31.1.11

Espazo Ebook

Que certo é que o ollo do amo engorda o cabalo! Miramos os pobres produtos do noso intelecto como prendas de vaidade cando non son máis ca nonadas, míseros e seguros canditados ao po e o esquecemento. A besta cáncama e fea, mesta de mataduras e abatida polo tempo seméllanos, só por ser nosa, un cabalo árabe, de puída pel e mans finas. Así é a humana condición dende que o pitecántropo se puxo en dúas pernas e así seguirá sendo polos séculos dos séculos. Daí que o vaidoso sexa moitas veces un parvo ao que as nubes lle estorban ver o ceo e, polo mesmo, un profiláctico eficiente para esta caste de tontuna é o convencemento de que o que un fai non é a pedra angular da civilización occidental e, se cre que o fai ben, sempre pode haber alguén que o faga mellor.
Con todo, todo quisque ten o seu ego, xa meirande, xa máis pequeno, e, aínda a risco de manifestar que vivimos sen avós dende hai moito tempo, nos gusta dar a coñecer aos demais o que facemos. Para min, anunciar neste último día do mes de xaneiro de 2011 no meu blog, consagrado dende hai seis anos aos libros e a edición, que vimos de inaugurar a libraría dixital da USC, o que bautizamos Espazo Ebook, é algo que me enche de satisfacción e secreto orgullo, por min mesmo e polo magnífico equipo comprometido no proxecto, que hoxe é xa unha realidade chamada a medrar de xeito indefinido.
Será a fea mula, maltreita dos anos, non digo que non pero eu a vexo como un cabalo árabe, de puída pel e mans finas.

29.1.11

The 'Monk' Lewis

Algo levo escrito nesta bitácora acerca das miñas manías de lector. Porque cómpre sinalar que, en punto a lecturas, libros, estilos e autores, quen subscribe é a cousa máis caótica, desequilibrada, ecléctica e asistemática que hai baixo os luceiros. Por outra parte, hei de recoñercerme como un reaccionario literario, se por tal imos entender alguén que vive pouco reconciliado coas producións coetáneas e atopa o consolo -necesario, aínda diría imprescindible- da letra escrita en libros fillos do pasado, case como se este gusto fose un trasunto do mal acomodado que me sinto coas moitas mañas e fealdades do mundo moderno. E se, polo que parece, fago bo na literatura o inspirado verso do vate, cualquiera tiempo pasado fue mejor, non é, de certo, porque estea no alicerce do meu carácter ese elemento, visceral, agrio e violento, que define normalmente o reaccionario, non; de feito, intento con frecuencia contrarrestar a miña alerxia ás novidades poñendo todo o meu empeño en dixerir algunha, pero só en contadísimas ocasións o meu designio se ve coroado co éxito. Aconteceume ultimamente con dúas novelas, estelares produtos do "sistema literario galego", novidades moi cacarexadas polos medios e os escaparates das librarías, das que, a dicir verdade, non pasei da páxina dez en ningún caso.
En revanche, estou feliz como un rato enriba dun queixo con dúas novelas decimonónicas, de moi diverso signo, unha realista, outra gótica; unha de autor ruso, outra de británica nación; aquela breve, sucinta, directa; esta densa, abigarrada, detallista. El cupón falso, de León, ou Lev, Tolstoi é un prodixio de oficio literario, de organización e dosificación da trama, de ritmo narrativo. Ata mentira parece que en tan poucas páxinas poida haber tanto lucimento. Altísima literatura es estado puro. A noveliña vén no mesmo volume con outra, Jadzhi Murat, que ofrece, a pouco que se pareza ao relato que a precede, a promesa dunha historia memorable. Déixenme ademais, porque un libro é tamén continente, facer mención dun soporte físico simplemente admirable, do punto de vista editorial: Nørdica Libros é o nome dunha fabrica de libros especializada en autores boreais (como o seu nome evoca), que converte cada unha das súas obras nunha pequena alfaia : tipografías, formatos, papeis, grafismo, deseño... todo aparece sopesado e medido coa prudencia do editor de raza, aquel que coñece a fondo o oficio e quere trasladar a cada libro o carácter de peza única.
Da miña devoción por Valdemar xa falei noutra ocasión. El monje (The Monk, publicado orixinalmente en 1796; Valdemar, col. El Club Diógenes, 2ª ed., xaneiro de 2011) é unha novela do autor, marcadamente influído polos gustos románticos, Matthew Gregory Lewis (1775-1818), de quen eu non tiña máis ca noticias fragmentarias. Goethe, Wieland, Ann Radcliffe (The Mysteries of Udolpho), Veit Weber (Die Teufelbeschwirung, publicada logo en ingles como The Sorcerer) andan na intertextualidade dun autor que acadou un, polo visto merecido, malditismo literario e unha enorme popularidade en Inglaterra e Irlanda cunha novela tildada pola estrita moral anglicana, en nome da decencia, o decoro e o respecto ás Sagradas Escrituras, de libro blasfemo, corrompido, desvergonzado, indecente e sospeitoso de ateísmo, mentres que foi acollida por entusiasmo por Sade, Byron ou Coleridge. É dicir, unha magnífica historia gótica, ambientada no Madrid de comezos do século XIX: a crónica da caída, dexeneración e corrupción do monxe capuchino Ambrosio e o seu hundimiento irremisible en lo que su propia conciencia concibe como la más negra de las abominaciones. Ahí la novela funciona como la maquinaria de un reloj. Es lo que hace que el lector no pueda soltar el libro, en opinión do tradutor -extraordinario tradutor- e autor da breve introdución, Francisco Torres Oliver.
Comprenderán, con estas credenciais, que este menda, proclive a todo laia de negrura e goticismo literaio, atope na novela de Mr. Lewis o consolo que non me ofrecen as novidades do "sistema literario galego". Ten que haber de todo.


