Memoria dun inmigrante

Empecei a miña escolarización no Grupo Escolar ‘José Antonio’ cos seguintes dispositivos tecnolóxicos: Enciclopedia Álvarez, pizarra e pizarrín. Unha mañán da semana pasada decidimos implementar o plugin Lemon 8 para importar e editar directamente en XML textos con formatos propietarios .doc ou .odt no portal universitario de revistas dixitais baixo OJS e, actualmente, estamos desenvolvendo a nosa propia DTD a partir de macros de MS Word. Por veces sinto vertixe do abismo cualitativo que media entre un neno de parvulitos, que borraba cunha esponxiña as letras dun anaco de lousa, e un editor universitario do século XXI, usario dunha xerga profesional inintelixible, con tres perfís en redes sociais e un blog, que afronta como pode o que, con moito tino, alguén titulou a tormenta perfecta no mundo do libro, pois, no ramo da produción editorial, a unha cruel crise de recursos e unha demoníaca espiral (o editor non edita porque o libreiro non vende, o impresor non imprime, o distribuidor non distribúe, o libreiro non vende) sumouse un contundente embate dixital que non está deixando títere con cabeza. Segundos antes de poñerme a teclear estas liñas, abrín o meu mail. No subject dunha mensaxe spam leo The digital tsunami is here. Are you ready? Non sei se estou preparado, pois é difícil estar preparado para unha tecnoloxía omnipotente que vai moito máis rápido que a capacidade de asumila e, mesmo, que a posibilidade de preguntarnos se é necesaria. Quero acollerme a algunhas seguridades como que resulta absurdo seguir malgastando papel en certos produtos editoriais do ámbito científico e académico. Pero, para alén destas mínimas certezas, como dicían os corsarios ingleses colegas de Drake, no peace beyond the line. No que fai aos dispositivos de interacción coa cultura escrita, a miña xeración áchase nunha encrucillada sen precedentes. Meu pai herdou unha gran biblioteca do seu, acumulándoa á súa propia. Eu herdei as bibliotecas dos dous, case cinco mil libros. Pero son un inmigrante dixital, que chegou a este novo mundo coa lembranza da miña pizarra e pizarrín, mentres os meus fillos son oriúndos dunha interfaz radicalmente distinta (global, fluída, dinámica, virtual, evanescente) á que coñecemos meu avó, meu pai e eu, que percibiamos o libro impreso como o alicerce secular da transmisión cultural. Quen herdará as miñas vellas, as miñas prezadas primeiras edicións de Galaxia, que meu pai, en tempos difíciles, case ás agachadas, atesourou? É unha pregunta lírica, concedo. Pero é que nin para a lírica son bos tempos.

Celtas

Véndome roxo de pelo, coa cara chea de pencas e pel clara, de rapaz (como xa contei neste furancho) cheguei a tolear bastante coa miña estirpe celta. Era unha toleada xuvenil, máis emotiva e de calentón ca intelectual e razonada. Fonte do Araño e a Pandeirada de Nebra de Emilio Cao, o Pachpi Kozh de Alan Stivell, algo dos Chieftains, todo isto sazonado, claro está, con THC (tetrahidrocannabinol), fan milagres nun espírito noviño do paquete.  Por outra parte, un remexido informe de Cuevillas, Bouza Brey, Bosch Gimpera e as referencias a Polibio, Estrabón, Avieno, Pomponio Mela, o cabo Ártabro, os Saefes, castros, torques, antas, dolmens e música de gaita dábanme patente en corso para mirar con desprezo e desafiar, dende unha superioridade gaélica e pelirroxa, os "romanos" que ousaban dubidar do enxebre celtismo de Galicia. Os anos, que en todo poñen orde e todo concertan, foron apousando un racismo tan radical, pois, entre outras cousas -sexa tal vez pola idade que esvae os trazos máis característicos da mocidade, sexa polo permanente contacto e conversa cos meus paisanos-, cada vez parezo máis de aquí e menos das illas verdes de alén o proceloso atlántico. Porén, é curioso que un sentimento profundo, o sentimento sereno e intuitivo que os anos proporcionan da nosa percepción do mundo, leve meses construíndo no meu maxín, paseniño e sen présas, unha cosmoloxía íntima e persoal deste país ao que tanto amo. Trátase, sen dúbida, dunha cosmoloxía atlántica, circular e verde, inspirada por bosques profundos e misteriosos, por relanzos onde habitan as fadiñas, por aldeas indefinidas na brétema, por vales atoldados baixo o fume do rastrollo, por solpores onde a luz do mundo morre en Fisterra. Roma rachou violentamente unha dinámica de estreita e antiquísima relación entre as nacións atlánticas: sabía Vde. que en Galicia hai 3000 castros, a metade do total dos poboamentos célticos de todo o atlántico europeo? Sería unha insensatez poñer en dúbida o sedimento antropolóxico dunha dinámica tan intensa. Os pobos atlánticos sacralizaban as encrucilladas, e alí expoñían os seus enfermos ao coñecemento sanador dalgún transeúnte. O cristianismo, con especial intensidade en Galicia e en Armórica, conxurou o paganismo dos cruces de camiños erguendo cruces de pedra, os nosos cruceiros, de que está inzado o país. Agora, cada vez que, nos meus paseos e excursións, atopo cun cruceiro, ademais de admirar a súa fermosura e a sublime estética popular, reflexiono que o mesmo sentimento de reverencia e pasmo perante a morte de Xesús de Nazaret (que, a dicir  verdade, nos colle un pouco a trasmán) debeu mover aos nosos devanceiros a adorar un mundo no que os deuses eran o sol, a lúa, os carballos do mato, os lobos e denosiñas,  e os regatos do monte.

