27.1.20

Un relector


A miña condición de filólogo, editor e lector compulsivo provén directamente da liña familiar paterna pois meu avó comezou a atesourar libros contra os anos vinte do pasado século. Hai herdos envelenados, un deles, sen dúbida, recibir nestes tempos tres mil libros, de gran mérito, si, cultural, literario, social, ou simplemente erudito, pero malferidos polo tempo e editados cando, como di Andrés Trapiello, os libros en España semellaban impresos por militares e encadernados coas sotanas dos curas.
Atoparme cos números orixinais da Revista de Occidente, coas primeiras edicións de Freud en español, con xemas excepcionais como algunhas edicións venerables de Valle-Inclán segue premendo en min a tecla sensible dos recordos de papá tentando transmitirme o seu entusiasmo de bibliófilo. Outros achados curiosos levan a vitola do, simplemente, emocionante. Nun vetusto exemplar en tapa dura, Los vaqueiros de alzada en Asturias. Por Bernardo Acevedo y Huelves, abogado del Estado. Oviedo, Escuela Tipográfica del Hospicio Provincial, 1915, atopo unha dedicatoria manuscrita con letra itálica de pendolista: A Mario Blanco Fuentes para que conozca  a Asturias desde un prisma diferente del de la guerra. En la braña de Malleza, 21 de octubre de 1937, Juan Estrada.
Se penso que este mesmo libro do que termo foi agasallo dun compañeiro de armas ao soldado Mario Blanco na fronte do Norte, e que esas letras foron escritas hai máis de oitenta anos en circunstancias que non son quen de imaxinar, o libro dixital vólveseme un obxecto insolentemente frío, prescindible, baldeiro de alma. Concedo que, neste punto, son un romántico e que a lectura está asociada para min a liturxias moi antigas, que funden as súas raíces nas máis entrañables lembranzas da nenez, cando a biblioteca do avó se me facía un mundo de ensoño, cheo de mudos volumes que agochaban universos insondables.
Pero hai outras paisaxes, claro. Voltar á lectura, tras desertar dela, pode incorporar procedementos sorprendentes na sociedade dixital. Tras anos sen facelo (despois de ser de neno un lector case compulsivo), vin o outro día a meu fillo Roberto lendo, abismado no libro e illado do mundo ¡sen o móbil na man! Lía un dos trinta volumes dunha serie novelada de Star Wars, incitado, claro, polo visionado da última entrega cinematográfica da saga. E pensei: vale o fin, o de menos é o medio. Por certo, fun canda el ao cine pois son devoto de Star Wars. Tamén ao romanticismo hai que darlle un desafogo.

7.1.20

Libros e natureza


Disque o ollo do amo engorda o cabalo, algo que resulta ben adoito no labor editorial. O editor pensa o libro, deseña, define, perfila e mima ata o último dos seus detalles: a tipografía, o papel, a encadernación, as ilustracións, o deseño e grafismo da cuberta… e, ao cabo, mira o produto de tanto desvelo con ollos de namorado. Eu creo que, en tempos en que a evanescencia da Internet e a convivencia permanente cunha artillaría cibernética omnipotente acantoaron definitivamente o valor do traballo artesán, a edición está recuperando, paradoxalmente, unha dimensión que, nos últimos anos, se erosionou considerablemente perante a profecía da fin do libro impreso fronte ao inevitable embate da literatura dixital, unha batalla falaz que, de feito, non chegou a ter lugar. 
Nunca se editou como agora. Atópanse nos andeis das librarías verdadeiras xoias, libros, de gran formato ou de peto, luxosos ou máis modestos, para degustar e satisfacer exquisitos padais, tal como produtos da mellor gastronomía, algo do que tiven clara evidencia hai días rebuscando libros destinados a algúns agasallos de Reis. Para alguén moi especial, un devoto amante da natureza, elixín unha guía ilustrada de paxaros de Europa, un libro fermosísimo no que a beleza e detalle dos debuxos se alía coa técnica do editor nun produto excelso, unha obra redonda, feita simplemente para gozala. Lembro o pensamento de certo editor e magnífico deseñador: un libro ben editado é transparente como unha copa de vidro, semella o mero, pero perfecto, soporte para o viño máis exquisito. 
Esta vivencia activa da experiencia do editor acada en certos proxectos unha signficación especial. En 2002, coa tradución ao galego d’O príncipe de Maquiavelo, botamos a andar na editorial universitaria, por iniciativa do entón reitor Darío Villanueva, a colección Clásicos do Pensamento Universal, dende o seu nacemento financiada pola Fundación BBVA. Dende entón, Freud, Platón, MacLuhan, Newton, Descartes, Hawking, Lavoisier, Erasmo, Séneca, von Neumann… poden lerse en lingua galega, unha colección que escribe con letras de ouro na nosa historia cultural. Axiña daremos ao prelo os Cadros da natureza, do naturalista Alexander von Humboldt, publicada orixinalmente en 1808 e con magnífica tradución da profesora Marta Gómez Pato e introdución de Francisco Díaz-Fierros. 
Non sei onde comeza o meu amor polos libros e onde remata a miña devoción pola natureza pero, lendo a Humboldt, dáme igual, pois resulta un amor compartido e unha lección que tiña esquecida. A diversidade da vida, a riqueza do planeta e o fondo sentimento da paisaxe seguen aí pero semella non existiren se non as compartimos en Facebook. Bo é lembralo.