Angrois

Normalmente, quen visita o Pico Sacro accede ao cumio dende a N-525, en Lestedo, e retorna á capital de Galicia seguindo o mesmo itinerario. É mágoa, porque a estrada local que dende o Pico se dirixe a Santiago por San Lourenzo da Granxa e Aríns é unha sucesión de paisaxes virxilianas, vizosas leiras flanqueadas por bosques mestos de fronda e misterio, máis agora no ecuador do verán, xusto antes de que agosto tinxa defintivamente os verdes de amarelo, síntoma primeiro da inevitable transición cara ao outono. Seguía eu a principios de semana este traxecto, voltando contra a tardiña dunha deleitosa excursión ao Pico acompañado do meu hiperactivo beagle. O último núcleo antes de acceder ao casco da vella Compostela, polo enxebrísimo barrio de Sar, é a aldea, ou máis ben barrio rururbano, de Angrois, que amosaba a sinxela ledicia das súas festas estivais en forma de bandeirolas multicolores que atravesaban a vía. Dende a estrada contémplanse os accesos ferroviarios á cidade, salientando un enorme viaduto, que testemuña a capacidade admirable da enxeñaría moderna. Na noite do mércores, chantado no meu sofá diante da televisión, combatía amargamente a incredulidade e facía esforzos para relacionar o feliz escenario crepuscular dun grato paseo co dantesco escenario crepuscular dunha traxedia sen paliativos. O finado de meu pai, en paz estea, saltaba sempre as páxinas internacionais do xornal. Un día pregunteille e díxome: "Pero ti pensas que a min me importa o que pase en Afganistán ou Australia?". É un misterio por qué nos afecta máis un morto a carón da casa que cincocentos en Nova Delhi. Somos imperfectos, contraditorios, paradoxais. Somos humanos. E, como humano transfigurado, o patrón deste furancho galáctico chora bágoas que queiman, que non teñen, nin queren, consolo. Toca chorar e sorber os mocos ata cansar. Cando isto escribo son 78. Eran fillos, irmáns, amigos de alguén.78 soños, ilusións, proxectos irrepetibles e únicos. Confeso a Vde. que hoxe preferiría escribir outra cousa, algo frivolón, refrescante como a bris do verán. Pero a bris do verán é hoxe fume ardente e non teño o corpo para brincadeiras. Son o pai, o irmán, o amigo dalguén e, en tal condición, quero sumarme ao pranto colectivo dun país que sabe chorar, na fin da xornada e cando todo o humanamente factible está xa feito, coa nobreza e o orgullo de quen estivo á altura de tan durísimas circunstancias. O tempo que nos toca vivir é unha gran folla de papel en branco e só depende de cada quen o que alí se escriba. Logo, claro, está iso que chamamos destino.  

It o que se sexa

Seguramente lembra vostede aquilo de agora que aprendín a dicir pinícula, chámanlle flin. E é que, en punto a denominacións modernas, non hai quen manteña o tipo. Qué digo denominacións! Mesmo as ocupacións profesionais evoluíron, ao ritmo dunha sociedade cada vez máis consumista e sofisticada, de xeito que un se arrisca a parecer un pailán se non sabe o que é un CEO ou un Cool Hunter. Que non o sabe vostede? Pois vaia poñéndose ao día, recoiro, que así non se pode saír da casa! Non vaia ser que lle presenten un fulano dicíndolle que é o CEO dunha empresa e se lle ocorra mirar para arriba! Un CEO é o mesmo que director executivo pero dito á moderna: Chief Executive Officer, que fica máis de lo last. E un Cool Hunter? Tampouco? Pero, hom, a vostede hai que llo explicar todo! Un Cool Hunter é un tipo ou tipa que se adica a axexar nas últimas tendencias da moda a asesorar a xente de posibles para que vaia á última e mesmo a firmas, especialmente de moda, para que remocen a súa oferta en función do máis in do momento, de aí que a súa tradución máis común a román paladino sexa ‘cazador de tendencias’. Estas chorradas, propias dunha sociedade opulenta e aburrida de case todo, conducen á sensación de que, como innovar é unha quimera, o que prima é rebautizar as cousas para semellaren novas, o que ten tanta maior importancia canto que a apariencia persoal e a vestimenta son, ao día, indicios claros da nosa categoría; iso que agora chamamos look e o poeta, moito máis sensato, chamaba torpe aliño indumentario. Aí teñen, por exemplo, a figura, etérea, exquisita, universalmente envexada, da it girl. Unha it girl é o mesmo ca unha chica ye-ye dos sesenta, coa diferenza, claro, que vai de ser de Nova York a ser de Valladolid e de chamarse Olivia Palermo a atender por Concha Velasco. Unha chica iso, iso é unha it girl, unha señorita que posúe iso, é dicir, o conxunto de características persoais, indefinido pero compacto, tal vez hetroxéneo pero perfectamente perceptible, que a converten nun paradigma do glamur, a moda e as últimas tendencias. Vamos, o mesmiño que aquela moza que, no seo dunha sociedade gris que fedía a incenso e ouriños secos, tenía mucho ritmo, cantaba en ingles, el pelo atolondrado y las medias de color. Funcionar a base de modelos é moi humano: que as señoras e señoritas pretendan parecerse a Alexa Chung, Olivia Palermo ou Sara Carbonero é tan orixinal como o foi no seu momento que as nosas avoas e nais quixera imitarlle a Mae West, Marlene Dietrich ou Kim Novak. El haberá tamén un it politician, un político que teña iso, que todos os políticos queren imitar? Non me fagan falar, que despois parezo un bicho raro!

