Cristiano for president

Sobre lingua e ideas preconcibidas, contábame certo lector de portugués dos meus anos da carreira ―nativo de Coimbra e fillo dilecto da súa alma mater― que preto da impresionante abadía de Alcobaça ―alí onde se quintaesenciaron tanto o omnímodo poder como a núa sobriedade estética do Císter―, nunha excursión con estudantes da minerva compostelá na que el oficiaba de cicerone, como queira que o autocar que os conducía levaba claramente serigrafado no exterior “Universidad de Santiago de Compostela”, unha señora á que o meu home inquiriu sobre o mellor itinerario para chegaren ao cenobio, negouse en redondo a contestar, pretextando não percibir o castelán. Cando Mário, que así se chamaba o lector, en perfecto portugués lle fixo ver que el era desa nación, oriúndo de Coimbra, a boa da vella seguía teimando:
―Não percibo, não percibo.
Desta mutua incomprensión hispano-luso-hispana falaba eu hai non moito. Hoxe sorrín ao ler nun xornal gratuíto que grupos de independentistas galegos se desprazaron a Valença a apoiar a selección lusa no partido contra España. A escena na que um espanhol intenta explicar a un camponês minhoto, nun bar de Valença, as razóns que o levan a cruzar a fronteira para alentar a selecção portuguesa só pode recibir un cualificativo: sublime.

Zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz

O comezo de Terra Brava de Fole sempre me resultou moi agradable. A idea da próxima invernía nas terras altas de Lóuzara e Incio mentres os protagonistas (tío e sobriño) saborean moi ao seu gusto os dourados días de xuño constitúe un cerco narrativo especialmente grato. Así, atopan un balance estival e luminoso moi axustado as duras historias de morte, misterio e medo que o autor reserva para os escuros días do rudo inverno da serra. De camiño á súa casa do Incio, o tío do protagonista -médico rural entrado en anos-, despois de xantar en Sarria, sente "saudades da sesta". Tamén eu, nestes días de fogaxe, sinto saudades da sesta; non unha sesta de regulamento, se por tal se entende -e hai moita xente que o fai- poñer ata o pixama e ir para o cocho tres ou catro horas, práctica que teño por nomeadamente insana, e o discurso médico de todos os tempos sanciona o meu parecer. Pero (e creo telo lido nunha entrevista ao neurólogo Estevill) entregarse a unha breve soneca post prandium de quince ou vinte minutos, un apenas deixarse mecer nos doces brazos de Morfeo sen perder de todo a conciencia da vixilia, é un pracer de deuses. Nos días do estío, como adro e estímulo a esta brevísima interrupción do tráfago cotián, gusto de ler unhas liñas, nun recanto reservado do meu pequeno xardín. Alí, recostado na hamaca, baixo a sombra deleitosa dunha enorme photynea, provoco unha perfecta comuñón entre essentia e accidentes, verbigratia, entre natureza e hiperteconoloxía: a miña man dereita sostén o meu e-book mentres a esquerda aloumiña de vagar as follas dun aromático mandarineiro. Antes de que o soniquete me renda, un pensamento vagamundo me vai rondando: hai anos, cando tiven na man por primeira vez un teléfono móbil, crin que aquel trebello era o summum da tecnoloxía e que tiñamos chegado a un "tope" de desenvolvemento. Precisamente a evolución da tecnoloxía dos telefónos celulares e a ineludible comparación entre aquel mancontro de antenas e o móbil que hoxe teño empúxanme a pensar que o e-book do que terma a miña man dereita é un trebello antediluviano en relación ao que serán os e-books de dentro de quince anos. É dicir, non só evoluíu, e dun xeito radical, a tecnoloxía, senón (o que é máis importante) os nosos parámetros na percepción de tal evolución. Hoxe sabemos que nada é o "tope" de nada e, anulada xa a nosa capacidade de asombro, desbotamos facer previsións para o futuro,
Curiosamente, cando Pedro Chosco me vence, o e-book cae, inevitablemente desprendido da miña man. Pero non lle pasa nada. Debe ser que a herba lle ten respecto. Ou amor, vaia usté a saber.

