27.4.06

Web galega de tipografía


Por un comentario que me dirixe dende Barcelona o bo amigo Pepe Martínez de Sousa entérome da existencia dun magnífico blog galego sobre tipografía: ligazóns, descargas, información, documentación e historia da tipografía, até interactividades para aprender..., e todo nunha web de deseño estético e elegante.
Parabéns ao autor da web Óscar Otero, como se pode apreciar, erudito e amante da fermosa, complexa e venerable ars typographica.

24.4.06

Internet como produto de consumo



Internet tiene cada vez mayor peso dentro del consumo de comunicación por parte de los jóvenes e incluso llega ya a reemplazar a los tradicionales media, aproximándose al papel que juega la televisión, el medio de masas por excelencia.
El lenguaje visual que plantea Internet como soporte se hace muy próximo para los jóvenes, que están acostumbrados a interiorizar este tipo de mensajes gracias a la herencia que deja todavía la televisión en la actualidad, aunque es cierto que otros elementos, como es la interactividad, hacen ganar enteros a la red frente a otros medios.
El soporte que ofrece Internet a los jóvenes complementa otras formas de comunicación tan habituales para este colectivo como son, por ejemplo, los teléfonos móviles.

Estas son algunhas das interesantes conclusións, e reveladoras de por ónde vai tirar o futuro, do estudo Internet y los jóvenes: un consumo cada vez más influyente, de Fernando Sabés Turmo -profesor da Facultade de Comunicación da Universidade San Jorge de Zaragoza-, que publica o úñimto número da magnífica revista dixital de cultura, edición e comunicación Dosdoce.com.

Día do libro


Como todas as viaxes, os libros comézanse con inquietude e remátanse con melancolía.

20.4.06

Clásicos do Pensamento e bos amigos




Hoxe presentamos na Reitoría da Universidade dous novos volumes da colección Clásicos do Pensamento Universal, que a USC coedita coa Fundación BBVA, ou, para ser exactos, a USC edita mercé ao xeneroso mecenado da Fundación BBVA. Todos os datos da presentación e dos libros aquí.
Deixando de lado o contributo cultural e científico da colección, que só o tempo será quen de graduar na súa xusta medida, a penas quero agora destacar que un dos elementos que converte o labor do editor –tan anónimo e ingrato en moitos aspectos– nunha tarefa apaixonante (e deixemos sentado que todo bo editor está enamorado da súa profesión) é a conciencia final do traballo en equipo, a gratificación do produto intachable, callado tras longos meses de adicación e entrega.
José María Gaírí, Manolo Pombo, Pepe Barro, Xosé Salgado, Javier Fernández Carvajal, Quique Harguindey, Mar Lorenzo, Marisa Melón, Herminio Barreiro, Senén Barro, Darío Villanueva, Rafael Pardo Avellaneda, Elisardo Antelo... Sería estúpido agochar o íntimo orgullo que me produce ser o elo dunha cadea de tan magníficos profesionais e mellores persoas. Ás veces o mundo é un sitio moi agradable.

A insoportable levedade do non ser


Chove. O tempo é raro: o solpor é unha quimera porque non hai sol que poñer. Anoitece cando o día é moi moi adulto, vello, e está cheo de mañas. Chegan arreo brétemas que o desdebuxan todo: os sons da alma, as chemineas, as casas e as vidas que acubillan, as lembranzas tépedas do corpo que forzaba á area a se lle acomodar. O arrecendo do verán, aí á volta deste lapso, o buscamos pero o moi jalopín agóchase na auga mansa, lene que deita o ceo, gris, inexistente.
E sinto a levedade insoportable de non ser nada, o que me induce a imaxinarme sobrevivindo no reverso deste serán serodio, case coma un sepulcro, desta cucaña, desta colmea…

O final ten truco. Non é orixinal. Algunha idea?

18.4.06

Antonio Piñeiro, colección Bourel e o amor puro aos libros


Na chamada era cibernética ou tecnotrónica, cando os presaxios máis alarmantes anuncian a definitiva morte do libro impreso, un visionario de Ribeira inicia a fermosa aventura de facer libros de poesía tan humanos que os debuxos se fan directamente sobre o papel en cada un dos exemplares.
Agora presenta o libro
37 poemas por man propia, pequenos poemas de trinta e sete poetas de todas as xeracións, co texto total ou parcialmente escrito polo propio autor sobre o papel. Un pode percibir e case sentir a firmeza, a fraxilidade ou mesmo o estremecemento do pulso de cada autor.
Se hoxe houber milagres diriamos que estamos ante un feito sobrenatural, pero o único milagre é a capacidade creativa, a paixón e o esquisito gusto de Antonio Piñeiro, profesor de Historia do Instituto da miña cidade de Ribeira.