Bárcenas vivindo en Utopía

Bárcenas, bár-ce-nas, son tres sílabas que quintaesencian o delirium tremens dunha sociedade adicta á carnaza. Imaxinan abrir o xornal, ligar a TV para ver o parte ou poñer a radio e ler, ver ou escoitar titulares como PP e PSOE asinan un gran pacto pola estabilidade: "No fundamental, estamos de acordo" afirman Rajoy e Rubalcaba. Ou, Rosa Díez eloxia a intervención de Dolores de Cospedal na rolda de prensa de onte. Ou aínda, Esquerra Republicana e CiU coinciden: Non é factible pensarmos nunha Cataluña independente. No fondo, porque na historia do mundo mudan as formas pero pouco o fondo, a mesma razón que leva o sufrido españolito contemporáneo a considerar impensables estes titulares é a que conduciu a Tomás Moro a compoñer, baixo o reinado de Henrique VIII, a súa Utopía, ou, máis recentemente, a Aldous Huxley a imaxinar un mundo feliz: utopía, o lugar que non existe, un paraíso onde Bárcenas, Urdangarín, os traxes de Camps, Gurtel, Pokemon e os ERE fraudulentos son entidades ficticias creadas para, por contraste, estimarmos aínda máis unha arcadia venturosa en que a maldade, o ladroízo e a corrupción non existen. Pero, malfadadamente, o mundo real, o que habitamos de cotío teima en afastarse cada vez máis dun ideal onde impere, xa non digo a harmonía universal, senón certa calidade humana. Políticos profesionais e os medios de comunicación que, segundo o caso, os apoian ou denigran, rivalizan diariamente en incrementar os índices de baixeza no debate e de vileza nos comportamentos, nun pobre intento de disimular malamente que o único que os move é manterse no machito. O patético recurso ao ben público e ás precocupacións reais dos españois resulta, neste caldo de cultivo, unha insultante pirueta dialéctica á que ninguén fai caso. O que eu me pregunto é: poderiamos vivir sen Bárcenas? Que sería de nós sen a ración diaria de carnaza? De que falariamos en cafés e traballos, de que tratarían centros de debates televisivos, de que escribirían editoriais, analistas e opinadores? Dos programas informáticos afírmase que, se van á primeira, é porque algo non vai ben. A perfección, a calidade, a educación, a altura do pensamento e as mensaxes positivas convertéronse en elementos dos que desconfiar. O mundo dá noxo, fede a podre: esa é a realidade, e Bárcenas é o paradigma do noxo que dá o mundo. Bárcenas é a delirante creación colectiva dunha sociedade liderada por unha tácita entente de políticos e medios de comunicación felizmente persuadidos de que, mentres sigan proporcionando carnaza ás feras, teñen o seu futuro asegurado.