O somier

Dende aquel século de polisóns e rapés, xenios, revolucións e pelucas ateigadas de piollos que foi a decimooitava centuria, pediu Hölderlin ao home "habitar poeticamente a terra". Inamobiblemente fiel a este mandamento, eu transmutei repugnancia en poesía nunha composición de 2001. A saber:
Eu fago miñas as estradas
con gatos e porcoespiños rebentados,
oníricas preas dun universo único.
Eu reivindico as lavadoras oxidadas,
cíclopes poéticos por teren un so ollo,
mais na verdade ferralla nauseabunda
amante dos neumáticos,
cos que conviven na adúltera concupiscencia
que late revolta nos escombros.
Eu son o bardo errante
que canta a beleza palafítica
das casas con patas, habitadas
por homes-can e palleiros case humanos,
irreverentes produtos
dun doutor Moreau pailán e fato.
Como as preas nas carreteiras ou as lavadoras oxidadas deitadas como un esgarro nas paraxes máis fermosas, o somier pechando as leiras é un elemento de altísimo valor etnolóxico e folclórico. Alén de feísmos e vidas de miseria, o somier pechando as leiras ten tamén un nomeado valor poético. O somier pechando as leiras fala dunha negativa radical ao abandono, dun vivir profundo e humildemente grandioso instalado nun sentido común que non se pretende compartido, dunha reciclaxe made in feita na casa na que todo ten un valor e un sitio no complexísimo mapa do mundo. Eu amo e admiro a xente que, pasando literalmente de todo (progreso+tecnoloxía+ecoloxía+paisaxe como cultura+cultura da paisaxe...), reivindica, contra toda apariencia, un sentimento de atávica poesía, chantando na terra, na Terra telúrica, nai e matriz, a súa categórica e metálica mensaxe de presenza e sensatez: un somier, o que teño. Mágoa sería tiralo, ho, e o que aforro en peches.

A todos los juanes del mundo

En ocasión de onomástica tan sinalada (e mal está que o diga eu), recupero un post de hai un par de anos, que me permito adicar a todos os meus tocaios esparexidos polo mundo adiante.

¡Felicidades!

Made in feito na casa

Non sei se tería vostede ocasión de visitar unha sagardotegia (sidraría) rural vasca. Nunha, moi fermosa que hai preto de Ondarribia, en orixe unha fundición de ferro, ademais de gozar do exquisito néctar das mazás, rexiamente acompañado pola non menos exquisita carne de boi, puiden comprobar que, malia compartirmos moitas cousas de norteños, a lóxica vasca non é a nosa. Resulta que para beber do rico líquido que gardan as pipelas (os nosos bocois) hai que respectar escrupulosamente unha tradición inamovible: o que quere beber, érguese da mesa e vai co gran vaso de fino vidro ata a pipela e, ao grito de txotx!, abre a villa e sérvese. Respondendo ao envite, os demais que haxa no establecemento e que nese momento queiran tamén pimplar, sen pechar a billa, gardan turno un detras do outro e, facendo empalmar un vaso tras outro no dourado chorro, enchen coidadosamente só o cu do recipiente.
Non digo eu que o procedemento non sexa mesmo entretenido pero, coñecendo o país e o que as tradicións valen cando se enfrontan ao senso práctico das cousas, xa imaxinaba a un galego empatando catro metros de manga dende a billa para non ter que moverse da mesa e, con perdón e todo o respecto as venerabilísimas tradicións euskaldunas, nin txotx nin ostias.
Un dos patrimonios culturais que máis me engaiola de nós é a lóxica social, tan difícil de penetrar aos foráneos. Unha lóxica enchoupada de pragmatismo e acomodación ao medio e unha extraordinaria ausencia de inmobilismo (que, ollo, tamén ten as súas lecturas negativas). Así se explica o fantástico cartel que orna este post (na igrexa de Santa María a Real de Oia) e fronte ao que non me coubo outra cousa que exclamar: Claro. De pura lóxica. Como en todo o mundo. Para ver a igrexa hai que preguntar no estanco. E, pensei, para mercar unhas farias falar co cura.