Son palabras, fermosas, que eu subscribo da punta ao pé, do presidente da Real Academia Galega, e bo amigo, Xosé Ramón Barreiro Fernández no limiar ao libro –mellor será dicir aos libros, xa que non hai ningún igual a outro– 37 poemas por man propia editados (aquí “editados” quere dicir literalmente manufacturados, ademais de impresos e encadernados) mercé ao entusiasmo dun home tan irrepetible como cada un dos libros dos que falo.
Cando Antonio Piñeiro, mercé á nosa común amizade con Xabier López Marqués –poeta e amigo de hai moitos anos e profesor, igual ca Antonio, no Instituto de Santa Uxía–, me propuxo participar cun poema nun libro no que ademais de reproducirse o poema impreso debía manuscribilo, en todo ou parte, para que na edición final saísen a carón impreso e manuscrito, pensei: non pode ser.
Era unha idea tan absolutamente engaiolante; era unha honra tan desmedida aos meus pobres méritos como poeta; era un proxecto tan complicado do punto de vista técnico (como editor intuín axiña os problemas de coordinación para a compaxinación) fronte aos seus escasísimos rendementos económicos (trataríase dunha tiraxe de só 100 exemplares); era algo tan anacrónico nestes tempos de plutocracia editorial… que tentei imaxinar qué caste de marciano andaba detrás de tal designio.
Cando coñecín, hai agora arredor dun ano, nun serán de primavera, a Antonio Piñeiro descubrín un home que, simplemente, non é deste mundo: pedíame, case con desculpas polas molestias, participar no máis fermoso proxecto editorial no que teño participado coma autor. A xentileza, a cortesía, a bibliofilia militante, o desinterese (signo natural de todo intelectual honesto), o entusiasmo de Antonio transmítense de seguido e traslocen á súa expresión franca, de permanente sorriso.
O proceso iniciouse e puntualmente iamos recibindo novas de Antonio, sempre gratas e tinguidas de ilusión, a través do e-mail. No outono chegáronme as cen follas nas que debía estampar o meu manuscrito, o poema "O espírito do alpinista", no anverso, por certo, do poema impreso de María Xosé Canitrot, "Ainé". E púxenme ao labor. Lembrei aquel absurdo castigo escolar das copias: para mañana me traes escrito cien veces "no me levantaré del pupitre sin pedir permiso”…
O resultado é o libro 37 poemas por man propia editado na colección Bourel, creada e dirixida por Antonio Piñeiro e con sé en Ribeira. Unha rara avis nestes tempos de mercantilismo cultural.
Grazas, Xabier polo agarimo e amizade. E parabéns sinceros, Antonio, dende o fondo da miña alma máis auténtica, a do poeta.
Nota: 37 poemas por man propia preséntase o venres 28 de abril ás 20:30 h. na Casa de Cultura de Porto do Són, nun acto organizado pola Asociación Cultural Barbantia.

