9.12.14

A lingua contra as cordas



Sempre que algún informe estatístcio reflicte a nosa actualidade sociolingüística ármase a marimorena. E, nesta ocasión, non é para menos, cando se constata que só un de cada catro rapaces de entre cinco e 14 anos (é dicir, o relevo xeracional do país) ten o galego como lingua cotiá e que o 47%  do mesmo estrato demográfico non o usa nunca. Eu non son sociolingüísta nin podo achegar unha análise destes datos que vaia para alén das reflexións a que me move a miña condición de usuario e cultivador dunha lingua que levo moi dentro, nesa paraxe onde reside a CPU da nosa alma. Porque, cando falamos da lingua, falamos do bastidor onde facemos encaixar a vida. Se hai un elección persoal e intransferible que contribúe a nos definir como os seres humanos que somos —en realidade son dous, lembrémolo: bipedestación e linguaxe articulada—é a lingua. A lingua e a outredade do mundo que nos arrodea: coa lingua chamámoslle arbore ao que é unha árbore e cabalo ao que é un cabalo, obxectos —árbore e cabalo— de existencia anterior e independente á da súa denominación idiomática. Así é que os obxectos 'árbore' e 'cabalo' son tree e horse, puu e hevonen, Baum e Pferd, segundo a latitude e nación do falante. Non hai nada, polo tanto, máis móbil colectivamente nin máis estable individualmente ca a lingua. Coa lingua enamorámonos, insultamos, convencemos, dicimos as cousas máis fermosas e podemos dicir as máis malvadas.
Por iso, e aínda recoñecendo os encomiables esforzos de tantas beneméritas institucións e persoas a prol dunha lingua que é o meu tesouro, debo dicir que non son moi optimista. Tampouco quixera soar derrotista, pero se existe algo túzaro é a realidade, e, na realidade dun mundo globalizado, que ten elevado a koiné universal, o inglés, á categoría de valor macroeconómico, ficará cada vez menos espazo para o herdo espontáneo e o desenvolvemento funcional das linguas vernáculas de tantos países. 
A apreciación do secretario da Real Academia Galega, o meu prezado amigo Henrique Monteagudo, de que o futuro do galego estásenos indo das mans reflicte, ao meu modo de ver, a cuota de inevitable frustración inherente á pretensión de que as institucións induzan unha elección tan fonda, tan persoal, tan íntima, tan intransferible, tan inxustificable —por non existir razón algunha que nos leve a xustificala— como a lingua na que se vai desenvolver a nosa vida. Pero ogallá me equivoque.

2.12.14

Machos




Hai uns anos, antes de que a tele fose o esterqueiro que é hoxe,  eran acostumados os documentais sobre a vida salvaxe e animal en hora tan deleitosa como a sobremesa. Deste xeito, un podía, aproveitando o sopor post-prandium e comodamente instalado no sofá, ir caendo docemente nos dominios de Pedro Chosco, mentres entrevía, cos ollos semipechados e a conciencia en stand by, programas tan suxestivos como a parada nupcial do pingüíno juanito ou a migración anual do búfalo almiscreiro. Do limiar, pois, dunha destas sonecas, lembro unha excelente reportaxe da BBC sobre os hábitos de vida dos leóns da sabana. As imaxes, opotunamente comentadas pola voz do narrador, amosaban as rechamantes diferenzas de comportamento social entre os cachorros machos e femias. Mentres estas, con parsimonia, se dirixían, entre si e cos adultos, maullidos, lametóns, leves contactos coas patas e delicados revolcóns, os machos ruxían, bradaban, choutaban, trabábanse e agredíanse violentamente coas gadoupas en horrísono balbordo, que importunaba os adultos e descompoñía a harmonía do grupo. Eis a condición xenética do macho de calquera especie de mamíferos superiores. Incluído, claro, o homo sapiens. Eu non teño nova, por exemplo, de que una señora ao volante sinta como unha afrenta imperdoable que outra señora a adiante co seu vehículo. Percibo, por outra parte, que, en reunións, foros e outras catacumbas, o individuo encantado de coñecerse (e de oírse) é un especime que sobrancea máis na súa variante macho ca na variante femia. Unha boa amiga dicíame hai pouco, con brillante metáfora, que certo departamento da súa empresa resulta moi pouco operativo porque nel hai moito macho alfa competindo entre si por impoñer a súa autoridade.

