Na presentación da laudatio de certo científico paisano meu, que imos publicar no volume 12 de A Estrada. Miscelánea histórica cultural -de saída inminente-, permitinme emitir un breve, e por forza subxectivo, ditame analítico sobre o devir cultural do país. Velaí vai:
Sir Winston Churchill ―de quen pasaron á posteridade mostras dun humor acedo, intelixente e moi próximo á máis fina retranca do país― dixo dun parlamentario laborista inimigo seu que era un home modesto con moitos motivos para ser modesto. En revanche, por fortuna para o xénero humano, tan nutrido de superflua e improdutiva vaidade, existen homes modestos con moi poucos motivos para ser modestos. Non é, de certo, a humildade unha categoría ética, nin ten por que ser prenda de integridade, que si o é. Pero, tras moitos anos en contacto co medio universitario, podo dar fe de que a xente de máis valía é invariablemente modesta, asequible e normalmente inimiga de honras e ouropeis. Tendemos a crer, neste mundo tan sensibilizado cara aos medios de comunicación e o candelero, que a transcendencia dunha persoa se mide pola súa proxección nos xornais e pola súa presenza, ás veces sospeitosamente habitual, en actos públicos organizados, as máis das veces, non polo seu interese colectivo intrínseco senón precisamente para seren reflectidos nos xornais. Xérase, así, unha sorte de circuíto retroalimentado no que resulta xa complicado decidir se é primeiro o ovo ou a galiña, circuíto no que certos nomes comezan a soar con teimosía tal que un remata por convencerse de que, en efecto, deben corresponder a verdadeiras personalidades, responsables de achegas imprescindibles para o ben social. O tempo, ao cabo, pon todo no seu sitio. Outro xénero de xentes, como o frade Mendel pechado na cela cos seus chícharos, traballan recluídos nos seus despachos, aulas e laboratorios, afastados dos reflexos enganosos das mundanas vaidades, e nos seus despachos, aulas e laboratorios van desenvolvendo un contributo que, non por anónimo e descoñecido, deixa de ter un alcance social, este sí, de gran vitola. Pero, en virtude de non se sabe que estraño proceso, outorgamos infinita máis importancia á morea de parvadas da "cultura" (as aspas son miñas) que os mass media, por así dicir, oficializan.
Esta reflexión miña veume á cabeza curioseando estes días entre as páxinas da reedición, moi oportuna e meritoria, duns textos galegos que, debo confesar, descoñecía. Os textos dun sabio, moi sabio e moi humilde, que deben ser pioneiros na expresión científica stricto sensu na lingua de nós. Entre 1931 e 1934, o presbítero lalinense Ramón María Aller dába ao prelo un total de oito artigos de divulgación sobre temas de astrofísica e matemática que viron a luz na revista Logos. Boletín Católico Mensual, que fundaran en Pontevedra Filgueira Valverde e Iglesias Vilarelle, e que se editou ata o 36. Estes traballiños, malia o tempo transcorrido, están para un lector curioso cheos de interese e translocen unha alma limpa e honesta, mesmo cando -o que ocorre no primeiro artigo Unha falla de honradés científica- o investigador enfronta a verdade científica implacable á verdade revelada polo Deus no que xurdiamente cría. Os artigos habían de ser xermolo para unha obra máis ampla de divulgación da astronomía en galego, pero o fluír dos tempos vedou tal posibilidade, cando menos no que atinxe ao soporte idiomático xenuíno, pois a obra viu a luz, en efecto, en 1948 pero en castelán: Astronomía a simple vista (que nós reeditamos facsimilarmente en 1998). A Deputación de Pontevedra, con limiar do propio Filgueira, recompilounos en 1989 baixo o título Os ensaios en galego, e agora, vinte anos despois, co gallo do Ano Internacional da Astronomía, foron reeditados en facsímile non venal polo Observatorio Astronómico da USC e a delegación galega do CSIC.
No curso das conversas e consultas técnicas pertinentes, o promotor da publicación preguntoume se, ao meu xuízo, a pouquidade destes traballos faría merecente ao bo crego do Día das letras galegas. Dinlle a miña opinión co rogo do maior segredo e discreción, que despois todo se sabe.
29.11.09
25.11.09
María Rosa, a Loba
En poucos repertorios léxicos actuais da lingua atopo o precioso especime tangaleirán. Recólleo don Eladio na variante tangaleirón, tangaleirona, valendo 'grandullón, persona desproporcionadamente alta y desgarbada'. De por parte, eu só coñecía (de usalo e oílo) tangaleirán, e tangaleirana ou tangaleirá na forma feminina. Lembro eu unha mullerona do meu pueblo que era o paradigma da tangaleirá: fea, machuna, membruda, de falar roufeño e bruto, palabroteira e de andares engruñados e simiescos. Chamábanlle Generosa, coa gh aspirada tan bonita da gheada da Ulla. Generosa poñía medo. Ela sabíao e rabeaba, e incrementaba a súa xenreira contra o mundo, volvéndose máis intratable. O curioso do caso é que disque lle gustaban moito os homes e que andaba detrás súa como unha gata.
