Beatus ille

Como é ben sabido, unha característica do moderno ubanismo occidental é ter afastado os urbanitas das cidades, achegándoos, grazas aos excelentes inventos chamados chalé acaroado e urbanización, a unha sorte de vida natural, na que, en calquera caso, para quen queira, saiba ou poida escoitalos, palpitan os sabios consellos dunha existencia máis temperada. Polo demais, prodúcese, así, un fenómeno no que alenta o paradoxo: os centros das cidades envellecen e as súas periferias gañan en louzanía e dinamismo. Iso que denominamos calidade de vida ten bastante que ver, ao meu xuízo, co reencontro con actitudes que criamos imposible recuperar na vida urbana. Cando, por exemplo, na miña urbanización paro a botar un párrafo cun veciño que traballa no garaxe da casa e, espontaneamente, convídame a un chanqueiro, iso semella lembrar bastante os xeitos de relación tradicionais das aldeas, onde o tempo era unha dimensión amigable, e non o eterno inimigo que nos somete arreo á sevidume dun horario intratable. Outra das prácticas a que estimula a proximidade da natureza é o paseo, algo que, existindo de toda a vida, foi rebautizado, co aditivo dunha indumentaria peculiar (botas chiruca, gorra de béisbol, calzón curto, bastón e outras gilipolleces) como sendeirismo ou (horror!) trekking. O que o fulano que cava no monte ou vira a terra para a sementeira pensará destas hordas de invasores urbanos, que converten en territorio do pracer o que para el e a súa estirpe foi a carga do destino, é algo digno de considerar.
Pero, ollo, a pretendida vida natural do íncola moderno de urbanización non deixa de ser unha imitación, un facsímil de universos máis puros, cada vez máis esquecidos. A vinte minutos da casa, transitando polas corredoiras centenarias da Amaía, existen, parece mentira, vestixios dun mundo perdido. A pedra venerable das casas doutro tempo, barbadas de lique e herbas malas, rumia o abandono de  aldeas, nas que a norma era a soidade e a comuñón cos ritmos da natureza o metrónomo da existencia. Non boto en falta un atavismo romántico nin apelo ao enxebrismo intelectual que, en realidade, subestima a pobreza material, e aínda peor espiritual, dun pobo, pero non deixo de apreciar que late na pedra das casoupas, nos camiños, nas tellas do país, nos vellos soutos e touzas, unha autenticidade rotunda, que hoxe se vendería nos anticuarios.

Transparentes

Sempre estiveron aí. Ilotas, parias, ventres ao sol, sometidos, desherdados e detrito da terra. Antes eran servos da gleba, baixo os cales había pobres de pedir, botados aos camiños do mundo, vivindo á moina e da esmola dos bos cristiáns, e por baixo destes aínda estaban os moriscos, apestados, tísicos, hemofílicos e leprosos, aos que se colgaba un esquilón no pescozo para anunciaren a súa desgraza e afastamento do mundo. Nunca hai nada novo baixo o sol, pois, sobre todo, as miserias da humanidade reitéranse coa monotonía dunha salmodia. Hoxe teñen nomes renovados: indixentes, inmigrantes, panchitos, subsaharianos, vítimas da crise, sen papeis. Hoxe, os heraldos da desventura son as pateras, as vallas de cemento e arame a divisa do moderno feudalismo e os mendigos de viño en tetra-brik o memento da ignominia. Por fortuna, malia a contundencia da súa talla e a cor atezada da súa pel, son invisibles, translúcidos. Deambulan, transparentes, pola vida occidental e regalada de dignos cidadáns que, acaso por pura sorte, non coñeceron a gadoupa cruel do desposuimento e da carencia.Transacccionan cos vestixios do que un día foi a compaixón, un sentimento, en realidade, moi feo, anticuado, politicamente incorrecto e vagamente relacionado con curas e misas de doce. Consonte esta lóxica, colócanse no aparcamento dos carriños en hipers e áreas comerciais, na esperanza de que, no ultimo segundo, o consumidor, decida que, ao cabo, tras gastar noventa euros en chorradas, ben se pode contribuír á felicidade dun moreno con cincuenta céntimos.

