29.7.14

O ultimo reduto



Dixo un poeta, non sei cal (amnesia dos anos), que, a falta de todo, nos queda a poesía. A  poesía é, en efecto, a expresión do inefable, o calostro, nutricio, denso, docísimo, da metáfora imposible. Pero nin eu, que, debo confesalo, teño vimbios de poeta, atopo por veces, enfrontado a unha realidade fea e túzara, ese consolo necesario, como el aire que exigimos quince veces por minuto. Malos tempos para a lírica, abofé! Confeso tamén que a miña máxima aspiración na vida é, e foi sempre, a de ser un tipo normal, fiel dunha balanza na que pesares e ledicias, relanzos e tensións, frustracións e esperanzas oscilan en sensato equilibrio. Como todo o mundo, se imos ao caso. Que feliz sería eu viviendo en mi casita de papel! Pero, ai, o papel da casiña  é cada vez máis feble e transparente. Porque, como tamén dixo o pensador, o inferno son os outros. E o inferno medra e medra sen parar consonte teimamos en estar máis (que non mellor) informados. De por parte, non me cansarei de recomendar, como bálsamo profiláctico de moitos males, protexerse do exceso de información, do mesmo xeito que dos raios UVA. A tese é ben doada: de dez noticias, sete son malas, do cal, seguindo unha lóxica absoluta, só pode inferirse que informarse moito é intrinsecamente nocivo
O meu mapa de mundo é unha xeografía sinxela de ambicións: gañar a vida honestamente; gozar dos amigos e da familia; sentir o arroubo perante un solpor atlántico e tomarme un vermú con aceitunas de cando en vez, procurando non facer aos demais o que non me gustaría me fixeran a min. Pero, dende xornais, emisoras e partes televisivos asáltame diariamente o inferno, ese inferno sartriano, insoslaiable dos outros. E os outros son, se vostede me entende, israelís matando palestinos, rusos matando ucraínos e ucraínos matando rusos, avións que caen do ceo ao chou dun taimado simún ou ao designio vesánico da maldade. O exército dos outros infernais está tamén provisto de demos máis domésticos: Bárcenas, Matas e Fabras, Pokemons, Gurtels, urdimes de desintegración moral e impúdico comercio de diñeiros públicos, que conducen á desconfianza, cando menos, ou o desespero, cando máis, de quen contemplamos este averno sen termos penetrado en el, en función da nosa capacidade de resistir a náusea e, tamén , de chegar a fin de mes. Como un último reduto, eu excluía certos recantos da memoria (a miña persoal e, creo, a coleciva do país). Jordi Pujol habitaba un deses recantos. O seu ingreso no inferno dos outros prívame ata do último reduto. En que crer?

22.7.14

Filgueira



De don Ramón de las barbas de chivo, dixo un político (non sei se o dictador Primo de Rivera ou o xefe do goberno Martínez Barrio, póñame o lector no certo, que non pode un estar a todo) que era eximio escritor y extravagante ciudadano, unha cualificación intelixente que leva a considerar que as calidades dun cultivador da estética (da palabra, da arxila, do pentagrama, do lenzo…) non deberan mesturarse coa súa bagaxe persoal, sequera fose porque esta pode enfouzar groseiramente a percepción das calidades do artista. No ano 1999, moitas veces alzáronse, iradas, denunciando o escaso fuste literario de don Roberto Blanco Torres para recibir o Día das Letras e alegando que todo o seu mérito era ter sido paseado por catro falanxistas. Eu razonei que a súa infame morte, en efecto, non era vitola abonda para lle conceder o galardón pero, de ningunha maneira, tampouco para retirarlla, toda vez que os académicos coincidiran nas credenciais do meu parente a respecto, estritamente, do seu cultivo da lingua galega.
José María Pemán non pasará, ao meu xuízo, á historia da gran literatura española, e non por ser un escritor directamente vinculado polo franquismo, ata o punto da súa sacralización literaria polo Régimen, senón por ser un pelmazo, autor de flatulencias varias. De xeito inverso, as manifestas simpatías de Giorgio de Chirico cara ao fascismo non foron impedimento para envialo, con xusta unanimidade, ao olimpo da pintura contemporánea. Quero con isto dicir que mesturar galgos con podencos é impropio de xentes ponderadas e fieis ao criterio do esteticamente valioso fronte a continxencias biográficas que en nada, ou moi pouco, aminguan ese criterio. Alguén sometería a dimensión literaria de don Francisco de Quevedo ao seu servilismo persoal con duques e mecenas? Ignoro, en consecuencia, o proceso en virtude do cal don José Filgueira Valverde debera ver aminorados os seus méritos literarios e a súa achega ás letras galegas polo feito de ter colaborado coa administración franquista. Polo demais, e por razóns que non veñen a conto, teño diante o programa dos actos desenvolvidos en Pontevedra o 12 de outubro de 1961, no que o Gobernador Civil e Xefe Provincial do Movemento convidaba ao discurso de exaltación hispánica de D. Álvaro Cunqueiro y Mora-Montenegro. Pero, claro, cada quen, como o mal impresor, carga as tintas onde lle peta. Porque, o que é haber, hai de todo.

6.7.14

Un rei decente con coñecementos de teoloxía e xeometría



As salas de espera dos centros de saúde e as seccións de libraría das grandes áreas comerciales son enclaves privilexiados para pulsar o momento social e cultural do país. Hai uns días, nunha xornada especialmente adversa no climatolóxico, con vento e auga a Dios dar, estaba eu no meu centro agardando  ser chamado polo médico, cando entrou na sala unha velliña, de pano negro na cabeza. Cun sorriso cheo de engaiolante modestia, ollou a todos os circunstantes e, sentándose, dixo: «Aquí non chove». Admitida por todos os presentes a sagaz apreciación da señoriña, conviñen en que tal vez ese era o máis intelixente xuízo que se podía formular sobre as luces e sombras do noso sistema público de saúde, cando a un lle deron vez para as 9:30 e, ás 12:45, segue esperando a ser chamado: cando menos, no interior do centro de saúde, en efecto, non chove.
Polo que fai á babilonia da cultura feita consumo, as librarías dos centros comerciais espellan, por regra xeral, apetitos intelectuais primarios, de costume cocinados colectivamente polos medios de comunicación: Grey e as súas sombras, Belén Esteban, Boris Izaguirre, Dan Brown ou Naty Abascal convértense, así, nas estrelas rutilantes dun efémero submundo chamado Os máis vendidos. Facendo comparsa a tan selecto xénero, sobrancean estes días nos andeis outros enxendros, fillos do apurón e a evanescencia da oportunidade: historias ilustradas da familia Borbón, biografías de Juan Carlos, da relación da ex raíña Sofía coa nora e ata tres títulos distintos consagrados a Felipe rei, seis do seu nome, e a raíña, Letizia dos españois, nova do paquete. Este éxito editorial non deixa de ser sorprendente nun país onde, durante quince días (agora xa remitiu a febre), a inmediata aniquilación da monarquía semellaba a prenda segura para a fin de todos os males do século. Persoalmente, eu, que coñecendo o pano, fío sempre da peor hipótese, admito que o meu eventual republicanismo se ve nomeadamente atenuado cando imaxino a Esperanza Aguirre ou Bono de presidentes da república: engadirlle o adxectivo bananera sería só cuestión de tempo (non moito). Co meu idolatrado Ignatius Reilly, anacrónico devoto de Rosvita e apóstolo dun mundo imposible, o que eu quero é unha boa monarquía, firme, cun rei decente, de bo gusto, un rei con coñecementos de teoloxía e de xeometría, e que cultive unha rica vida interior.