Eu sempre sentín unha simpatía grande e entrañable polas mulleres brutas e fundamentalmente inmunes ao papel de seres subxugados que en tempos pasados se lle atribuía á súa condición sexual. Unha testemuña da escena contábanme dunha señora que coñezo de certa vila, con fama de meiga, que, na súa crise conxugal definitiva, despediu a Antonio, o seu home, con estas agarimosas palabras: Váiteme de diante que che arremango un ostión que vas a rolos polas escaleiras. Isto fixo subir puntos á señora na miña estima. Un claro caso de violencia de xénero.
Disfruto estes días como un parvo cun lápis coa lectura dun delicioso volume en oitavo -coidada edición de magnífica cuberta art déco- de título La loba, o seu autor Antonio Rey Soto, Madrid. -Librería de la Viuda de Pueyo.- Arenal, 6, 1918, vida novelada en característica prosa decimonónica da soada bandoleira galega Pepa a Loba, figura que, como outros tantos esgrevios representantes da heterodoxía ou a marxinalidade, recepcionouse sempre, mesmo coetaneamente, cunha engaiolante mestura de realidade e bretemosa lenda. Apenas (porque non quero liarme) si quero reter a idea de que, lonxe se ser unha tangaleirá, contan que María Rosa (pois tal foi na pila) era fermosa e ardente, malia brava e destemida. Tanto que, con tricornio, o uniforme de reglamento e mostacho de pega, entrou como Perico por su casa no vello cenobio de Armenteira, en Terra de Montes, enganando ao vello abade e liberándoo do feo pecado da avaricia ao baleirarlle a bolsa.
O alcume da nosa heroína, claro, non podía ser outro ca o símbolo antropolóxico do máis temido no país, o lobo, pero volto ao seu xénero feminino (como na raíña Lupa ou no significativo substantivo lupanar), o que intensifica o tabú da agresividade feminina e a inconcibible idea da ruptura de valores establecidos. Un alcume que lle puxo, por suposto, un home.
Eu sempre sentín unha simpatía grande e entrañable polas mulleres brutas e fundamentalmente inmunes ao papel de seres subxugados que en tempos pasados se lle atribuía á súa condición sexual. Unha testemuña da escena contábanme dunha señora que coñezo de certa vila, con fama de meiga, que, na súa crise conxugal definitiva, despediu a Antonio, o seu home, con estas agarimosas palabras: Váiteme de diante que che arremango un ostión que vas a rolos polas escaleiras. Isto fixo subir puntos á señora na miña estima. Un claro caso de violencia de xénero.
Disfruto estes días como un parvo cun lápis coa lectura dun delicioso volume en oitavo -coidada edición de magnífica cuberta art déco- de título La loba, o seu autor Antonio Rey Soto, Madrid. -Librería de la Viuda de Pueyo.- Arenal, 6, 1918, vida novelada en característica prosa decimonónica da soada bandoleira galega Pepa a Loba, figura que, como outros tantos esgrevios representantes da heterodoxía ou a marxinalidade, recepcionouse sempre, mesmo coetaneamente, cunha engaiolante mestura de realidade e bretemosa lenda. Apenas (porque non quero liarme) si quero reter a idea de que, lonxe se ser unha tangaleirá, contan que María Rosa (pois tal foi na pila) era fermosa e ardente, malia brava e destemida. Tanto que, con tricornio, o uniforme de reglamento e mostacho de pega, entrou como Perico por su casa no vello cenobio de Armenteira, en Terra de Montes, enganando ao vello abade e liberándoo do feo pecado da avaricia ao baleirarlle a bolsa.
O alcume da nosa heroína, claro, non podía ser outro ca o símbolo antropolóxico do máis temido no país, o lobo, pero volto ao seu xénero feminino (como na raíña Lupa ou no significativo substantivo lupanar), o que intensifica o tabú da agresividade feminina e a inconcibible idea da ruptura de valores establecidos. Un alcume que lle puxo, por suposto, un home.
Etiquetas:
ex libris,
lembranzas e reflexións
22.11.09
Unha intrahistoria
Apaixóname a intrahistoria das cousas. Agora, á intrahistoria das cousas se lle chama making of, pero é igual. Daquelas superproducións de Cecil B. de Mille, que eu vía no cine da Estrada de neno, non recordo con especial lucidez as pelis en si senón as relacións que, tras as letras do reparto e os créditos, especificaban o número de metros rodados; a cantidade apabullante de extras; os milleiros de horas empregados na rodaxe ou cantos dromedarios participaron. A intrahistoria dos personaxes históricos interésame moito máis ca a súa historia convencional, e é mágoa que nunca se dedique a aquela máis tempo e folgos por parte dos investigadores. Os versos iconoclastas e surrealistas do Zeca, Nefertite nao tinha papeira, Tutankamon apetite, sempre me expandiron a alma. Saber se Asurbanípal tiña flato, Alexandre Magno dor de riles (digo, de tanto cabalo), halitose Cleopatra (algo tería malo) ou cando lle comezaron os problemas de próstata e incontinencia ao carcamal de Tiberio son coñecementos que me semellan ben máis estimulantes que a estrutura social da Asiria antiga, a expansión helénica ou o ocaso do imperio cos Claudios.