L (en números romanos)

Cincuenta tacos só se cumpren unha vez na vida. Ben, cincuenta, dezaseis e vinteoito. Pero 50, o medio século, un número composto da metade de dez e un cero ten un valor simbólico, redondo, e ofrece un xogo de reflexións que van para alén dun aniversario máis. Aínda que non matematicamente (máis quixera eu!) os 50 significan a metade da vida, ou, máis ben, o meridiano, esa liña que sinala (e non quixera poñerme dramático nin excesivamente estupendo) un pico a partir do cal semella que só se pode descender. Nalgures lin que entre os corenta e os cincuenta xermola, especialmente nos varóns, o que chaman a síndrome do home gris, algo así como sentir que un se esvaece entre todos os papeis que leva desempeñado e aínda lle quedan por desempeñar, e que, dunha estraña maneira, se volve invisible aos ollos dun mundo que empeza a pertencer a xente moito máis nova. Por outra banda, a lenda di que a madurez significa a adquisición da sabedoría. De por parte, non me vexo nin demasiado gris nin demasiado sabio. Aos cincuenta recén cumpridos, sigo sendo vítima das mesmas interrogantes, fobias e flias, contradicións, inseguridades e algunha certeza, luces e sombras que veñen guiando, alumeando ou escurecendo esta congostra virada e fodida que é a vida. Sigo sentándome nas beirarrúas, falando so, rindo cando toca e chorando tamén cando toca. Chegado o momento do balance final, non me queixo. Hai, como naquela canción profética que tendía ao absoluto, salud, dinero y amor. E á crise que lle dean bertorella.

Veciños

Levarse mal cos veciños é de regulamento. E o que ocorre coas persoas ocorre tamén cos colectivos: os de Lalín falan pestes dos da Estrada (e dou fe, como afectado); os de Louro andan a matar cos de Muros; os de Conxo cos de Santiago; aos de Laxe chámanlle chocolateiros os de Corme, que en Laxe son papeiros, pola respectiva afición a incluír o rico chiculate ou as humildes papas na merenda, en clara alusión a seren uns señoritos e outros uns pobres de pedir. O de Vigo e Coruña xa forma parte da lenda e imaxinario histórico (e para mostra, véxase a recente verbena da p. fusión das Caixas). Contaba o finado de meu pai que, hai moitos anos, en ocasión de xogar o Dépor na cidade do olivo, os seareiros coruñeses despregaron en Balaídos unha inmensa pancarta na que podía lerse: La ciudad de La Coruña saluda al pueblo de Vigo (Pontevedra). No partido de volta, os vigueses devolvéronlla dobrada: abriron unha pancarta, aínda máis grande, na que poñía: La ciudad de Vigo saluda a los hijos de la gran Pita.
Nisto de andar en líos cos veciños, as nosas relacións con Portugal son unha especialidade. Tamén exclamaba meu pai cada vez que visitabamos Fortaleza, de par de Valença: Que medo nos tiñan! A verdade é que as dimensións dos muros da pequena e belísima cidade amurallada (e dotada, por certo, no seu centro dunha esgrevia estatua de Sao Teotônio que sempre me chamou a atención) dan para pensar que, en efecto, as nosas relacións cos miñotos alén o gran río, non debían estar presididas precisamente pola confianza.
Unha manifestación que me parece curiosísima da mutua indiferenza que semella profesármonos xentes fisicamente tan próximas é a relativa ás permeacións e fluxos lingüísticos. Lembro eu un fulano, moi da ruda estepa castelá, que na recepción de certo establecemento hoteleiro lisboeta, tras indagar reiteradamente por un tal señor Carvalo (sic) que non aparecía, preguntou exasperado:
-¿Pero es que aquí no hay nadie que hable español?
Ao que o recepcionista luso repuxo, con contundente imperativo categórico:
-Mas, senhor, estamos em Portugal!
Os folletos propagandísticos que, invitando aos restaurantes da zona, anegan as rúas da Fortaleza, Valença ou Vilanova da Cerveira nas ferias e feiras, cando somos lexións os galegos que por alí caemos na procura de atoalhados e tamén dunha sustantífica refección, son algo portentoso:
Casa Porfírio Marquês: el mejor bacallau que poderá provar usted a la moda de la casa. Tambén con otras especialidades como la feijoada sin esquecer el rico frango a la grella. Y para las crianzas la ementa infantil, compuesta de la burguer especial en el prato. Non lo perca!
Sempre me fago a mesma pregunta que o buscador do señor Carvalo (sic):
-Pero non haberá alguén que fale español?
Porque mira que teñen Tui a un tiro de pedra, caralho!