23.1.11

Ave Fénix

Próximos a publicar na nosa colección de Clásicos do Pensamento Universal o tratado de Beccaria Os delitos e as penas, nunha recente lectura correctiva do texto, as referencias do ilustrado italiano á privación de liberdade levaron o meu pensamento a outra reflexión; unha reflexión relacionada co valor da amizade, google e as cousas que nunca cambian.
Eu, que transitei na vida por sendas arriscadas, tiven moita relación cun gran artista, músico e poeta, non sei se mellor músico ou poeta, difícil sería dicilo pois en ambas as dúas artes salientaba o seu extraordinario talento. Chegamos a tocar as nubes e a crer que o mundo era un sitio de puta madre, pero mentres eu souben deter o meu intineraio cara ao abismo a tempo, el continuou ata dar cos seus ósos nun centro penitenciario, pois -que orixinal- para poder sufragar o infernal paraíso que lle proporcionaba o cabalo viuse constrinxido a delinquir (e a outras cousas máis infamantes). Pasou semanas vivindo no caseto do can dunha casa abandonada, nos arrabaldos da cidade, alumeándose cunha vela. Contoume que alí metido, coa súa veliña, era feliz. Tras esporádicos contactos, xa en réxime de semiliberdade, desapareceu e hai moito que non sei del.
Grazas a este amigo contactei coa doutora do centro penitenciario onde cumpría a pena. Hai poucos días, a doutora chamoume en resposta a unha misiva miña, na que quixen recoñecer o labor que ela desenvolve. Porque alí, no cárcere, os internos, co alento da súa médica, seguen crendo que son seres humanos e que un día mesmo poderán comportarse como tales, despois do peculiar descenso ao averno de cada un deles. De momento, contra vento e marea, contra o discurso politicamente correcto, contra a corrente dunha sociedade analxésica que proscribe o sufrimento e vive obsesionada coa política e o curto prazo, eles desenvolven un labor calado pero heroico: editan unha revista. Intitulada Ave Fénix-claro-, a publicación recolle informes, experiencias, noticias, consellos, consultas de saúde, medicina, psicoloxía... Todo feito, con gran esmero, polos internos do centro. Recibo con moito afecto a revista que a doutora me envía puntualmente, dende que contactei con ela. A revista Ave Fénix non ten un só resultado coincidente en Google. É dicir, non existe, pois, como vostede sabe mellor ca min, se algo non está en google non existe, a isto chegamos. Un asunto para reflexionar: a inexistencia cibernética é un trasunto do aillamento físico. Quen poderá ter coñecemento de algo que non está en google, que nin sequera está en google? O fodido, ou o paradoxal, é que si, Ave Fénix existe, e os seus redactores e redactoras, castigados pola vida, privados de liberdade e de contacto co mundo, teiman en conservar intactos os sinais da súa nunca perdida dignidade. Eu quixera unirme a eles e escupirlle o seu anonimato a unha sociedade envaecida e estupidamente frívola que, probablemente, non os merece.