Todo ten a súa intrahistoria. Tamén os libros, que, por veces, mesmo teñen unha intrahistoria bonita, ou cando menos merecente de algún comentario. Sendo que é domingo pola tarde, chove, síntome especialmente ennui e non teño mellor cousa que facer, alá vai a pequena intrahistoria da cuberta que ilustra este post.
O libro é O darwinismo e Galicia, coordinado por Francisco Díaz-Fierros, unha boa idea editorial para coroar con guinda vermella o ano consagrado a don Carlos evolucionista, co gallo dos 150 anos da publicación de On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (fermosísimo título, por certo, que na súa propia fermosura e complexidade expresaba toda a forza do xenio).
No proceso de xestación do volume, cando, tras mediar as fases máis ou menos finais da revisión de probas de maqueta, enfronteime á necesidade, imperiosa e insoslaiable, de fixar o deseño da cuberta, pensei, claro, na solución máis doada: encargala a un deseñador. Un pouco porque cada vez gusto máis de poñer a proba a miña propia creatividade como editor; outro pouco porque, no cadro de persoal de Publicacións, hai un excelente executor técnico das miñas propostas; e un bastante máis porque así aforro en deseñadores uns centos de euros a un orzamento sempre exigüo, púxenme a cismar na cuberta do libro de marras; un libro dedicado, fundamentalmente, á recepción das heterodoxas ideas de don Darwin na esquina verde do último cuarto do XIX, tempos nos que o naturalista inglés debeu ser visto pola rancia curia compostelá coma un heresiarca con rabo. A cousa non era fácil nin debía caer en tópicos; xa saben o anís del Mono, e tal. Tampouco cabía vestir a don Carlos británico de polainas, monteira e poñerlle unha gaita baixo o brazo nin facer aportar o Beagle no Berbés.
Unha tarde de verán, gris e sufocante como moitas no verán do país, e cando ía así adurmiñándome nunha hamaca no pequeno xardín da casa, espabileime présa dunha revelación. Lembrei que na nosa edición galega de A orixe das especies, reproduciamos a carta que Darwin dirixe ao investigador galego López Seoane e na que se le con claridade a fórmula de despedida: I remain, yours faithfully, Charles Darwin. Vale, pensei: podo esvaer a carta cunha especie de efecto de cristal mollado (cousa tamén moi propia do país), non tan esvaído que non se lea, especialmente, a sinatura, e por riba sobrepoñer unha imaxe. Pensei que esta debía reflectir algo caracteristicamente galego e caracteristicamente decimonónico. A imaxe que me viña a cabeza, aquela tarde estival gris e pesada, era a dunha mesa nun xardín pacego, a mesa dun fidalgo adiantado e moderno, a quen os corresponsais lle ían enviando fragmentarias novas sobre un libro que soliviantaba os alicerces da ciencia occidental. Que habería nesa mesa? Libros, mapas, unha lupa... Símbolos do coñecemento; da exploración; da observación... recurtados sobre o verde do reino vexetal. Tiña, máis ou menos, todos os elementos: o xardín, unha vella mesa de té restaurada, de bordos retorneados, que se non é decimonónica, ben o disimula; libros antigos a moreas; vellos mapas; unha lupa que imita antigo... Aí está a foto, artisiticamente recurtada sobre a carta de Darwin. O resto era "cociña": elixir as cores; unhas tipografías de corte clásico (trajan e bodoni) e un grafismo equilibrado. O engarce entre o D e o G (que enfatiza a relación 'Darwin e Galicia' do título) foi unha inspiración de última hora.
Para gustos píntanse cores e non digo eu que sexa a máis fermosa cuberta do mundo. Pero, modestia á parte, teño para min que o ambiente que recrea cumpre coa fórmula conceptual que os contidos do libro implican. En calquera caso, e conectando o xeral co particular, o colectivo co íntimo, sempre que vexa este libro lembrarei unha tarde de verán, pesada, sufocante e gris, unha tarde como aquela do século XIX na que o fidalgo que por un anaco eu imaxinei ser lía no xardín do seu pazo un dos máis impresionantes monumentos da ciencia.
Todo ten a súa intrahistoria. Tamén os libros, que, por veces, mesmo teñen unha intrahistoria bonita, ou cando menos merecente de algún comentario. Sendo que é domingo pola tarde, chove, síntome especialmente ennui e non teño mellor cousa que facer, alá vai a pequena intrahistoria da cuberta que ilustra este post.
O libro é O darwinismo e Galicia, coordinado por Francisco Díaz-Fierros, unha boa idea editorial para coroar con guinda vermella o ano consagrado a don Carlos evolucionista, co gallo dos 150 anos da publicación de On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (fermosísimo título, por certo, que na súa propia fermosura e complexidade expresaba toda a forza do xenio).
No proceso de xestación do volume, cando, tras mediar as fases máis ou menos finais da revisión de probas de maqueta, enfronteime á necesidade, imperiosa e insoslaiable, de fixar o deseño da cuberta, pensei, claro, na solución máis doada: encargala a un deseñador. Un pouco porque cada vez gusto máis de poñer a proba a miña propia creatividade como editor; outro pouco porque, no cadro de persoal de Publicacións, hai un excelente executor técnico das miñas propostas; e un bastante máis porque así aforro en deseñadores uns centos de euros a un orzamento sempre exigüo, púxenme a cismar na cuberta do libro de marras; un libro dedicado, fundamentalmente, á recepción das heterodoxas ideas de don Darwin na esquina verde do último cuarto do XIX, tempos nos que o naturalista inglés debeu ser visto pola rancia curia compostelá coma un heresiarca con rabo. A cousa non era fácil nin debía caer en tópicos; xa saben o anís del Mono, e tal. Tampouco cabía vestir a don Carlos británico de polainas, monteira e poñerlle unha gaita baixo o brazo nin facer aportar o Beagle no Berbés.
