29.10.18

Memorias

Contra 1977 eu militaba na Xuventú (sic) Comunista de Galicia, brazo adolescente e fortemente hormonado do partido, que o era por antonomasia, é dicir, o pecé, sufixado en Galicia: pecegá.  Daquela era eu usuario dunha considerable empanada mental, na que, sen orde nen concerto, se mesturaban unha chea de lecturas mal dixeridas (Lenin, Malinowski, Freud, Cortázar…), das que non tiraba maldita a jota, o visionado de pelis tan contraculturais como aburridas (Bergman era unha especialidade) e a audición de músicas andinas, un chisco cursilonas, todo remexido coa impostergable necesidade de expansión sexual propia dos dezasete anos. Fumaba Celtas, gastaba botas gorila, anorak e uns pelos longos, de cor das cenorias e enguedellados, compoñendo o atrezzo do que entón se coñecía como progre. Xuntábame con dous perdis da vila, un deles pintor bohemio, de apelido Muras, da parte de Montes, moi boa xente, que morreu novo (e ben que o sentín), de tendencia nacionalista; o outro atendía por Orlando (un nome que ía ao pelo a un suxeito tan bizarro), gai e anarquista.
Nunha sorte de entente frontepopulista, unida máis pola gana de carallada que polo rigor doctrinario, faciamos saídas nocturnas pola Estrada provistos de spray para plasmar nas tapias locais tweets de menos de cento vinte caracteres. Muras, que militaba na AN-PG, escribía Autodeterminación para Galiza; eu reclamaba Aministía xeral, e o noso amigo anarquista luxaba o branco inmaculado das paredes cuns disparates que nos facían temer, se eramos detectados polo Land-Rover do benemérito corpo: Armas para el pueblo; Obreros: a las armas!, e cousas así. Para que non o recoñeceran (ou iso era o que el cría), Orlando poñía a trenka do revés, e entre o spray, a melena loira e os cadros e costuras do forro da prenda ofrecía unha imaxe de orate surrealista e abigarrado, como correspondía ao dinamiteiro que levaba dentro. Souben, anos despois, que tamén Orlando se foi na flor da vida.
Entón eu non o sabía, pero aquela entente de tres rapaces unidos por unha sede de liberdade tan intensa como a sublevación hormonal que experimentaban ía ser corenta anos máis tarde un símbolo, cando menos para min, de entusiasmo e ilusión colectivas, un símbolo honrado, modesto e íntimo pero non por iso menos trascendente. Hai corenta anos, por aqueles días de pólvora e magnolias, o país votou unha constitución que, con cousas boas e outras malas, fixo sermos o que somos. É polo arrecendo irrepetible daqueles días polo que hoxe non soporto que catro revolucionarios de gardarroupa me perdoen a vida.

13.10.18

Chacha para todo


Un afamado escritor e polémico columnista remataba hai días o seu artigo semanal en certo dominical deste xeito: O primeiro que desactiva un bo xornalista, un bo novelista, a calquera, é vivir con medo ás súas propias verbas. Cómpre dicir que na columna, titulada Mariconadas, o autor, por afastarse da incorrección política, recoñecía ter substituído esta fea palabra por gilipolleces.
A contención expresiva móvese nas linguas, nunha dinámica xeralmente localizada entre os polos extremos do disfemismo e o eufemismo, a impulsos da evolución social (razón pola cal estes fenómenos que atinxen o léxico caen no eido dunha interesantísima, e moi reveladora, disciplina denominada sociolingüística). Os meus fillos chamaban cuidadora ao que os da miña quinta chamabamos muchacha (co truncamento popular chacha) e os da quinta de meu pai criada. De paralítico a discapacitado, de cego a invidente e de anano a persoa de talle pequeno hai toda unha evolución da sensibilidade tras a que pula a benéfica tendencia á integración na categoría do normal do que, en termos dunha inercia viejuna e apoltronada, resulta diferente ou mesmo marxinal. 
Se existe unha área na que o léxico houbo de acomodarse a novas realidades sociais é das opcións sexuais de cada quen. LGTB e unha sigla que aglutina actitudes que hai catrocentos anos eran pase seguro para a Inquisición e a fogueira, a tal punto era un tabú calquera desvío da heterosexualidade. Non tan lonxe no tempo, eu (e vostede ao mellor tamén) lembro especimes léxicos como tortillera, marimacho, mariquita ou invertido que eran directo destilado dunha España gris e miserable, que fedía a sotana e mexo seco. 
Dito todo o cal, e recoñecida a enorme valentía dunha sociedade dinámica que, como amosa a súa lingua, evolúe e muda sen complexos, lícito é tamén recoñecer que a linguaxe avanza, retrocede, salta e colle atallos con absoluta independencia da vontade dos seus usuarios. Por que en galego dicimos normlamente baloncesto e fútbol (e non basket e balompé) semlla non responder a ningún criterio selectivo estable, pero así é. Chacha para todo é unha expresión lexicalizada referida a algúen (machou ou femia é indiferente) que o mesmo vale para un rompido que para un descosido. Buscar tras o seu uso (tal vez, en efecto, non demasiado recomendable nas declaracións públicas dun político) unha intención de vexación sexista é buscarlle os cinco pés ao can. Ou é que cada vez que usa vostede o enxebrísimo venablo coño está pensando no sexo feminino?