Baduar

Comezar unha columna afirmando que vivimos nunha sociedade mediática é algo así como que un autor advirta ao lector, nas primeiras liñas do capítulo 1, que unha novela trata de homes e mulleres. Pero, por veces, constatar obviedades pode resultar saudable. Vivimos, en efecto, nunha sociedade mediática, hiperinformada, fenómeno para o cal de certo que os teóricos da comunicación teñen formulado sesudas hipóteses. Pero eu, que son un chorón que de todo se queixa, deixo tan interesantes argumentos para o circuíto pechado dos grandes especialistas onde estas cousas adoitan desenvolverse, sen que atopen vencello algún co mundo real. A min, que habito un mundo moi real e intento tirar para diante, interésame poñer en branco sobre negro o feito, perfectamente comprobable, de que o oitenta e cinco por cento da poboación, tanto activa como inactiva, bote o sesenta por cento do seu tempo útil comentando, interpretando, discutindo, polemizando, debatendo, disputando e cuestionando os titulares cos que día a día nos agasallan os medios: alcaldes, concelleiros, deportistas, folclóricas e tesoureiros corruptos, ata os Borbóns -que sempre supuxemos alén do ben e do mal-, xerentes, cuñados, electricistas, xenros, noivas, amantes alemanas, curmáns… compoñen unha farándula esperpéntica, un cotián guiñol peripatético perante o respetable, que, xa indixestado de información, non ten elementos para separar o po da palla e só agarda o momento en que Barrigaverde poña fin a tanta trangallada: Morreu o demo, acabouse a peseta. Pero non hai dios que mate o demo e a peseta semella estirarse indefinidamente. Como medida de elemental profilaxe, e tamén en beneficio do estrito cumprimento do meu horario laboral en termos de produtividade, eu puxen pena de desterro nas miñas conversas á crise, aos escándalos e corruptelas e á política, pois estimo que todo clima irrespirable acaba por pasar factura. Poño por caso: telefóname unha colega da vila e corte por mor dun asunto profesional e comeza a conversa dicindo qué, como lleváis por ahí la crisis? e eu espétolle por aquí bien, gracias, y, oye, yendo al grano… Ou atopo no café un magnífico exemplar de Obsesus omiinformatus sp., quen, tras meterse entre peito e espalda dous cortados con magdalena, tres editoriais e nove artigos de opinión política, me solta: Que cabrón este Mariano! ao que replico: Oe, xa che marchou o derrame que tiñas no ollo dereito!, co cal deito a conversa cara a outros derroteiros e me eximo do peñazo de darlle voltas, durante vinte minutos da miña xornada laboral, á política do PP nunha conversa, polo demais, tan aburrida como perfectamente inútil. E así nos vai. Mentres noutras latitudes se decide o mundo, aquí baduamos sen darnos repouso. Vá por Dios.