Unha tarde de verán, gris e sufocante como moitas no verán do país, e cando ía así adurmiñándome nunha hamaca no pequeno xardín da casa, espabileime présa dunha revelación. Lembrei que na nosa edición galega de A orixe das especies, reproduciamos a carta que Darwin dirixe ao investigador galego López Seoane e na que se le con claridade a fórmula de despedida: I remain, yours faithfully, Charles Darwin. Vale, pensei: podo esvaer a carta cunha especie de efecto de cristal mollado (cousa tamén moi propia do país), non tan esvaído que non se lea, especialmente, a sinatura, e por riba sobrepoñer unha imaxe. Pensei que esta debía reflectir algo caracteristicamente galego e caracteristicamente decimonónico. A imaxe que me viña a cabeza, aquela tarde estival gris e pesada, era a dunha mesa nun xardín pacego, a mesa dun fidalgo adiantado e moderno, a quen os corresponsais lle ían enviando fragmentarias novas sobre un libro que soliviantaba os alicerces da ciencia occidental. Que habería nesa mesa? Libros, mapas, unha lupa... Símbolos do coñecemento; da exploración; da observación... recurtados sobre o verde do reino vexetal. Tiña, máis ou menos, todos os elementos: o xardín, unha vella mesa de té restaurada, de bordos retorneados, que se non é decimonónica, ben o disimula; libros antigos a moreas; vellos mapas; unha lupa que imita antigo... Aí está a foto, artisiticamente recurtada sobre a carta de Darwin. O resto era "cociña": elixir as cores; unhas tipografías de corte clásico (trajan e bodoni) e un grafismo equilibrado. O engarce entre o D e o G (que enfatiza a relación 'Darwin e Galicia' do título) foi unha inspiración de última hora.
Para gustos píntanse cores e non digo eu que sexa a máis fermosa cuberta do mundo. Pero, modestia á parte, teño para min que o ambiente que recrea cumpre coa fórmula conceptual que os contidos do libro implican. En calquera caso, e conectando o xeral co particular, o colectivo co íntimo, sempre que vexa este libro lembrarei unha tarde de verán, pesada, sufocante e gris, unha tarde como aquela do século XIX na que o fidalgo que por un anaco eu imaxinei ser lía no xardín do seu pazo un dos máis impresionantes monumentos da ciencia.
Etiquetas:
cousas nas que anda un,
edición,
ex libris
17.11.09
Sons
Disque unha imaxe vale máis ca mil palabras. Non o discuto. Os neurólogos son quen saben das nosas funcións directoras, en canto que seres racionais, e das súas prelacións en orde ao xeito de percibirmos o mundo. Pero intúo que, consonte o proverbio, somos seres fundamentalmente audiovisuais. A comida lixo, as présas, os acidulantes, caramelizantes, potenciadores do sabor e carraxenatos, os E-381, E-296, E-576, E-90, o boro do peixe, o tabaco, os perfumes excesivos, a cervexa de barril, o viño de Lidl, o güiski e os cubatas, a fritanga, o café malo e moito, a bollería industrial e as bebidas de lata e tetra-brik -todos compoñentes insignes do que en termos técnicos podemos denominar boa vida- teñen confinado o noso olfato e gusto aos redutos da marxinalidade sensorial máis absoluta, que faría horrorizar a un Jean-Baptiste Grenouille. O tacto contemporáneo, pola súa parte, é basto, falto de sensibilidade e prosaicamente destinado a un sexo de baratillo, propio da internet e o porno gratuíto, pero desprovisto da sublimidade que lle consagraban un Vivaldi, un Cagliostro ou un Sade. Coñecín eu un magnífico impresor da vella escola que me ensinou que o papel non hai que velo, hai que tocalo. El facíao cos ollos pechos, para que a vista non estorbase a fina percepción dos dedos, coa delectación do xemólogo que aloumiña as arestas dun brillante. Hoxe, sería un friki.
