19.1.19

Tempus fugit


Cando, na altura de cuarto curso da vella licenciatura de Filoloxía Hispánica, con aproximadamente vinteún anos, tocoume don Jorge Manrique e as súas sobrecolledoras coplas de pé quebrado, inspiradas pola morte do pai, lembro que aquel verso do poeta,  cualquiera tiempo pasado fue mejor, pareceume unha chorrada de regulamento: o mellor con vinteún anos é o presente e, desde logo, o futuro, un mar incalculable de tempo que non vai rematar xamais. Só co paso dos anos, un comeza a entender que, nalgures, talvez na volta do bote, debe haber unha data de caducidade, e se empeza, en efecto, a sobrestimar o pasado e a reputar como máis florido, máis útil, máis suxestivo e nobre, o tempo mozo no que floreceu a primavera da nosa vida. Conste que, sobre todo no exercicio das duras responsabilidades paternais, nunca vendín a idea dos vellos tempos como a arcadia feliz e o presente como unha desastrosa apocalipse, pero iso tampouco me impide recoñecer algunhas cousas. Algunhas cousas como que a globalización, a hipertecnoloxía e o consumismo compulsivo, á parte de aguilloar moita tontería, acabaron con boa parte da espontaneidade humana.
Mire vostede, por exemplo, a nosa cidade. Deixando de lado peculiaridades únicas, de todos coñecidas, indo ao caso Compostela é hoxe unha cidade como outra calquera. En Compostela fanse botellóns multitudinarios; a xente vai sempre de présa e estresada; hai autoestradas e autovías que nos conectan co mundo; un fermoso aeroporto e ata unha Cidade da Cultura, como moderno monumento do que presumir. En Compostela hai  o que hai en todas as cidades: Leroy Merlin, Decathlon, El Corte Inglés, Media Markt, Bricomart… En fin, o esperable. Sabe que? Eu boto en falta, ás veces cunha saudade grande como unha vaca grande, aquela Compostela de 1977, cando cheguei para ir á Universidade e aínda se percibía que a cidade vella era a aldea máis grande de Galicia e polas súa rúas deambulaba un catálogo de tipos inclasificables. Bretón e o seu bastón musical, John Balan, Casal e o seu papagaio Juanito, o “Caudillo”, aquel clochard ao que chamabamos Franco del Carro e o seu apocalíptico rotulador… compoñían a estampa dunha cidade nocturna e espectral, de esperpento ou barrigaverde. Do meu camiño diario á facultade en Mazarelos, lembro, sentados na rúa das Orfas, un cego acordeonista, que se contorsionaba mentres tocaba, e a súa muller, de pelo amarelo, que agardaba as moedas dos transeúntes nunha vella boina. O tipo tocaba fatal e ninguén, creo, tirou un son máis lamentable do fol dun acordeón pero a min me gustaba velos, polo anacronismo. Nunca lles din un peso e agora, que me arrepinto, xa é demasiado tarde.



6.1.19

Primos hermanos


Saíndo ou entrando a Galicia por estrada, pregúntome moitas veces se, a ollos dun estranxeiro, ou mesmo un español non galego, se apreciarían diferenzas (de paisaxe, orografía, na habitación humana…) entre, Lugo, Ourense ou Pontevedra e León, Asturias, Zamora ou o norte de Portugal. En todas as zonas de fronteira perméanse as linguas e os costumes, de xeito que as lindes políticas ou administrativas son por veces mouteiras máis teóricas que reais. Polo demais, ben se sabe que nisto das identidades, e máis nun país no que, por tal motivo, levamos séculos a gorrazos, hai para todos os gustos e que se a un fulano de Castropol ou a outro de Vilafranca do Bierzo se lles encaixa nos miolos sentírense galegos pois con esta nación se identifican máis, alá eles e as súas razóns, que maiores dislates se perpetran todos os días e ninguén chía.
Neste particular matinaba eu nunha recente e moi agradable excursión polos impresionantes Picos de Europa, que precisamente en 2018 cumpriron cen anos como Parque Nacional (o primeiro fundado en España e, asómbrese vostede, o segundo do mundo, tras Yellowstone, en 1872). Dende Po de Cabrales, como centro de operacións, despregamos diversos desprazamentos a base de bota, suor e mochila, gozando dunha natureza brava e das vistas dunha unha montaña sobrecolledora, pétrea e vertical que (síntoo ben polos chauvinistas) deixa achaparrado o cumio máis alto de Galicia. Na senda que discorre pola garganta do río Cares (senda, por certo, pegada ao esfragadoiro e non recomendable para todos os públicos), tiven a sensación de recorrer un mundo de ensoño tallado por titáns a golpe de ciclópeo cicel. Pero, ao que ía, que eu axiña prendo nunha silva. Lembraba eu, nesta bendita terra, iso de que gallegos y asturianos, primos hermanos. Non negarei unha certa identidade en moitas cousas, tanto máis intensa canto máis ao oeste de Asturias. Pero existen dorosas diferenzas. O modelo urbanístico que ofrecen as zonas máis turísticas de Asturias é, en liñas xerais, exemplar e pon, ao meu modo de ver, branco sobre negro na cuestión do feísmo construtivo de Galicia. Paseando por Asiegu, Arenas de Cabrales, Tresviso, Bulnes, Sotres…, e gozando do respecto que nestas aldeas e vilas se manifesta á tradición, dóeme no corazón que o caótico destrozo urbanístico das vilas e aldeas do meu país sexa, xa, un camiño sen retorno.