Inmanencia

Por dúas vías diferentes -a docencia e a edición- chego a un pensamento reconfortante: hai en todo proceso de cambio, por moi revolucionario que este sexa, un elemento troncal, transversal, inmanente. A primeira destas vías foi unha conversa estimulante e rica de matices cun profesor compostelán de Dereito e compañeiro de angueiras titoriais na UNED en Pontevedra. O outro camiño foi a lectura do artigo, documentado e contundente, «Edición 2.0» de autoría de Joaquín Rodríguez ―director do Máster en Edición Universidad de Salamanca-Grupo Santillana― publicado en Trama y Texturas (vol. 2 , maio de 2007, pp. 41-47).
Na conversa convíñamos o meu colega e eu en que por moitas novas tecnoloxías (por certo algunha vez haberá que pensar en deixar de chamarse novas, pois de novas teñen xa ben pouco), por moitas novas tecnoloxías, digo, aulas virtuais e pizarras dixitais interactivas, que estean sinalando, modelando, ou aínda determinando o rumbo do ensino e a actividade docente (aínda non hai moito falábase nestas páxinas destas tecnoloxías), a interfaz profesor-alumno (id est, ser humano-ser humano), que interactúan (id est, falan-escoitan-reflexionan-respostan) ten un estatuto de vixencia asegurado, quero crer que por moitos anos. Non hai internet, pizarra dixital nin videoconferencia que substitúan a calidez e cercanía das palabras dun profesor. E o digo tras 22 cursos como profesor-titor da maior universidade española (a UNED).
No artigo, Joaquín Fernández alude a un argumento ao que eu mesmo me teño referido. Di: No sé quién fue el genio capaz de transformar las señales analógicas en digitales pero sí que Tim Berners-Lee realizó una labor equiparable a la que Gutenberg realizara cinco siglos antes: poner al alcance de una comunidad los medios para acceder de manera sencilla a la información. A artillería tecnolóxica constituída por ciclópeos repositorios de contidos textuais, a bulimia digital (di Rodríguez) de mastodónticas bibliotecas on-line, corporacións internacionais de protección de dereitos de edición dixital, directorios abertos de acceso científico… (todo o que Rodríguez denomina Edición 2.0, en analoxía con Web 2.0), pode sumirnos a editores e lectores, sobre todo aos que vimos da pizarra, o pizarrín e a Encicliopedia Álvarez nun marasmo de dúbidas e confusión. E, sen embargo, todo se reduce, de novo, a unha interfaz inmanente: alguén que crea texto-alguén que edita texto-alguén que le texto.
Non desconfío das novas tecnoloxías nin son pesimista respecto delas. Ben en troques: cada día intensifico máis o seu uso e admiro, en consecuencia, as súas ilimitadas capacidades. Pero creo, polo mesmo, que cada vez vai ser máis conveniente e aínda necesario apelar a todo aquilo do que é capaz a natureza humana e nunca farán os bits. Entre Gutenberg y Berners-Lee haberá un espazo no que acharse cómodo, digo eu.