Little garden

Dentro do ilimitado repertorio de frases lapidarias das que botamos man para sancionar con man allea o que, da propia, semellaría quedar pouco contundente, eu recorro a miúdo a un consello que atribúen, creo, a don Arturo Schopenhauer (aínda que é ben sabido que nisto das atribucións das frasecitas de marras hai moito calote e moito conto): un home -e non sei se o filósofo quería decir varón ou ser humano en xeral- precisa para ser feliz de tres cousas: un (ou unha) cónxuxe compracente; un pequeno xardín e unha gran biblioteca. Aquel (ou aquela) satisfai as nosas necesidades emocionais máis elementais: afecto, compañía, complicidade, amor e, mesmo, de cando en vez, sexo (uy!). A biblioteca colma os apetitos intelectuais, ensancha as nosas perspectivas e nos fai máis cultos e mellores persoas. E o xardín? Ai, o xardín! Non sei como sería cousa cando don Schopen emitiu a súa sentenza. Pero, hoxe, como seres urbanos de existencia artificial e artificiosa, esquecidos por completo os ritmos e tempos da natureza, burdamente substituídos por clichés e comportamentos sociais que nos obrigan a ser o que non queremos ser, o xardín é o recordo enlatado, a lembranza retractilada en celofán de que a natureza, malia térmola olvidada, vive, respira e determina os ciclos da nosa existencia. Chega a primavera e, con ela, os viveiros de flor e plantas ornamentais, estratexicamente situados na periferia das cidades, énchense de xardiñeiros de gardarroupía que, cal mariñeiros de auga doce, saen cargados de caixas con clavelinas, alegrías guineanas, begonias, dalias, surfinias, verbenas, xeranios... para os pequenos xardíns dos seus adosados (seica no galego da G agora dise acaroados). Eu mesmo, que hai oito anos apenas chegaba a distinguir un alcolito dun carballo, son quen, no día, de establecer sutís diferenzas que deixan pampos aos profanos. E, así, cando me arranco a falar de leptospermum, pitosporum, ceanotus, poligalas, euonymus variegata, bérberis, photyneas ou grevilleas, hai quen me recoñece como un auténtico experto. Non digo eu tanto, pero si podo dar fe de que o coidado dun pequeno xardín -rebelde e imprevisible, fronte á tecnoloxía a que estamos tan afeitos, dócil e segura- é un humilde, pero efectivo, exercicio de comuñón con Nai Natura, a quen llo debemos todo.

A moro muerto, gran lanzada

Remato neste punto a miña xornada laboral. Porque hei dicir que hoxe, día de greve, fun un maldito esquirol. Di o proverbio que a moro muerto, gran lanzada. Por fin se acordan os grandes sindicatos deste país que os brotes verdes son un espellismo máis deste goberno sen norte nin sur nin este nin oeste, e que vivimos unha crise histórica e sen precedentes! E que fixo falta para que se acordaran? Que o paro estea no 19'7%? Pois non. Fixo falta que á elite (??) do país lle (nos) baixaran o soldo.
A min non me dan as contas. En terra erma, abundan os predicadores que van contando que 2+ 2 non son catro, senón 22. E, como catarse -ou consolo, ou lavado de cara, vaia usté a saber-, lle piden á xente que saia á rúa a proclamalo. En fin, que vendo a calidade media dos nosos políticos, non vexo razón ningunha para ilusionármonos coa dos nosos sindicalistas.