16.1.11

O friki Balbino

Sinto moito aprezo e respecto persoal por Xosé Neira Vilas, da terra de Gres, boa terra de canteiros e xente cabal e seriosa, sempre moi vencellado coa miña vila, A Estrada, como case paisanos que somos. Coñecín a finada da súa dona Anisia co gallo de certa reedición que fixemos en 2008 dunha revista infantil promovida por ela e máis Pepe en Cuba nos anos oitenta. Apenas fose polo seu exemplo de entrega á causa na que tan xurdiamente leva crendo toda a vida, Neira sería merecente do afecto e recoñecemento social que, creo eu, Galicia non lle escatima. Dito o cal, non deixa de sorprenderme o ton desmesurado co que a circuíto cultural patrio vén de celebrar o quincuaxésimo aniversario de Memorias dun neno labrego e aínda máis o feito de que as beizóns oficiais leven aparellada a obrigatoriedade da súa lectura no ensino (o meu pequeño Juanpe, de doce anos, vai ter que lelo). Non serei eu quen discuta a vitola moral e a proxección internacional que, a partir de certos valores inmanentes (o desenraizamento cultural, a loita de clases, a dignidade fronte á inxustiza…), a obra adquiriu, pero creo sinceramente que o ton triunfalista que o nacionalismo cultural (e as súas inevitables hijuelas oficiais) adopta nesta celebración ignora, ou agocha, o feito de que as memorias de Balbino non resistiron o paso do tempo. Contrariamente á atemporalidade de certos produtos (A esmorga de Blanco Amor podería ser un exemplo do que quero dicir), outros vencéllanse na súa cerna xenética cunha circunstancia sociocultural concreta, sen a cal deixan de ter vixencia e, polo mesmo, a capacidade de transmitir unha realidade cognoscible, sobre a que asenta o contrato literario que todo autor establece cos seus lectores. Que o mundo da cultura galega considere que con esta obra nace a literatura para nenos e adolescentes manifesta, ao meu modo de ver, máis un sesgo ideolóxico intencionado, relacionado co valor simbólico da figura de Neira Vilas e o seu libro, ca unha análise serena da recepción actual da obra, por parte sobre todo dos seus potenciais consumidores, é dicir, os nenos e preadolescentes. Baremando a escala de valores que actualmente manexa tal segmento demográfico na nosa sociedade, ante as quince primeira palabras da novela: Eu son Balbino. Un rapaz de aldea. Coma quen di, un ninguén. E ademais, pobre, imaxino que nove de cada dez comentarios dun teenager serán algo así: Joder, que puto friki pringao.
É o que hai.

9.1.11

Paedagogus

Estéase ou non de acordo coa medida, que á figura do profesor deba atribuírselle mediante unha lexislación específica o carácter de autoridade é un feito especialmente elocuente verbo de dous extremos: a) non hai país, de certo, no que o incumprimento da lexislación teña unha relación inversamente proporcional co moito que se lexisla como a que se rexistra no noso, e b) a necesidade de lexislar o obvio sinala, para quen queira velo, a senda por onde transita a sociedade contemporánea.
Non se pode, nin se debe, lexislar sobre todo; non resulta posible someter ás mouteiras da actividade lícita fronte á ilícita o infinito repertorio de actuacións desviadas, pervertidas, violentas, extravagantes, enganosas, lesivas, falsas, agresivas, ofensivas, vergoñantes, inmorais ou simplemente chocarreiras do ser humano, porque, precisamente, este repertorio é infinito. Como cidadán, entendo que o que en democracia se denomina o imperio da Lei - e éste si é un imperio altamente recomendable- establece niveis de detalle xurídico imprescindibles para a harmónica existencia das persoas en materias e circunstancias do máis amplo e variado. Pero de aí a pretender que ata a última continxencia ou comportamento aparezan contemplados nalgún código ou regulamento media un abismo.
Hai unha etiqueta moral inmanente a certas categorías: non é preciso que o artigo dunha lei específique que non se pode mexar nos portais das casas, insultar a un crego cando esta misando ou botar líquidos contaminantes nas piscinas das urbanizacións. Cando esta etiqueta se esvae xorde, creo eu, a necesidade de reconducir moralmente certos comportamentos a través da imposición legal co que, segundo o que se lexisle, pode xerarse un paradoxo moi arriscado: debo respectar por imperativo legal o que, de seu, non respecto? Se esta pregunta se aplica aos horarios de peche das discotecas, os impostos ou a normativa en materia de propiedade horizontal, non existe problema. Se a pregunta se refire á figura dun docente, a súa mera formulación manifesta, creo eu, a perda desa etiqueta moral, que -preocupe máis ou menos- acena cara á descomposición de moitos valores seculares, valores que, cando menos eu, reputo como bos. Independentemente das condicións didácticas e comunicativas persoais, a autoridade do profesor asenta en que sabe máis ca o alumno e ese superior coñecemento debe ser motivo de respecto. Así foi, sen solución de continuidade, dende o paedagogus do mundo clásico ata a actualidade. Pero que pasa cando os propios conceptos de coñecemento e cultura son percibidos como elementos de escaso ou nulo predicamento social, máis ben, en troques, como factores aburridos, obsoletos, inútiles fronte a unha tecnoloxía omnipotente, o diñeiro rápido e doado e unhas posibilidades de lecer inesgotables?
Sic transit gloria mundi. Ao mellor é que me estou facendo vello, non lles digo que non.

