sutil, subrepticia, arteiramente, a suplantar aquela. Vítima, ao cabo, dunha atroz esquizofrenia tecnolóxica, chegou a establecer unha relación de dependencia tan umbilical co móbil que, durante os meses que durou o enganche, a súa existencia comezaba e remataba na impecablemente puída superficie negra do seu smartphone, coas esperables consecuencias, supoño, sobre as súas relacións persoais de verdade, sobre a súa familia, sobre o seu traballo… 
De feito, responsables do propio Proxecto Home, ata hai ben pouco especializados en afastar as persoas do alcol, do haxís, do perico e do cabalo, veñen alertando con insistencia no terrible perigo que sobre todo para os adolescentes representan WhatsApp e Facebook, novas formas de adicción psicolóxica que poden levar a gravísimos trastornos da personalidade e das formas normais de interrelación social. 
Formas normais de interrelación social? Estaría ben definir isto, hoxe en día. Non é xa o normal relacionármonos a través do celular ou o portátil? O outro día, nun banco, a amable empregada que me atendeu espetoume como primeira providencia que a operación que eu viña de solicitarlle «pode facela vostede comodamente na nosa banca on-line». Sorprendinne a min mesmo respostándolle: «Prefiro facela aquí, cun ser humano, con vostede». A cousa soaba a torpe intento de ligue, recoñézoo, e avermelleime, creo. Pero, no fondo, o meu subconsciente estaba rebelándose contra a ditadura dos monitores como territorio preferente das nosas vidas. Hoxe, cando un (eu incluído) contempla unha paisaxe impresionante, unha fermosa catedral ou un cadro de Vermeer, antes de deixarnos seducir pola humilde pero sublime maxia da propia contemplación, tiramos de móbil, facemos unha foto e a compartimos a toda leite en Facebook, botándonos ao demo se non temos cobertura.
Hai que vivir, claro, cos tempos e de nada serve converterse nun melancólico patolóxico do pasado e, moito menos, nun carca tecnófobo ou nun reaccionario da modernidade. Pero confésolle que teño saudades de tempos máis sinxelos, e tal vez máis auténticos, en que «chatear» era tomar un viño cos amigos, «navegar» ir en vapor ás illas Cíes, «perfil» poñer a cara de lado e «redes» unha vila mariñeira, ben linda por certo, na ría de Ares.