Somos, así pois, membros dunha cultura que ten no audiovisual o seu alicerce, e nunca, por certo, máis ca agora. Creo que, de vérmonos sometidos á terrible disxuntiva de elexir qué sentido perder, a maioría optaría por calquera deles, menos, por esta orde, a vista e o oído. Oímos moito e vemos aínda máis. Cousa diferente é que o fagamos ben e tirando destas percepcións todo o seu zume. Daí que o léxico, que, como a lingua en xeral, é un dispositivo moi sabio e prudente, acerte a diferenciar entre ver e mirar (menos en Vigo onde estes verbos sofren neutralización a prol do último) e oír e escoitar. Vemos e oímos constantemente pero teño para min que cada vez máis perdemos as habelencias de mirar e escoitar. Eu son un gran escoitador e non falo da música (a miña calidade de melómano é universalmente coñecida e non voltarei sobre ela). Non; eu son un gran escoitador de sons e levo feito un suxestivo e íntimo catálogo de sons especialmente suxerentes, alegres ou tristeiros, inquietantes, abismais, melancólicos, estimulantes... Nos Ancares oín por vez primeira oubear o lobo en liberdade. Non lembro ter percibido nunca un son máis nocturnal e enchoupado de lonxanía. As baleas, barritando na mar escura, compoñen un son abisal, a queixa atávica das augas profundas e as simas insondables, que músicos como Michael Gettel ou Andreas Vollenweider teñen incorporado ás súas creacións. O metodismo do ladrido dun can na noite, lonxe de enervarme a min prodúceme un efecto balsámico e relaxante. Por contra, o rechouchío alboral dos melros indúceme unha levedade un chisco depresiva, tal vez a da anticipación do mundo que, inexorable, latexa aí, fóra do ovo. Na primavera, cando o paseo matinal é un exercicio especialmente delicioso, máis ca os olores e as paisaxes, aprecio o son, a acompasada sinfonía da inmensa e maternal natureza, que combina, con mestría incomparable, o canto lonxano do galo e o primor dos paporrubios coa voz pueril dos años e o doce arrumaco da bris. Todo o que don Ludwig van -natural de Bonn, adán e moi mala ostia- decantou no primeiro movemento da súa sublime Pastoral. E iso que era xordo.
Somos, así pois, membros dunha cultura que ten no audiovisual o seu alicerce, e nunca, por certo, máis ca agora. Creo que, de vérmonos sometidos á terrible disxuntiva de elexir qué sentido perder, a maioría optaría por calquera deles, menos, por esta orde, a vista e o oído. Oímos moito e vemos aínda máis. Cousa diferente é que o fagamos ben e tirando destas percepcións todo o seu zume. Daí que o léxico, que, como a lingua en xeral, é un dispositivo moi sabio e prudente, acerte a diferenciar entre ver e mirar (menos en Vigo onde estes verbos sofren neutralización a prol do último) e oír e escoitar. Vemos e oímos constantemente pero teño para min que cada vez máis perdemos as habelencias de mirar e escoitar. Eu son un gran escoitador e non falo da música (a miña calidade de melómano é universalmente coñecida e non voltarei sobre ela). Non; eu son un gran escoitador de sons e levo feito un suxestivo e íntimo catálogo de sons especialmente suxerentes, alegres ou tristeiros, inquietantes, abismais, melancólicos, estimulantes... Nos Ancares oín por vez primeira oubear o lobo en liberdade. Non lembro ter percibido nunca un son máis nocturnal e enchoupado de lonxanía. As baleas, barritando na mar escura, compoñen un son abisal, a queixa atávica das augas profundas e as simas insondables, que músicos como Michael Gettel ou Andreas Vollenweider teñen incorporado ás súas creacións. O metodismo do ladrido dun can na noite, lonxe de enervarme a min prodúceme un efecto balsámico e relaxante. Por contra, o rechouchío alboral dos melros indúceme unha levedade un chisco depresiva, tal vez a da anticipación do mundo que, inexorable, latexa aí, fóra do ovo. Na primavera, cando o paseo matinal é un exercicio especialmente delicioso, máis ca os olores e as paisaxes, aprecio o son, a acompasada sinfonía da inmensa e maternal natureza, que combina, con mestría incomparable, o canto lonxano do galo e o primor dos paporrubios coa voz pueril dos años e o doce arrumaco da bris. Todo o que don Ludwig van -natural de Bonn, adán e moi mala ostia- decantou no primeiro movemento da súa sublime Pastoral. E iso que era xordo.
14.11.09
Ten que haber de todo
Nun agradable xantar de traballo, recentemente celebrado no seo dunha reunión nacional de editores universitarios, unha periodista profesional -a rigorosa e comprometida responsable de comunicación e relacións cos medios da Unión de Editores Universitarios española- comentábame o escepticismo, cando non franco desprezo, cos que dende a profesión xornalística se ve o "intrusismo" dos blogs pretendidamente periodísticos ou de actualidade sociopolítica, en referencia, claro está, ás bitácoras non dos profesionais que, ademais do medio convencional, explotan tamén a frescura, cercanía e inmediatez do blog, senón aos locais de tanto falabarato como no mundo hai (de entre os cales, por certo, non vexo razón algunha para excluírme; no meu descargo direi que a actualidade sociopolítica, de costume, me la refanfinfla). Non sei se o símil será valido pero penso no curandeiro e no médico. Mentres este se entrega á nobilísima arte de sandar o próximo ou aliviar as súas dores só despois dun lustro de áridos estudos e escuras angueiras, aquel bótase ao monte coa exclusiva bagaxe dunha experiencia non sempre ben contrastada e unha palabrería capaz de convencer ao máis pintado. Deixemos sentado que de todo hai na viña do señor, e existen especimes da profesión periodística, algúns ben consagrados e coñecidos, que son boa mostra de que quod natura non dat, Helmantica non praestat. Non digo eu que non estudaran ética e dereito moral pero, polas mostras, ben pouco lles aproveitou. Non fagamos, en calquera caso, regra da excepción e concedamos, en efecto, ao periodista formado, coa súa licenciatura tras cinco anos de estudos especializados, a confianza e rango que a calquera outra formación universitaria se lle atribúe. Fronte, polo tanto, a uns límites conscientes, a unhas estratexias sistemáticas de documentación, a uns procedementos establecidos e moi perfilados de expresión, que imprimen o rigor e a contención propios dos xornalistas con maiúscula -e non dos mercachifles que luxan tan digna profesión-, un blog é... pois un blog é que o seu dono queira, saiba ou poida: límites, documentación, estética expresiva fican ao albur das intencións, formación, mala ou boa leite, autoestima, nivel de felicidade, vida sexual, ética e estética do seu propietario barra a.
