Coser a cidade

Unha amiga miña, de criterio sempre sensato e ponderado, usa unha metáfora para referirse ao tecido socio-urbano da capital de Galicia. Cre a miña amiga que Santiago está sen coser, reflectindo tan brillante símil a ausencia de uniformidade dunha estrutura poboacional desenvolvida a salto de mata, moitas veces como resposta a esixencias espurias e intereses particulares, e sen un plan reitor inspirado nos principios de coherencia, sostibilidade e acordo social, que (e non hai que ser un especialista para percibilo) están detrás dun desenvolvemento urbanístico moderno, estético e eficiente.

Hoxe, as cidades son entes complexos e altamente dinámicos que responden en ocasións, mesmo, a situacións paradoxais: os centros urbanos tradicionais envellecen e se despoboan mentres as periferias medran exponencialmente. Disto é proba palmaria Compostela, ata o punto de ser Ames o concello que máis medra en menor tempo de toda a comunidade de Galicia.

Respondeu Santiago a este feito, como núcleo director dunha área metropolitana que trascende con moitísimo as lindes da cidade? Comunicacións de autobús deficitarias, impuntuais, lentas; autovías que comunican un aeroporto internacional e os principais núcleos da periferia coa cidade sen iluminación, nin sequera os accesos e rotondas de enlace… son apenas mostras dunha paisaxe desoladora. Para que se faga vostede unha idea, a vía que comunica a saída 3 da AG-56 coa cidade, que eu, e milleiros de usuarios, tomamos todos os días é unha pista, estreita e perigosa, orlada de lama e campos de coleiros, chea de mendos e baches, que, por incrible que pareza no século XXI, dá acceso a unha cidade de 100000 habitantes. Chega ben así.

Entre o peso da tradición, a invocación triunfalista de glorias pretéritas, a tiranía do ladrillo e a crenza de que o Camiño e o turismo son a panacea, Santiago de Compostela leva demasiados anos languidecendo, en terra de ningures, a medio camiño entre Coruña e Vigo, sen que teña callado un proxecto de cidade que integre barrios, que conecte periferias, que estimule a industria, que reavive a cultura, que aguilloe unha sociedade aletargada, en definitiva, que proporcione aos picheleiros o orgullo da súa cidade, un sentimento desaparecido en combate.

O xornal El Correo Gallego convoca hai uns días a un gran pacto social polo desenvolvemento da cidade, forzas vivas (comercio, empresa, educación, turismo, cultura, deporte, sanidad…) precisadas dun liderado político que as cohesione e, sobre todo, as ilusione nun gran proxecto de casa común. Co permiso de Vde., vou mudar un chisco o proverbio: crer é poder.

Poderán?

De cando en vez, nunha sociedade mediática como a nosa, é dable detectar situacións de auténtica obsesión social. E, por moito que actualmente o peso dos mass media disparen tales obsesións a unha escala patolóxica, non semella un fenómeno novo. Xa en 1830, o escritor alemán Ludwig Börne escribía: «Uns botánme en cara ser xudeu; outros perdónanmo; un terceiro mesmo me eloxia; pero non hai ninguén que non pense no asunto. Todo o mundo está enfeitizado polo círculo máxico dos xudeus e non hai xeito de saír del».

Dun tempo a esta parte en cafés matutinos, xantares de empresa, charlas de tanatorio, tés de domingo e timbas de tute subastado resulta imposible tratar a nosa maltreita actualidade política sen evocar a primeira persoa plural do presente indicativo do verbo poder, vocábulo que automaticamente excita as emocións máis encontradas: nuns, a desconfianza; noutros, a esperanza; neste, o desprezo; nese, a máis xurdia adhesión, naqueloutro, a indignación… Pero, como no caso do literato xudeu-alemán, todo o mundo, por unha ou outra razón, vive subxugado ao feitizo dun tipo con coleta, que,  provisto dunha artillaría oratoria sen precedente, se colou nas nosas vidas de xeito tan inesperado como contundente.  

Ata a irrupción deste señor, había en España unha pax augusta, que, malia con inevitables sustos e turbulencias, insuflaba na vida política unha certa nonchalance, derivada dunha tranquilizadora alternancia: esquerda-dereita, socialdemocracia-liberalismo… Por riba de etiquetas e matices que, se imos ao caso, veñen pouco a conto, Pepé e Pesoe vivían nunha arcadia de agora eu-agora ti, sen contaren con máis inimigo que puidera alterar a cabeza da liga nin atoldar o horizonte. Pero, como lebre saltarina, nun repente, a pole da política patria e as portadas de informativos, debates e outras catacumbas aparecen ocupadas por apelidos montaraces (Herrejón, Monedero) e outros de sabucho familiarmente compostelán (Bescansa), achegando os amores do líder coa lideresa doutra formación de progres unha bonita nota romántica, na que se intúen designios políticos trazados entre sabas e intercambio de fluídos.

A figura do salvador que, ao conxuro da pureza, destila o arcano místico para transmutar a mentira en rectitude, a postración en ventura e a náusea en sorriso é tan vella como o mundo. De todo canto mesías ten producido a historia (e o catálogo, dende  o fillo dun carpinteiro arameo ata certo cabo austríaco, dá para aburrir), atérranme as consecuencias dun don que lles é característico: o seu convencemento.