Riau, riau

Dixo John Lennon que a vida é iso que pasa mentres a planificamos. Non existe, en efecto, nada máis improdutivo, estéril e probablemente esgotador que a dúbida ontolóxica. Mentres, unha e outra vez, coa aburrida reiteración dunha salmodia, nos interrogamos sobre que somos, por que estamos, de onde vimos e cara a onde imos, hai quen, menos ou nada preocupado desas parvadas, sinala unha derrota e, coa determinación do mariñeiro, vai en pos do seu obxectivo contra vento e maré, sendo, precisamente, tan xurdia determinación a mellor garantía de que aportará seguro e con ben. Dentro de dous anos  haberá corenta do pasamento do xeneral Franco. Lembro que, poucos anos despois de tan insigne acontecemento histórico, este menda, co entusiasmo e o acné propio dos vinte anos, berrou canda milleiros de persoas na cidade olívica pedindo un estatuto de autonomía para Galicia. A partir de entón, como, supoño, millóns de cidadáns máis, crin cumprida a esixencia social da miña xeración e gardei nun tépedo stand by unha secular liorta territorial fletada por feitos biolóxicos intrascendentes, que, como eses escrúpulos existenciais propios de melancólicos e enfermos do pulmón, só iguala á súa esterilidade o seu potencial de enfrontamento e enervación de sentimentos primitivos. En definitiva: a ver como nos organizamos, quen pilla o cuarto exterior e a quen lle toca o interior, como establecemos as quendas de cociña, o arranxo de camas, quen terá máis privilexios por poñer máis no fondo común e tal. O malo, claro, é que, nesta sufrida pel de touro levamos cincocentos anos partillando o piso e estamos como ao principio. Cando eu era rapaz., había un complemento vitamínico de carne de boi que se anunciaba na tele en branco e negro daqueles anos cun spot que fai xa parte do imaxinario patrio: las vacas del pueblo ya se han escapao, riau, riau. Son estes retallos dos imaxinarios colectivos os que, mesturados coas lembranzas íntimas, configuran en boa medida o noso estatuto como persoas. Cando vin o outro día dous merluzos que, co inequívoco designio de dar a nota, desplegaban unha bandeira antes do chupinazo da festa grande de Pamplona, lembrei aquel Bovril que se lle botaba á sopa e evoquei unha esmorga de xuventude polas rúas dunha cidade aodecida de festiva loucura, sentindo, entre o fedor dos touros e o dunha bizarra multitude de caralláns de vinte nacións diferentes, que, malia non teren bandeira, os poucos anos, ai quen os pillara!, son o mellor país do mundo.

Sobre a paisaxe

No que considero unha iniciativa moi interesante, o xornal El Correo Gallego promoveu hai unhas semanas un top 125 das máis fermosas paraxes de Galicia, para os efectos do cal enviou un cuestionario a preto de 300 persoas das máis variadas adicacións e pelaxes profesionais. Lembro que, cando cumprimentaba a miña enquisa, pensaba no moito que a pulsión persoal e subxectiva inflúe na percepción da paisaxe, a punto tal que, nunha sorte de sólida simbiose, se fai imposible separarmos o marco físico da pegada sensorial: aquela alameda que foi escenario das aventuras da nenez; o relanzo do río onde coñecemos a dozura infinita do primeiro bico; os indómitos cantís e as praias invernais, mudas testemuñas de solitarias reflexións… Esta vivencia, tan cara aos románticos,  do genius loci, do espírito case animado que habita os lugares, anda detrás da musa dunha manchea de novelistas, poetas, pintores e músicos. Dende as panorámicas de Friedrich, tan tétricas como xeniais, ás postais horacianas de Constable, ou dende as amables melodías da Pastoral beethoveniana á saudade rosaliana das terras da Amaía, a paisaxe, ese modelado concreto da terra, do ceo, da herba, das árbores e montañas, dos camiños e as casas do home, é o referente fulcral dunha experiencia artística case mística. E falando de Rosalía, hei de confesar que, en boa medida, penetrei a fonda beleza e misterio dos escuros bosques, dos regatos rumorosos, das amplas valgadas e das ledas praderías da Amaía de man das evocacións líricas da poetisa. Hoxe, evocando os máis de dez anos que levo habitando esta idílica Broceliande veciña da capital (como tanta xente, cambiei Ames por Santiago, primeiro, e Brión por Ames despois), non aventuro calcular canto e como influíu no meu ánimo o benéfico contrapunto dos altos cómaros de Agro Novo coa voráxine insaciable da cidade e os compromisos profesionais. Pero barrunto que esa influencia non é pouca. Que a Amaía, polo demais, chame a atención pola súa beleza non é cousa de agora. Cando en 1837, George Borrow, “don Jorgito el Inglés”, ía de camiño a Fisterra, referíase á aldea onde eu hoxe vivo, Os Ánxeles, como “unha aldea moi linda na aba dun monte (…) que erguía maxestosamente sobre as nosas cabezas o seu cume rochoso (…) cuns baños moi visitados polos santiagueses”. Por boa fortuna, e malia a saña coa que de costume tratamos o país, a aldea segue sendo ben linda, a montaña ostenta orgullosa os seus penedos seculares, e os baños son hoxe un florecente spa. Porque hai cousas tan rexas que o tempo, lonxe de destruílas, as ennobrece.