Perdón pola maiúscula

  

Nunha das mellores novelas da literatura española, publicada nos estertores do pasado século (Las máscaras del héroe, 1996), o autor, Juan Manuel de Prada, cada vez que se refire a esa adusta señora que tantas cousas ensina a quen quere aprendelas, pide perdón pola maiúscula, verbi gratia: a Historia (perdón pola maiúscula). Máis que pola maiúscula (que tamén, pois a historia ten as máis das veces ben pouco de nobre e sublime que xustifique tal preminencia na escrita), á historia deberiamos pedirlle perdón cada vez que a prostituímos (perdón pola procacidade) endosándolle feitos, actos ou acontecementos máis ben prosaicos. Isto ocorre cando o locutor dunha radio municipal afirma que o equipo da localidade, que ascendeu de terceira autonómica a segunda, viviu unha xornada histórica.  Home, histórica… Diriamos, «intrahistórica», tirando de palabro unamuniano, pois que dúbida cabe que para a historia (perdón pola minúscula) íntima e persoal do porteiro ou o defensa central do tal equipo, a xornada revistiría os ouropeis da exclusividade e o brillo da chincheta de ouro coa que marcar o día no calendario. Para a nosa paisana do Ferrol, ministra e vicepresidenta do goberno, acadar coa patronal e os sindicatos un acordo para a reforma laboral é, por suposto, un feito histórico. Yolandiña: transcendental, importantísimo, moi salientable… vale, pero, histórico? Histórica foi a pestilencia de 1347-50, histórico foi o bombardeo de Pearl Harbor. Se pactar unha reforma ministerial é un feito histórico, como cualificar a defenestración de Praga ou o contacto da bota de Armstrong coa fría superficie lunar? Non é isto ofender a Historia (a historia?). Imaxina Vde. un neno de 2070 estudando no seu manual de historia (perdón, de Historia) a reforma laboral de remates de 2021? En fin, que os políticos son por liña xeral uns esaxerados e todo se lles vai en poñer unha pica en Flandres (ou en intentalo, claro), se con isto rabuñan algún puntiño no tracking do día. Ultimamente recorrese tamén á sufrida historia para reforzar o permanente pleonasmo do prezo da luz. Á parte dunha matraca informativa insufrible, o prezo do megavat serve para enfrontar a humanidade de 2021 co insondable abismo do tempo: O prezo do megavat é hoxe o máis caro da historia, di o telexornal. Home, supoño que no Neolítico ou en tempos de Carlomagno o megavat era moito máis barato. Seica certa tese de doutoramento estableceu con toda certeza a factura mensual de don Felipe II no Escorial, que ascendía, como vostede pode imaxinar, a un pastizal, claro, imaxine a de bombillas… Curiosa ou paradoxalmente, hai outra cousa que se disparou ultimamente como o prezo da luz, pero talvez esta si, probablemente, de máis peso en termos históricos: a taxa de contaxios no Vello Mundo por Sars-Cov2. Fronte á crenza xeralizada de que viviamos no mellor (e máis protexido) dos mundos), resulta que é, precisamente, a opulencia o noso talón de Aquiles. Ignoro se o prezo da luz en 2022 callará algunha vez nun fito memorable para a posteridade. Pero non me cabe dúbida de que a pandemia que naceu en 2020 pasará, con todo merecemento, á Historia (perdón pola maiúscula).

Ler en días de outono

Os días do outono, cando o val vira a cen matices de ocre e verde e as caducas asisten impotentes ao xenocidio das follas; as tardiñas do outono, cando dende as fiestras da casa se enxerga o curuto lonxado do Pico Sacro, téndese un veo de calma, de recollido silencio, e unha inesperada paz semella dicir ao mundo: para, mira, escoita, goza desta marabilla que che regala o outono. Nestes días, o outono suxíreme baixar ao soto da casa e perderme no santuario. Eu chamo o santuario á biblioteca do avó, aloxada en andeis que van do chan ao teito, máis de tres mil volumes editados nos últimos anos do século XIX e no primeiro terzo do XX. Un santuario porque, como os santuarios, o lugar impón un respecto, talvez mesmo un certo temor reverencial a desginios e vontades xa idas, pero herdadas a través das escuras pontes do tempo. O avó, secretario de xulgado, aproveitou uns formularios profesionais para facer o catálogo alfabético da biblioteca. A coña do asunto é que nos formularios, específicos para literalmente Presos declarados en rebeldía, figuran dende hai case un século os nomes de Gómez de la Serna, Nietzsche, Galdós, Freud, Pardo Bazán, Vilar Ponte, Azorín… primorosamente manuscritos con pulcra caligrafía de pendolista. Estes días de outono, coa súa deriva suave do solpor á noite, arrecenden a húmeda faísca e, tamén, a papel vello, ese incomparable aroma dun libro venerable, impreso acaso cincuenta ou sesenta anos antes da guerra civil. Arrodeado, neste calmo outono, no meu santuario, de tantos e tantos libros, atesourados polo amor á cultura dos meus devanceiros, medito, inevitablemente, no seu destino. Na contorna dixital, cada vez máis desenvolvida, cada vez máis perfecta, ler é un acto substantivamente diferente ao que ofrecen os meus indefensos mamotretos. Tomo unhas brillantísimas palabras do gran pensador do libro Roger Chartier, que, en breve imos publicar, coa sua autorización, no boletín (dixital, como non) da Unión de Editores Universitarios: A lóxica da viaxe que rexe a edición e a lectura dos libros impresos trae sorpresas, descubrimentos do inesperado, do descoñecido.  A lóxica do mundo dixital transforma os lectores en bancos de datos. Os seus gustos, as súas preferencias, as súas compras son previsibles e vólvense o branco das proposicións comerciais e das propagandas políticas. No universo dixital pódese achar máis rapidamente o que se busca, pero non se pode descubrir facilmente o que se ignoraba. Cantas cousas que ignoraba teño atopado nos libros! Xuro que, tras moito vivido e experimentado, aínda non atopei substituto para as emocións, intensas, puras, que O último mohicano, Shanti Andía, Moby-Dick ou Robinson Crusoe deixaban nun cativo de dez ou once anos que, nas cálidas noites estivais da nenez, beliscaba nos brazos para escorrentar o sono e seguir lendo. Logo, cos anos, lín moito, moitísimo máis pero xa nunca foi o mesmo. Pregúntome, convencido, co filósofo, de que somos a nosa infancia, quen ou que modela agora as emocións dos nenos.