5.1.11

En attendant Godot

Se reputo o meu admirado Ignatius Reilly -devoto de Boecio e da monxa Rosvita- como un personaxe fundamental da literatura contemporánea, é porque representa o anacrónico adaíl dun pesimismo basal nunha época de positivismo hipócrita que induce un absurdo optimismo: como xa teño expresado noutras catacumbas, a profunda insatisfacción dos cidadáns occidentais reside na xurdia crenza de que existe un progreso continuo cara a un ideal, ideal que, ai!, non se consegue xamais, pois, unha vez satisfeito un desexo, axiña desexamos algo novo.
Observo coa maior satisfacción que a última enquisa do CIS semella ir poñendo as cousas no seu sitio ao consagrar o pesimismo como estado xeral da sociedade española: crise económica, desemprego, riscos no sistema de pensións, inimigración, terrorismo… Le cas sublime é que, tras o paro e a crise, a nosa terceira preocupación é… a clase política!!. É dicir, o que había de ser factor de esperanza —fronte a agoiros tan negros— é motivo aínda de máis preocupación. A cousa lémbrame aquel escudeiro co que entrou a traballar Lázaro de Tormes, quen, lonxe de manter o seu pupilo, vivía do que este esmolaba para el.
O pesimismo foi, ata o Século das Luces, o estado natural do home. Ata a chegada do enganoso positivismo, os humanos vivían permanentemente reconciliados coa idea de que a súa concreta era a peor época da historia e de que todos os signos acenaban cara á fin dos tempos. Reconciliados co seu tráxico destino, o home do ancien régime non aspiraba a nada máis ca ir pasando a vida como se podía, sen maiores expectativas nin pretensións. A nosa, en troques, é a cultura da permanente esperanza e a permanente frustración, como moi ben perpetuou Beckett como perenne motivo de reflexión. Xa convencidos da inutilidade de Zapatero, ciframos a nosa ilusión en… en quen? El rematará a crise en 2011? Como o hermano lobo eu digo: Auuuuuuuuuuuuuuu!!

1.1.11

Día de san Manuel

Poucos días hai no ano que teñan o encanto do aninovo, encanto que só pode percibirse se un se subtraíu, claro, aos excesos socialmente anexados á noite de san Silvestre, papa. Eu, que, lles confeso, fun durante toda a miña mocidade e boa parte da premadurez devoto seareiro da última noite do ano, usuario de todo xénero de paraísos artificiais e practicante desa sorte de absurda euforia que leva a felicitarmos con toda efusividade a quen logo nin saudamos pola rúa, atopo agora, co chisco de sabedoría que van proporcionando os anos, un especial engado en converterme en excepción da común regra que conduce ao 95% dos mortais a desprezar o día de san Manuel consagrándoo a Morfeo. Dende estas páxinas permítome recomendar a vostede practique esta excepción.
Non hai silencio en todo o ano comparable ao silencio matinal do 1 de xaneiro: estradas baldeiras, negocios pechados, fiestras cegadas, nin coches en movemento. Un silencio só rompido, de cando en vez, por grupos esporádicos de profesionais da carallada que prolongan a esmorga, con farto prexuízo do seu estado físico. Paseando este mundo morto, fáiseme visible a idea, tan cara a certo cine tremendista, do planeta tras un desastre nuclear, e, por contraste, decátome do extraordinariamente ruidosa que é a nosa civilización e do misteriosos que resultan estes anómalos silencios de intensidade case sólida. É, un pouco, como descoñecer a contorna familiar na que, normalmente, nos movemos: rúas, camiños, estradas, casas, rotondas, bares, paradas de bus, supermercados... semellan ter sido obxecto de abandono e sente un a absurda, malia inquedante, sospeita de que xamais se reanimarán de novo, de que este día de estraños silencios, no que ata o tempo semella deterse e facerse máis calado, é o primeiro día da fin do mundo.
P.S. Por certo, hoxe é un do un do once (1.1.11). El non terá tan curiosa combinación de uns algún valor ou sentido cabalístico?