Apocalypse now

Noutra alcoba desta casa, citaba eu hai tempo a lúcida reflexión (grazas, Arume!) de Carlo Maria Cipolla:
A humanidade atópase ―e o acordo é unánime― nun estado deplorable. Ora, isto non é ningunha novidade. Se un se atreve a ollar cara a atrás, decátase de que sempre estivo nun estado deplorable. A onerosa morea de desgrazas e miserias que os humanos deben soportar, quer como individuos quer como membros da sociedade organizada, é no fundamental o resultado do modo extremadamente improbable ―e case diría estúpido― en que a vida foi organizada dende os seus comezos.
Quero dicir coa cita, que a crise histórica e sen precedentes que o mundo está vivindo é a mesma crise histórica e sen precedentes na que a humanidade vive dende que o mundo é mundo. Resulta, creo, unha condición inmanente a toda xeración crer que a súa época é a fin de algo, un dramático momento de non retorno no que cae abaixo, desmoroado, un sistema de valores que ata aquel momento veu sostendo o penoso equilibrio dun mundo en permanente veciñanza do abismo.
No seu retiro mediteráneo, Juan escribiu a Apocalipse hai dous mil anos. Por moi exilado que estivese, non me explico que, no contexto dunha luminosa illa do Exeo, ao meu tocaio se saíse unha cousa tan deprimente. Pero en fin, alá cada quen. Ao que vou é que, dende entón, todos os días é unha apocalipse e hai signos abondos para crermos que a fin está próxima. N'O nome da rosa, Eco, con grande intelixencia e eu creo que tamén con ironía, incorpora á prédica apocalíptica do venerable cego burgalés Jorge, como síntomas inequívocos do cataclismo final, moitos elementos da nosa vida cotiá:
—Y en ese mo­men­to to­do se hundirá en la ar­bi­trariedad, los hi­jos lev­an­tarán la mano con­tra los padres, la mu­jer ur­dirá in­tri­gas con­tra el mari­do, el mari­do acusará a la mu­jer ante la jus­ti­cia, los amos serán in­hu­manos con los sirvientes y los sirvientes des­obe­de­cerán a los amos, ya no habrá re­speto por los an­cianos, los ado­les­centes quer­rán man­dar, to­dos pen­sarán que el tra­ba­jo es un es­fuer­zo in­útil, en to­das partes se el­evarán cán­ti­cos de glo­ria a la li­cen­cia, al vi­cio, a la dis­olu­ta lib­er­tad de las cos­tum­bres. Y a con­tin­uación ven­drá una ola de es­tupros, adul­te­rios, per­ju­rios, peca­dos con­tra natu­ra, y en­fer­medades, vaticin­ios y en­can­tamien­tos, y apare-​cerán en el cielo cuer­pos voladores, sur­girán en­tre los cris­tianos fal­sos pro­fe­tas, fal­sos após­toles, cor­rup­tores, im­po­stores, bru­jos, vi­oladores, avaros, per­juros y fal­si­fi­cadores. Los pa­stores se con­ver­tirán en lo­bos, los sac­er­dotes men­tirán, los mon­jes de­searán las cosas del mun­do, los po­bres no acud­irán en ayu­da de los je­fes, los poderosos no ten­drán mis­eri­cor­dia, los jus­tos se volverán tes­ti­gos de la in­jus­ti­cia. To­das las ciu­dades serán sacu­di­das por ter­re­mo­tos, habrá pestes en to­das las co­mar­cas, habrá tem­pes­tades de vien­to que lev­an­tarán in­men­sas nubes de tier­ra, los cam­pos quedarán con­tam­ina­dos, el mar sec­re­tará hu­mores ne­gruz­cos, se pro­ducirán prodi­gios de­scono­ci­dos en la lu­na, las es­trel­las se apartarán de su trayec­to­ria nor­mal, otras es­trel­las, de­scono­ci­das, sur­carán el cielo, en ve­ra­no nevará y apre­tará el calor en in­vier­no.
Non me digan que non parece o telexornal das nove.