E é que hai blogs que, como tantas outras cousas, están no mundo porque ten que haber de todo.
11.11.09
Moderno
Qué é a modernidade? É tal vez un acto de vontade e un pode ser moderno botando man dun atavío especial, dunha fala especial, dun xeito de vivir especial? Que quere dicirse cando se di que Pedro Almodóvar é a icona [quen cojones decidiu que fose feminino??] da modenidade española? Por que un tío ou tía que anda de lo last nos parece moderno? Ou a cuberta dun libro (é un caso real) que imita o papel pintado das películas de Esperanza Roy é moderna? Sub voce moderno declara o dicionario: aplícase a unha cousa que é propia do tempo actual ou a unha persoa que adopta os novos usos, gustos ou avances máis recentes. Non parece dable, consonte o lexicógrafo, atribuír modernidade a algo antigo. Creo, en revanche, que si. Cando, en definitiva, convive o fisicamente antigo co inmanentemente moderno falamos de intemporal, ou clásico. E case todo o intemporal ou clásico ten o vinco do xenio. Así é que -recompoñendo as liñas- o clásico é intemporal, o intemporal antigo, e o antigo cando é moderno é xenial.
Poñamos por caso:
La miseria del pueblo español, la gran miseria moral, está en su chabacana sensibilidad ante los enigmas de la vida y la muerte. La vida es un magro puchero. La muerte es una carantoña ensabanada que enseña los dientes. El infierno un calderón de aceite albando donde los pecadores se achicharran como boquerones. El cielo una kermés sin obscenidades a donde, con permiso del párroco, pueden asistir las Hijas de María. Este pueblo miserable transforma todos los grandes conceptos en un cuento de beatas costureras. Su religión es unha chochez de viejas que disecan el gato cuando se les muere.
Foi escrito antes de 1920. Pode un texto ser máis intemporal? Máis clásico? Máis xenial? Máis... moderno?
Poñamos por caso:
La miseria del pueblo español, la gran miseria moral, está en su chabacana sensibilidad ante los enigmas de la vida y la muerte. La vida es un magro puchero. La muerte es una carantoña ensabanada que enseña los dientes. El infierno un calderón de aceite albando donde los pecadores se achicharran como boquerones. El cielo una kermés sin obscenidades a donde, con permiso del párroco, pueden asistir las Hijas de María. Este pueblo miserable transforma todos los grandes conceptos en un cuento de beatas costureras. Su religión es unha chochez de viejas que disecan el gato cuando se les muere.
Foi escrito antes de 1920. Pode un texto ser máis intemporal? Máis clásico? Máis xenial? Máis... moderno?
Etiquetas:
lembranzas e reflexións,
literatura
9.11.09
In memoriam
Na escena cuarta do esperpento bohemio, Dorio de Gádex, modernista e botarate, tilda unha mamarrachada, que el e os seus compinches de bebedela representan diante os ollos dipsómanos e alucinados do xenio Max Estrella, de jefe de obra:
Maestro, ¿usted conoce los Nuevos Gozos del Enano de la Venta? ¡Un jefe de obra! ¡El éxito de la temporada!
Poucos hoxe -tempos de cultura escasa, sempe efémera e inmediata- atribuirían, creo, correctamente tal expresión ao seu recto significado. Trátase dun falso amigo (é dicir, unha tradución literal e incorrecta), que Valle, conscientemente por suposto, fai do francés chef d'oeuvre, 'obra mestra'. Curiosamente, sen que de certo saiba moi ben por que, esa expresión vénme á boca cada vez que quero cualificar calquera manifestación excepcional da arte, causando non pouca sorpresa no meu interlocutor, a quen de costume teño que explicar a orixe da mesma.
Atraco a las tres de José María Forqué é un xefe de obra, probablemente unha das mellores películas do cine español: trama e desenvolvemento dramático; escenografía; perfil dos personaxes; ambiente; actores principais e secundarios; unha dirección maxistral... poucas veces se concitan todas as circunstancias que converten un filme nun auténtico, nun soberbio xefe de obra. Teño esta cinta entre as máis vistas e podo recitar de memoria treitos ben extensos de diálogos da mesma.