Levo meses, tal vez anos, atopándome un rumano na entrada dun híper da cidade, no que adoito facer a compra. Leva un cartel de cartón manuscrito que remuda de cando en vez, deteriorado polo uso e a crueza da intemper. O cartel fala de fillos, fame, enfermidade. É un rumano que aparenta a miña idade, que me mira con expresión ovina, que dá as boas tardes e di adeus. En inverno calza tenis e en verán chanclas, pois se coñece que tantas horas de pé débenlle afectar os pés. Un día pasoume con el algo curioso. Dende a súa posición habitual, observou que eu remexía nos petos na procura dunha moeda para o carro. Perante a miña expresión de disgusto por non atopala, achegouse a min e, coa cabeza baixa, murmurou algo como ió ti prestu e puxo na miña man unha moeda de vinte céntimos. De súpeto, mireino e descubrín que xa non era transparente. É máis, xuraría que era humano.

Xuño

Xuño é un pícaro que aparece de súpeto nas casas e, sen pedir permiso a ninguén, abre as fiestras de par en par e bota fóra toda a tristura e, como quen quita a poeira das esteiras, sacode a morriña do longo, do mouro nubeiro. Xuño, que ten un fermoso nome de neno, que arrecende a rosas, xazmín e madreselva como un meniño ao que a nai, amante e delicadísima, acaba de bañar, cóllenos da man e turra de nós para camiñar os camiños, dar os bos días á xente e botar un párrafo cunha señora que tende a roupa na eira da porta, e pararse a beber a sa, a antiga, a nobre auga das fontes do país. Xuño ten momentos como alfaias: abrentes que son unha esperanza; mañáns de bombas de palenque e auga de San Xoán, fresca e olorosa linfa que dá gana de bebela; tardes regaladas coa melodía dos paporroibos e o bálsamo da bris; solpores que van cubrindo paseniño o val de sombras, mentres se acenden as luces nas casas do home e o rechouchío, doce e líquido, do melro pon un contrapunto de vaga melancolía no día que agoniza. Nas noites de xuño, as mozas, que saben que xa non son ningunhas nenas e comezan a escoitar o reclamo atávico do seu instinto, poñen no peitoril da fiestra a xema dun ovo nun vaso de auga para que, ao esconxuro da lúa, a forma que a substancia lle devolva pola mañán vaticine a profesión do seu futuro home: unha machada, unha bigornia, un martelo, unha ligoña…
Anda a estadea, negra, fuxidía e traizoeira, por entre os piñeirais nas noites claras de xuño e o rapaz que vén de mocear, co corazón lixeiro como un corzo, ao que albisca as luces medoñentas por entre os fentos, pon os retallos dun rezo antigo nos beizos, apreta o paso e leva o pensamento ao rostro da súa raíña, lindo e ledo como o cantaruxar dun regato na mañanciña. Logo, na media noite do solsticio, tempo haberá de troula, tinto, sardiñas e pan, saborosa e húmida broa que deixa pegado o miolo ao bico dos dedos; a noite estrelecida en que botar de si presaxios, agoiros e espíritos malos, que de todo hai, saltando por riba do lume purificador. 

En xuño debeu nacer o mundo pois, como é natural, o mundo tamén debeu ser mozo, un mozo afouto e galán, non o vello cáncamo a quen todo molesta, que é o que é hoxe. Malia a carraxe do mundo, xuño quere seguir sendo o que sempre foi: un tempo de labores ordenados, a mañán para andala, a tarde para escoitala e a noite para soñala. Logo, aló ao lonxe, tras a fogaxe da canícula, irá vindo o outono e Dios dirá.