Análises

Alguén, máis benevolente ca obxectivo, transmitiume os seus parabéns pola miña análise do post anterior. Análise? Vade retro!! Eu non fago análises. Análises as fan os pacientes de colesterolemia, os alumnos de gramática da secundaria, os maiores de cincuenta por aquilo do PSA, e sobre todo, a innúmera lexión dos así chamados analistas que a diario asoman aos xornais para bombardear as conciencias do sufrido contribuínte a prol dunha ou outra posición política, cal heresiarcas medievais que enviaban cartas aos seus acólitos para non desesperaren ante o medo ao lume purificador. Non. Eu non fago, nin quero nin, de certo, sei facer análises. Para este tipo de diseccións do plan de emprego do Goberno, do caso Gürtel, do decreto do galego ou da última machada inmobiliaria de Gondomar hai que aprofundar en detalles en extremo aburridos, ler moitos xornais, cotillear a cotío e andar en corrillos de díxome díxome, exercicios todos eles dos que, xa por tendencia involuntaria, xa por elemental profilaxe, me manteño prudentemente afastado.
Estes fragmentos meus son, creo eu, calquera cousa menos análises. Facer análises, ou cando menos facer análises solventes, implica ser serio, rigoroso, dispor de moita documentación e construír, perfilar e ligar moi finamente argumentacións complexas, e a min ser serio, rigoroso e estar magnificamente documentado son cousas que me inspiran unha preguiza insalvable.
Eu, digamos que coloco a realidade perante o meu persoal espello, cóncavo ou convexo conforme teña o día, e o que ofrecen estes posts é o resultado de tan asistemático reflexo, pero nunca movidos pola máis mínima intención de convencer ao lector, que é o que, basicamente, busca o analista. Que fica moito no tinteiro? Que os argumentos resultan incompletos? Que con tal ausencia de compromiso coa obxectividade calquera escribe? Pois é verdade, pero, que se lle vai facer! Aquí, como na pensión de La colmena, hai pouco de comer, pero, cando menos, comemos todos do mesmo. Do que hai.

Os malos da película

Seguindo tradicións clásicas, os filósofos e teólogos medievais diferenciaban, en toda magnitude racional, as essentiae dos accidentes. Aquelas son fixas, inmanentes; estes mutables, resultado dunha determinada conxunción de circunstancias. É o consolo que nos queda. Para min, a fermosa paisaxe da Amaía, coa que, cal beneficiosísimo bálsamo, agasallo á miña maltreita psique sempre que podo a base de gratos paseos é unha doce e reparadora essentia. Se, en troques, penso no vai e vén ao que me somete un goberno que, como a veleidosa donna operística, muta di accento e di pensiero dun día para o outro, penétrame a angustia derivada de ser vítima dun accidens, que máis ca un accidente é un ostiazo de moitos pares de estralos. Será o meu miserable 5% de desconto no soldo de funcionario a palinxenesia que precisa un país con milleiros de coches oficiais, 8000 concellos, lexións de asesores, decenas de gobernos autónomos, universidades, parlamentos, conselleiros, directores xerais, subdirectores, secretarios xerais técnicos, viaxes e francachelas millonarias? Isto é a estructura do país, e, de verdade, eu non teño grandes esperanzas en que, no statu quo de 2010, toda esta insensatez teña remedio.
Que fermosa é a Amaía en primavera! Rebenta de luz, verde e cor de rosas.