Como pequeno homenaxe deste recanto da galaxia ao gran, ao grandísimo, ao querido, entrañable, inesquecible José Luis López Vázquez, quero reter unha imaxe, un personaxe e unhas palabras. A imaxe dun pringao sen futuro nin ilusións, nunha España gris, sen futuro nin ilusións, que ve como pasan millóns polas súas hispánicas narices sen que lle dean tempo de os saborear; un pobre infeliz, apenas máis infeliz ca a comparsa de humanísimos inútiles cos que planea un absurdo golpe, que naceu para rico e quere veranear en la costa azul y pasar el invierno en chamonís alternando con las campeonas del eslalon gigante. Sempre gardarei, amigo José Luis, onde queira que o teu espírito more, esa imaxe, ese personaxe e esas palabras, dirixidas a un bombón que, para remate, acabará aproveitándose de mala maneira da túa elemental e subdesarollada boa fe: Fernando Galindo: un admirador, un esclavo, un amigo, un siervo.
3.11.09
Un post perburor e un pouco untriewa
O bo bieito Adso de Melk, cando xa cáncamo e retirado ao seu xermánico convento, relembra a lingua franca, babélica e estrafalaria, do irmán lego Salvatore, afirma (a versión galega é miña): toda lingua humana ten regras e cada termo significa ad placitum unha cousa, conforme unha lei que non muda, porque o home non pode chamar ao can unha vez can e outra gato, nin pronunciar sons aos que o acordo das xentes non atribuíra un senso definido, como sucedería se alguén pronunciase a palabra blitiri. Sen querer eu meterme a discutir o rectísimo criterio dun gran semiótico metido a mellor novelista, permítanme un divertimento filolóxico, a partir dun sabroso comentario dun visitante anónimo. Queixándome eu (que son un roñas) recentemente do duro que é isto de manter un blog na máis procelosa soidade, alentábame o meu afectuoso visitante indicando, ad pedem litterae:
A min gústame entrar aquí e ver cousas novas, pero comprendo que é perburor.
Estrañado, inquiro se tras ese perburor non haberá unha errata. Velaí a enxeñosa resposta do meu visitante:
Perburor? Nada. Era a palabra de verificación. O que pasa é que sabía o que quería dicir pero non sabía cómo. Como non me quería enrollar (raro, raro) pois dixen: vou poñer unha palabra que non signifique nada e así significa todo. Algo así como aquelar pero en absurdo. Xa sei que resulta algo untriewa, pero é que cada un é como é.
Superbe! Resulta extraordinariamente untriewa, por Xúpiter! Esta querencia por inventar palabras non é nova, pero indubidablemente as combinacións de letras para verificación nas aplicacións informáticas, que así conxuran a posibilidade de que sexan outras máquinas as que anden tocando a paletilla, ofrecen renovado campo á curiosidade e reflexión sobre a caprichosa semántica das linguas, que outorgan un certo significado a calquera combinación fónica só polo feito de creala: estedgey, ernife, remgu, orabro, cernit ou traumso son algúns especimes recollidos ad hoc. Realmente levo unha tempada tan cernit que vou pedir un traumso na empresa e irme de remgu con un ernife meu, que é curmán dun orabro que coñecín no estedgey.
Aquel impagable inventor de palabras celiano (lembran? Bizcotur: dícese del que, sobre ser bisojo, mira con aviesa intención) continuaba, creo, unha senda magnificamente aberta por aqueloutro xenio da inventiva e o humor que foi Jardiel Poncela. O que segue é un treito de Las dulzuras de Escajolia, un "momeciclo", estrambótico xénero que o propio Jardiel define como género literario de mi exclusiva invención, en el que se incluyen algunas palabras poco usadas en castellano:
Mil palacios de garraceno esplendor forman la capital del reino, y en ellos, como brifio y cosmas, resaltan los mármoles y pórfidos en que fueron construidos. Verlos desnutre; contemplarlos, cachena.
Un treito máis adiante, un diálogo:
-¿Quién sois? –dijo.
-Machuca –repuso el caballero sin nombre.
-¿Espardifáis?
-Siempre.
-¿En parfuletes? –insistió el conde.
-De dos filas, señor –repuso el visitante.
El non serán as palabras de verificación estas dos ordenadores unha lingua arcana que as máquinas están perfeccionando para o día apocalíptico en que se rebelen?
A min gústame entrar aquí e ver cousas novas, pero comprendo que é perburor.
Estrañado, inquiro se tras ese perburor non haberá unha errata. Velaí a enxeñosa resposta do meu visitante:
Perburor? Nada. Era a palabra de verificación. O que pasa é que sabía o que quería dicir pero non sabía cómo. Como non me quería enrollar (raro, raro) pois dixen: vou poñer unha palabra que non signifique nada e así significa todo. Algo así como aquelar pero en absurdo. Xa sei que resulta algo untriewa, pero é que cada un é como é.
Superbe! Resulta extraordinariamente untriewa, por Xúpiter! Esta querencia por inventar palabras non é nova, pero indubidablemente as combinacións de letras para verificación nas aplicacións informáticas, que así conxuran a posibilidade de que sexan outras máquinas as que anden tocando a paletilla, ofrecen renovado campo á curiosidade e reflexión sobre a caprichosa semántica das linguas, que outorgan un certo significado a calquera combinación fónica só polo feito de creala: estedgey, ernife, remgu, orabro, cernit ou traumso son algúns especimes recollidos ad hoc. Realmente levo unha tempada tan cernit que vou pedir un traumso na empresa e irme de remgu con un ernife meu, que é curmán dun orabro que coñecín no estedgey.
