Cando, na altura de cuarto curso da vella licenciatura de
Filoloxía Hispánica, con aproximadamente vinteún anos, tocoume don Jorge
Manrique e as súas sobrecolledoras coplas de pé quebrado, inspiradas pola morte
do pai, lembro que aquel verso do poeta,
cualquiera tiempo pasado fue mejor,
pareceume unha chorrada de regulamento: o mellor con vinteún anos é o presente
e, desde logo, o futuro, un mar incalculable de tempo que non vai rematar
xamais. Só co paso dos anos, un comeza a entender que, nalgures, talvez na
volta do bote, debe haber unha data de caducidade, e se empeza, en efecto, a
sobrestimar o pasado e a reputar como máis florido, máis útil, máis suxestivo e
nobre, o tempo mozo no que floreceu a primavera da nosa vida. Conste que, sobre
todo no exercicio das duras responsabilidades paternais, nunca vendín a idea
dos vellos tempos como a arcadia feliz e o presente como unha desastrosa
apocalipse, pero iso tampouco me impide recoñecer algunhas cousas. Algunhas
cousas como que a globalización, a hipertecnoloxía e o consumismo compulsivo, á parte de aguilloar moita tontería, acabaron con boa
parte da espontaneidade humana.
Mire vostede, por exemplo, a nosa cidade. Deixando de lado
peculiaridades únicas, de todos coñecidas, indo ao caso Compostela é hoxe unha
cidade como outra calquera. En Compostela fanse botellóns multitudinarios; a
xente vai sempre de présa e estresada; hai autoestradas e autovías que nos
conectan co mundo; un fermoso aeroporto e ata unha Cidade da Cultura, como moderno
monumento do que presumir. En Compostela hai
o que hai en todas as cidades: Leroy Merlin, Decathlon, El Corte Inglés,
Media Markt, Bricomart… En fin, o esperable. Sabe que? Eu boto en falta, ás
veces cunha saudade grande como unha vaca grande, aquela Compostela de 1977,
cando cheguei para ir á Universidade e aínda se percibía que a cidade vella era
a aldea máis grande de Galicia e polas súa rúas deambulaba un catálogo de tipos
inclasificables. Bretón e o seu bastón musical, John Balan, Casal e o seu
papagaio Juanito, o “Caudillo”, aquel clochard
ao que chamabamos Franco del Carro e o seu apocalíptico rotulador… compoñían a
estampa dunha cidade nocturna e espectral, de esperpento ou barrigaverde. Do
meu camiño diario á facultade en Mazarelos, lembro, sentados na rúa das Orfas, un
cego acordeonista, que se contorsionaba mentres tocaba, e a súa muller, de pelo
amarelo, que agardaba as moedas dos transeúntes nunha vella boina. O tipo
tocaba fatal e ninguén, creo, tirou un son máis lamentable do fol dun acordeón
pero a min me gustaba velos, polo anacronismo. Nunca lles din un peso e agora,
que me arrepinto, xa é demasiado tarde.