3.4.06

Europa /vs/ América: o combate cultural


O xornal electrónico da Universidade de Santiago de Compostela reproduce hai uns días unha interesante entrevista, orixinalmente concedida ao xornal El Correo Gallego, co Director do Consello Científico da Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, ex-reitor da USC, Darío Villanueva, na que se relata o estado actual do proceso de dixitalización na Biblioteca –apoiada principalmente pola Universidade de Alacante e a Fundación Marcelino Botín– de obras literarias non sometidas a dereitos de propiedade intelectual. A día de hoxe, con preto de 16 000 títulos ao dispor do público, a progresión de accesos á Biblioteca é espectacular: de 288.314 páxinas servidas en 1999 a seis millóns e medio en marzo de 2005.
A idea dunha biblioteca virtual, como concepto, estaba no propio xermolo da internet e practicamente naceu coa rede. O proxecto Gutenberg comezou a almacenar obras en 1991 –menos dun ano despois de que Berners Lee editase a primeira páxina web do mundo. Hoxe anda por 17 000 títulos, ao nivel, por tanto, da Miguel de Cervantes. O propio Tim Berners-Lee –o cal é moi significativo– lanzou no mesmo ano de creación da rede o seu propio proxecto de biblioteca virtual, a WWW Virtual Library. O Million Book Project da Universidade Carnegie Mellon ou The Internet Classics Archive do Massachussets Institute of Techonolgy son máis exemplos, semellantes –mutatis mutandis– ao da Biblioteca española e hispánica.
Inevitablemente, a entrevista incide no proxecto de Google do que falamos xa varias veces neste blog: volcar 15 000 000 de títulos na rede, anuncio que no seu día provocou unha reacción loxicamente alporizada de editores e bibliotecarios europeos, que o director da Bibliothèque Nationale de France Jean-Noël Jeanneney, resumía moi ben nun artigo de Le Monde poñendo a Europa en garda perante os perigos da americanización da cultura mundial en xaneiro de 2005.
A tan mastodóntico plan, pola súa parte, opón Darío Villanueva que o proxecto da Biblioteca Miguel de Cervantes incorpora unha interfaz de usuario que inclúe opcións de contextualización, navegación hipertextual, índices, conectividade a outros portais, indizacións de todo tipo… En contraste con esta operatividade, na súa opinión, Google representa o infocaos, é dicir unha sobresaturación de información que agobia ao usuario e, en definitiva, fai que a propia información sexa, polo seu volume, inoperante.
Os intentos de Europa por contrarrestar unha «americanización» da cultura, como clamaba Jeanneney, que está de feito provocando a frívola mudanza de xeitos de razoar e ver o mundo que tantos beneficios teñen proporcionado ao desenvolvemento da humanidade, son absolutamente necesarios e eu serei o primeiro en aplaudilos. Pero negar o que vén é inxenuo. Hai cinco anos, Google era unha ferramenta aínda con carencias, precisamente pola ausencia de xerarquización na información (o infocaos ao que se refire Villanueva) e relativamente descoñecida fóra dos ciberentornos máis ou menos especializados; hoxe o buscador é dunha extrema fineza na ordenación e xerarquización da información (de xeito que o máis importante sempre está arriba) e ata os cativos se serven do buscador para atoparen, sen dificultade algunha, os seus videoxogos preferidos. O que hai quince anos se lle encomendaba a un documentalista, nun prazo laboral de días, faino hoxe Google en décimas de segundo.
Google non é, polo tanto, un mero buscador: Google é o referente da web; un estilo de acceder á información; un elemento vital da rutina cotiá dos cidadáns de Occidente, e, cada vez máis, do mundo. Con estes presupostos, o seu monopolio do acceso planetario virtual á creación literaria mundial está xa sobradamente preparado.
Consonte anunciaron en marzo de 2005, Sergey Brin y Larry Page (na foto, de hai xa uns anos), creadores e propietarios de Google Inc., van destinar 150.000.000 de dólares a creación da monstruosa biblioteca; ou moito erro ou intúo que, coñecedores do problema do buscador dende os inicios (en realidade de todos os buscadores: a xerarquización e ordenación da información), os técnicos da empresa contemplan o desenvolvemento dunha interfaz de usuario que non se vai limitar a un acceso máis ou menos desordenado e caótico da información. Algo á americana, vamos: rápido, intuitivo, doado, útil,... á medida do que hoxe quere a xente.
No terreo da edición, ao cabo, e máis amplamente no do acceso á información e a cultura, Google non fai senón representar na rede unha situación que no mundo real xa existía: André Schiffrin, nun libro tantas veces louvado, A edición sen editores, anunciaba en 1999 a fin dun concepto editorial secular en Europa -de compoñente basicamente cultural- e a emerxencia dun sistema caracteristicamente americano, onde, introducida a edición na industria do entertainment (o paradigma deste sistema é o best-seller), priman só as cifras de negocio. Así é que hoxe en España poden atoparse nas feiras do libro antigo e de ocasión títulos publicados dous anos atrás…
Lembran o lío monumental que organizou Harold Bloom co seu Canon occidental? Cada país, cada lingua a mirarse o embigo e ver quén estaba incluído no catálogo do polémico libro. Por qué só Cervantes, Neruda e Borges? Por qué non Calderón, Clarín, Lorca?
Hoxe é Google quen canoniza; eis o risco. Frivolamente, a xente avalía o seu nivel de "importancia" polas entradas que devolve o buscador ao introducir o seu nome. Funcionamos así, que se lle vai facer, dun xeito tan irreflexivo e superficial.
Que pensar, polo tanto, do poder canonizador que pode representar a súa biblioteca virtual na literatura? O razoamento será: se Sempre en Galiza de Castelao non aparece entre os 15 000 000 de libros da Google Virtual Library por algo será... É moi difícil loitar contra iso.