30.6.15

EnREDando

O chiste e da viñeta dalgún humorista gráfico (que me desculpe, per non me lembro de quen): unha mulleruca de aldea que lle di a outra: «Xa me apuntei ao feisbuk», ao que a outra indica:«Agora tes que facer a foto do perfil». A primeira pregunta: «E ló no vale de fronte?».
 A cousa ilustra, con fina retranca do país, un fenómeno de que se fai eco a prensa destes días, a partir dun estudo sociolóxico realizado por certo grupo de investigación, que, polas mostras, semella non ter nada mellor que facer (peculiaridade, polo demais, que comparten unha infinidade de grupos de investigación).  Conforme este interesante estudo, unha porcentaxe da poboación española, situada especialmente na circunvalación das sete décadas, é vítima dalgunha forma de marxinación social por non ser usuaria das redes sociais, máis aínda se manifesta un descoñecemento, xa parcial, xa máis profundo, das habelencias e estratexias sociais da Internet.
Realmente nunca hai nada novo baixo o sol e a humanidade non fai outra cousa ca reinventarse dende hai milenios. Eu imaxino que un nobre exipcio de hai cinco mil anos, badulaque e manirroto, sen una mala mastaba na que deixar repousar os seus ósos, sería igualmente vítima da exclusión social da época: «Pero home, Kefrén —diríanlle os amigos—, non me digas que non tes nin para unha mastaba. Non, se ao mellor, nin te embalsaman…», e o pobre Kefrén andaría todo o día buscando como atemperar a súa vergonza por deixarse enterrar nunha foxa común, canda escravos, labradores e outra xentalla. Coa importancia que os exipcios daban a chegar ben momificado ao xuízo de Osiris!
Hoxe, dispor dun furancho en facebook e botar medio día poñendo fotos de cando nos bautizaron,  dunha neta nacida o venres ou do solpor en Baroña tras un día de praia é  a rutina de millóns de cidadáns cultos, refinados e de lolast. Temos creado un mundo en paralelo alleo á crítica en directo (a peor de todas as críticas), os malos momentos, a halitose, os silencios molestos e o ridículo, un mundo perfecto onde un “me gusta” en calquera chorrada é unha vitoria e máis de cincuenta  nun “selfie” unha indixestión de vaidade. A cousa ten bemoles:  alguén díxome que, cando publicou en FB a morte da súa nai, tiña 250 “me gusta”. En fin. Que alguén marche feliz para o cocho, tras comprobar o éxito dunha foto das xoubas en escabeche que papou na cea  non fai dano a ninguén. O malo é que se marcha a luz queda un sen amigos. 

15.6.15

O maquinucho



Sabe vostede o que é unha metonimia? E unha sinécdoque? Acouge, ho, que non se trata de sinistras patoloxías do aparello dixestivo, malia compartirmos galenos e filólogos un léxico de base helena que, na verdade, por veces non sabe un se se refire a graves enfermidades ou a caprichos da retórica: epanadiplosis, pleonasmo ou diaporesis son vocábulos que, na consulta dun médico circunspecto poñerían pavor, e, non obstante, son inofensivos tropos. Ao que ía, que eu prendo nunha silva e logo líome. Para que vostede me entenda, a sinécdoque e a metonomia son figuras do estilo, de lindes pouco definidas, grazas ás cales Londres vale ‘o goberno inglés’ en expresións como Londres nega toda participación no conflito ou ler a Cunqueiro, ‘ler as obras de Cunqueiro’.
Este erudito introito á columna de hoxe, á parte de evidenciar os claros beneficios sociais que reporta o coñecemento filolóxico, dá foco ao fenómeno que paso a comentarlle. É o caso que un amigo meu, con consoladora sinxeleza en tempos tan complicadiños, e usando de sinécdoque (malia el non o saber), denomina maquinucho ao ordenador pero tamén á rede Internet ou, indistintamente, ao omnipotente san Google. Di o meu amigo: Hoxe queres saber quen é alguén ou mesmo como é, se loiro, baixo, chepudo ou gasta bigote, guapo ou feo, metes  o nome no maquinucho e listo: fotos de agora e de hai anos, documentos, datos, teléfono, enderezo… todo está no maquinucho e todos estamos no maquinucho, non hai quen escape.
A verdade é que o meu involuntariamente retórico amigo o clava: todos estamos no maquinucho e, queirámolo ou non, deixamos (en pasado e presente) un ronsel de datos e metadatos de nós mesmos nos abismos dixitais do ciberocéano insondable. A pretensión de borrar a pegada dixital, que acada de certo unha importante ahesión social,  ten, ao meu modo de ver, o mesmo futuro que unha banana na gaiola dun macaco. E isto é así porque, malia tal vez non decatármonos, Internet é un trasunto perfecto do mundo real e, ao igual que non resulta posible borrar de todo o noso paso polo mundo real (pois, unha vez desaparecidos, por calquera indicio, detalle, comentario indiscreto, palabra inconsciente ou casualidade impredicible, voltaremos á palestra), resulta imposible facernos desaparecer do escenario onde hoxe se desenvolve unha boísima parte do drama ou comedia cotiá que constitúe a nosa existencia: o maquinucho.