Aquel impagable inventor de palabras celiano (lembran? Bizcotur: dícese del que, sobre ser bisojo, mira con aviesa intención) continuaba, creo, unha senda magnificamente aberta por aqueloutro xenio da inventiva e o humor que foi Jardiel Poncela. O que segue é un treito de Las dulzuras de Escajolia, un "momeciclo", estrambótico xénero que o propio Jardiel define como género literario de mi exclusiva invención, en el que se incluyen algunas palabras poco usadas en castellano:
Mil palacios de garraceno esplendor forman la capital del reino, y en ellos, como brifio y cosmas, resaltan los mármoles y pórfidos en que fueron construidos. Verlos desnutre; contemplarlos, cachena.
Un treito máis adiante, un diálogo:
-¿Quién sois? –dijo.
-Machuca –repuso el caballero sin nombre.
-¿Espardifáis?
-Siempre.
-¿En parfuletes? –insistió el conde.
-De dos filas, señor –repuso el visitante.
El non serán as palabras de verificación estas dos ordenadores unha lingua arcana que as máquinas están perfeccionando para o día apocalíptico en que se rebelen?
2.11.09
To read or not to read
Hoxe presentouse en Compostela o Libro de estilo do Clúster do Produto Gráfico e Libro Galego, acto ao que fun xentilmente convidado. Un fermoso obxecto editorial que reflicte, toda a potencialidade e madureza dun sector -gráfico e editorial- que, dende moitos puntos de vista, está en condicións de competir co máis selecto de Europa, e ao que me honro en pertencer. Como en actos desta natureza, saúdase a xentes da profesión das que había meses que non sabiamos, retómanse interesantes contactos e compártese café con persoas que sempre teñen algo novo ou suxestivo que contar. No momento de saudar ao xerente do clúster, o meu tocaio Juan Penas, e rexoubando de xeito un pouco epidérmico, xusto antes de dar comezo o acto, sobre as urxencias que o e-book semella estar metendo en todo o sector editorial, comentábame Juan que, ao cabo, a base do problema é que a xente le pouco ou moi pouco, e poñíame un exemplo que me pareceu moi significativo. Eu mesmo podo dar fe de que teño un fillo de once anos que le pouco ou moi pouco. E non se poderá dicir que a causa está en non ter un estímulo lector na casa. De feito, se sobrepoño o ambiente absolutamente privilexiado deste neno para chegar a ser un lector empedernido cos resultados reais empáñame unha sensación de pesimismo sobre o futuro da lectura. Penso, claro, nos centos de miles de fogares onde o máis parecido que hai a un libro é o listín dos teléfonos. Disney Channel, internet, nintendo, PS, wii, móbiles... unha monstruosa oferta de lecer a base da consabida artillaría tecnolóxica.
Isto é o que hai: o 31,4% dos españolitos non len nunca; o 14% case nunca, o cal dá unha porcentaxe de non lectores para 2008 do 45,4% (47,4% en Galicia). A utilización de internet para ler libros ou descargar literatura apenas chegar ao 10'5% (fronte ao 56,7% de utilización para ler xornais ou revistas dixitais). Fronte a esta indixencia lectora, a máis paradoxal indixestión editorial: en 2007 editáronse 70.520 títulos, que, cunha media de tiraxe superior aos 5000 exemplares, arroxa unha cifra total de exemplares producidos abafante: 357.560.000, dos cales, por certo, 107.300.000 exemplares non vendidos no mesmo ano de edición teñen moi boas perspectivas de se converteren, no mellor dos casos, en carne de feira do libro antigo e de ocasión (nalgunha destas teño eu visto libros editados por min hai dous ou tres anos) e, no peor, en papelote para reciclar.
É xusto neste contexto cando un, con todos os ases na man, se pregunta qué carallo é que vai resolver un cachivache como o lector de e-book, que serve exclusivamente para algo tan -vistos os datos- apaixonante como ler.
Consulte: Barómetro 2008 sobre hábitos de lectura; Informe 2007 sobre o sector editorial español.
Isto é o que hai: o 31,4% dos españolitos non len nunca; o 14% case nunca, o cal dá unha porcentaxe de non lectores para 2008 do 45,4% (47,4% en Galicia). A utilización de internet para ler libros ou descargar literatura apenas chegar ao 10'5% (fronte ao 56,7% de utilización para ler xornais ou revistas dixitais). Fronte a esta indixencia lectora, a máis paradoxal indixestión editorial: en 2007 editáronse 70.520 títulos, que, cunha media de tiraxe superior aos 5000 exemplares, arroxa unha cifra total de exemplares producidos abafante: 357.560.000, dos cales, por certo, 107.300.000 exemplares non vendidos no mesmo ano de edición teñen moi boas perspectivas de se converteren, no mellor dos casos, en carne de feira do libro antigo e de ocasión (nalgunha destas teño eu visto libros editados por min hai dous ou tres anos) e, no peor, en papelote para reciclar.
É xusto neste contexto cando un, con todos os ases na man, se pregunta qué carallo é que vai resolver un cachivache como o lector de e-book, que serve exclusivamente para algo tan -vistos os datos- apaixonante como ler.
Consulte: Barómetro 2008 sobre hábitos de lectura; Informe 2007 sobre o sector editorial español.
Suscribirse a:
Entradas (Atom)