Ratzinger Zeta

A absoluta carencia de espiritualidade é un patrimonio gañado a pulso por unha sociedade de mindundis e progres de gardarroupa, onde, no altar da incultura e da ousadía, todo se trabuca e mixtifica e para quen a relixión é cousa “de dereitas”, enviándose ao mesmo saco a Banca Vaticana e Xesús de Nazaré, a loxia P2 e Beato de Liébana, san Pascual Bailón e Frei Bartolomé de las Casas, Agustín de Hipona e monseñor Guerra Campos, o catecismo do padre Astete e a Cruzada pola Liberación Nacional. A renuncia de Bieito XVI é para a maioría un asunto similar á demisión do alcalde de Baños de Molgas, motivo para arrequentar frívolas quinielas ou acicate do chiste topicón e vulgar. Ratzinger, que aos oitenta e cinco anos da súa idade, imparte leccións de teoloxía a braccio, é un facha que odia os gays e o uso de condóns. Max Estrella ―que gastaba a xenialidade amarga do xenio dipsómano e pobretón― vaticinou con estremecedora lucidez:  "La miseria del pueblo español está en su chabacana sensibilidad ante los enigmas de la vida y de la muerte. La vida es un magro puchero. La muerte, una carantoña ensabanada que enseña los dientes. El infierno, un calderón de aceite albando, donde los pecadores se achicharran como boquerones. El cielo, una kermés sin obscenidades a donde, con permiso del párroco, pueden asistir las Hijas de María. Este pueblo miserable transforma todos los grandes conceptos en un cuento de beatas costureras. Su religión es una chochez de viejas que disecan al gato cuando se les muere".  Agora, como aquel signor San Giuseppe cunqueirano, tolleito e calabrés, que quería saber se houbera algún papa coxo e de qué perna, pois xa se vía de tiara na gestatoria tras envelenar todas as fontes da cidade eterna, cada un dos purpurados sublimará en cristiá mansedume a soberbia de imaxinarse elixido o duocentésimo sexaxésimo sexto sucesor de Pedro e, reunidos en secretísimo cónclave, consultará o fondo da súa conciencia, conxurando coas potencias do espírito o abxecto materialismo do século. Extramuros da Sixtina, debates, artigos de opinión, suposicións e apostas seglares, razoamentos dos laicos e “simples” que nada teñen que ver cos ritos da Igrexa, católica, apostólica e romana, con cerimonias e accións previstas, e puntualmente cumpridas, dende hai dous mil anos para seguir asegurando a incardinación de Xesús no seu vicario terreal. E o país pensando en que un papa é algo así como un presidente de goberno, que os hai a dar co pé. Conque se decate o Espírito Santo, todos derechitos ao inferno! Ou ao purguratorio, que é aínda peor!

Hassell

Penso que o eclecticismo como norma de conduta é algo certamente frutífero. Ferrarse en gustos monolíticos e rexeitar novas experiencias a prol do que reputamos como unha opción perante a cal todo o demais non debera nin ter dereito á existencia resulta ser, moitas veces, camiño certo ao fundamentalismo ou a intolerancia. En punto á música, estes fragmentos galácticos en tantas ocasións consagrados á melomanía militante do seu propietario, teñen proporcionado terra sementada á polémica e, sempre dentro da cordialidade non exenta de fina retranca, ao intercambio de puntos de vista, por veces radicalmente afastados (o cal, lonxe de ser malo é extremadamente proveitoso e enriquecedor). Penso, por outra parte, que calquera manifestación da actividade humana pode ser inclasificable por dous motivos: un bo e outro malo. Aquel Rodolfo Chiquilicuatre, de infame recordación, que nos representou en Eurovisión―mostra prístina dun país onde de cada dez decisións importantes, nove as adopta un mamarracho―, era algo a todas luces inclasificable, pois, de todo o conxunto, resultaba difícil en extremo decidir que era o peor. En révanche, o meu eclecticismo levoume estes días a recuperar unha obra musical que durmía dende hai tempo un stand-by motivado pola preponderancia conxuntural doutros gustos, doutras opcións, acaso doutras necesidades estéticas en relación con estados emocionais concretos. Unha obra musical, en efecto, inclasificable, pois, de todo o conxunto, resúltame en extremo difícil decidir que é o mellor. Relacionar os nomes de Ry Cooder, Wim Wenders, Björk, Peter Gabriel, Bono ou Brian Eno co dun trompetista e compositor  nado en Memphis en 1937, pode ir proporcionando elementos para unha composición de lugar. O propio Jon Hassell refírese á súa música como a mysterious, unique hybrid of musics that unfolds between the polarities of ancient and digital, composed and improvised, Eastern and Western. O conxunto de 13 temas que compoñen Dressing forPleasure, que Hassell gravou en 1994 co seu grupo Bluescreen (Pete Scaturro, Brain, Joe Gore e Blk Lion) representa un inclasificable crisol onde conviven en caótica harmonía elementos acústicos da vida cotiá (claxons, máquinas, conversas telefónicas) con cameos sonoros case cinematográficos, píldoras étnicas, asonancias obsesivas, monótonas reiteracións e inquietantes melodías arroupadas por bases rítmicas (baixo e percusión) que, por veces, permiten seguir a xenealoxía musical dun intérprete tan fascinante como Hassell: Coltrane e Miles Davis, o jazz-rock e a Mahavisnu, ou o eclectisimo boreal do selo ECM (con quen, por certo, Hassell gravou en 1984  Power Spot)  supuran en cada unha das composicións, compoñendo, sen embargo, un produto culto e personalísimo, inequívoco, dunha orixinalidade exclusiva. Os números G-Spot, que abre o disco, Villa Narco ou Sex Goddess resultan especialmente significativos dunha factura musical de engaiolante sofisticación, a obra dun músico tan exquisito e ecléctico que, como adoita ocorrer ás inmensas minorías, só descobren tipos tan rariños coma min.