Xuño

Xuño é un pícaro que aparece de súpeto nas casas e, sen pedir permiso a ninguén, abre as fiestras de par en par e bota fóra toda a tristura e, como quen quita a poeira das esteiras, sacode a morriña do longo, do mouro nubeiro. Xuño, que ten un fermoso nome de neno, que arrecende a rosas, xazmín e madreselva como un meniño ao que a nai, amante e delicadísima, acaba de bañar, cóllenos da man e turra de nós para camiñar os camiños, dar os bos días á xente e botar un párrafo cunha señora que tende a roupa na eira da porta, e pararse a beber a sa, a antiga, a nobre auga das fontes do país. Xuño ten momentos como alfaias: abrentes que son unha esperanza; mañáns de bombas de palenque e auga de San Xoán, fresca e olorosa linfa que dá gana de bebela; tardes regaladas coa melodía dos paporroibos e o bálsamo da bris; solpores que van cubrindo paseniño o val de sombras, mentres se acenden as luces nas casas do home e o rechouchío, doce e líquido, do melro pon un contrapunto de vaga melancolía no día que agoniza. Nas noites de xuño, as mozas, que saben que xa non son ningunhas nenas e comezan a escoitar o reclamo atávico do seu instinto, poñen no peitoril da fiestra a xema dun ovo nun vaso de auga para que, ao esconxuro da lúa, a forma que a substancia lle devolva pola mañán vaticine a profesión do seu futuro home: unha machada, unha bigornia, un martelo, unha ligoña…
Anda a estadea, negra, fuxidía e traizoeira, por entre os piñeirais nas noites claras de xuño e o rapaz que vén de mocear, co corazón lixeiro como un corzo, ao que albisca as luces medoñentas por entre os fentos, pon os retallos dun rezo antigo nos beizos, apreta o paso e leva o pensamento ao rostro da súa raíña, lindo e ledo como o cantaruxar dun regato na mañanciña. Logo, na media noite do solsticio, tempo haberá de troula, tinto, sardiñas e pan, saborosa e húmida broa que deixa pegado o miolo ao bico dos dedos; a noite estrelecida en que botar de si presaxios, agoiros e espíritos malos, que de todo hai, saltando por riba do lume purificador. 

En xuño debeu nacer o mundo pois, como é natural, o mundo tamén debeu ser mozo, un mozo afouto e galán, non o vello cáncamo a quen todo molesta, que é o que é hoxe. Malia a carraxe do mundo, xuño quere seguir sendo o que sempre foi: un tempo de labores ordenados, a mañán para andala, a tarde para escoitala e a noite para soñala. Logo, aló ao lonxe, tras a fogaxe da canícula, irá vindo o outono e Dios dirá.