7.6.15

What's up, doc?



Cun bolígrafo pódese escribir o máis fermoso poema ou causar un mal irremediable. Un monitor TFT é algo máis ca un marabilloso enxeño técnico pois nel poden ter lugar accións nobres ou verificarse as máis viles ignominias, que, nun e noutro caso, baten de xeito contundente na nosa conciencia ou sensibilidade.
A tecnoloxía, de seu, non é boa nin mala: estou certo de que os primeiros sabios que determinaron as condicións da fusión e a da fisión nuclear non podían nin imaxinar que un día de agosto (pronto fará setenta anos xustos) un artefacto con 64 kg de uranio ía causar nunha cidade xaponesa unha destrución e unha dor inconcibibles. 
Somos os actores dun mundo dominado pola tecnoloxía, nunha escalada sen precedentes que converteu unha porción de chintófanos en elementos xa non necesarios senón vitais para a nosa vida cotiá e as nosas relacións sociais. Lembro, xa cun aquel de saudade, os tempos en que resistirse ao teléfono celular tiña algo de actitude quixotesca, como de melenudo romántico que desbota os convencionalismos familiares dunha novia burguesa e ben pensante. Hoxe, non dispor dun smartphone é acumular méritos abondos para ingresar por vía directa na orde dos frikis. O espectáculo, na actualidade frecuente ata o aburrimento, sería indescifrable hai vinte anos:  un conxunto de seres humanos (nun restaurante, nun vagón de metro, na sala de espera dun ambulatorio, nos bancos duna alameda…) entregados con visible fruición á contemplación dun pequeño aparello, do que terman normalmente coa man esquerda, mentres cos dedos da destra efectúan curiosos movementos cabalísticos sobre a superficie, tersa e cristalina, do cachivache, todo, ademais, acompañado dunha execución xestual propia dun diálogo con cousa viva: sorrisos, acenos de preocupación, de asombro…, que semellan non causar pudor algún no executante.   
A pregunta non é se poderiamos vivir sen ordenador, nin se poderíamos vivir sen Internet, nin se poderiamos vivir sen móbil: a pregunta é se poderiamos vivir sin WhatsApp. Mesmo na caótica fervenza tecnolóxica na que decorren os nosos días, existen puntos de inflexión determinantes, que definen un antes e un despois e WhatsApp é un destes puntos. WhatsApp é a conexión síncrona sen fin, sen límite de tempo, sen límite de espazo, e iso entrana un inimaxinable potencial fascinante e aterrador, de consecuencias imprevisibles. Digo, e manteño, que a tecnoloxía é neutra e as súas categorías éticas dependen  do seu uso. WhatsApp é a liberdade, o ceo, WhatsApp é a escravitude, o inferno.