Que douscentos antropomorfos conveñan nunha quedada vía guasap darse de trancazos antes dun partido de fútbol, ademais de poñer en valor os beneficios incontestables das redes sociais, é un feito que reivindica esta dimensión basal do macho, inzada de testosterona, axilas suadas e alaridos rociados de cuspe. Un anuncio de desodorante masculino, que acaso vostede lembre, sobre a imaxe dun fulano que, con pelo a lo Henry Colomer, deixaba emparafuxada a unha señorita co seu irresistible engado masculino, tiña como lema: Vuelve el hombre. O home nunca marchou. Dende o Circo Máximo de Roma ao Estadio Vicente Calderón de Madrid, o macho deambula pola historia do mundo sometendo o seu cerebro ao imperio dos seus testículos e sementando toneladas de sangue estúpida.

23.11.14

Unha muller feita a si mesma



María naceu na aldea e viviu de nena a vida humilde da aldea. Foi á escola o necesario para aprender a ler e escribir, pois había que atender a facenda, ir á touza por leña, lavar a roupa, guisar para os homes da casa. Aos dezasete botouse de noiva dun garañón da aldea veciña que, na noite da festa de agosto, deixouna preñada. Casaron e marcharon para Alemaña onda un tío do home que xa traballaba aló. Aló, en Hannover, María tivo o primeiro neno, que lle chamaron Gumersindo, como o pai. Aínda sen repousar bastante do parto, María púxose a traballar na Telefunken, mentres o seu home andaba de albañil. Malvivían nun piso frío e pequeno, nun bloque suburbial no que había moito turco, grego, e, tamén, moitos galegos. Nin Sindo nin María falaban alemán, por suposto, e sentían arreo, mesto como a auga do orballo, o desprezo larvado dunha xente, grande e loira, que os miraba como ilotas. Tras quince anos en Hannover, traballando como as bestas, cun petiño pequeno conseguido a base de moitas privacións, e con dous fillos máis que lles naceron aló, María e Sindo voltaron para o país. Puxeron un bar, que lle chamaron Bar Hannover. Pero, os nenos, xa medio grandes, non se adaptaron ben ao cambio e o Sindo comezou a beber moito e perderse con baldreus de pouco pelo. A violencia instalouse no Bar Hannover e na trastenda, onde vivía a familia. María rematou por botar o home e, ao pouco, divorciáronse e liquidaron o bareto. O home, alcolizado e practicamente insolvente, pouco podía contribuír ao benestar de María e os nenos, así que esta alugou un pisiño e meteuse a traballar no que lle daban para botar os nenos adiante e facelos homes de proveito. Traballou limpando unhas oficinas, logo limpando nun área comercial; traballou, cando a chamaban, repartindo correo pola vila e cosendo para unha multinacional, pois sempre fora boa costureira. Xa maior, soa, privándose de todo, ausente da vida dos demais, náufraga do mundo, sen unha idea demasiado definida da felicidade nin do infortunio, María fixo o que puido, que foi moito, axudada por uns nenos que lle saíron bos e guiados. 
Hoxe, todos tres teñen o seu traballo, visitan a nai de cando e vez, e lle levan os netos, que María cobre de beixos e aloumiños. O outro día, cenando, o telexornal regaloulle a María este títular:  Cayetana de Alba, unha muller admirable feita a si mesma. A María deulle gana de chorar e sentiu que o mundo é unha merda.

16.11.14

CG-15, saída 19



Darlle un revólver a un chimpancé nunca é boa idea. Trazado de autovía para dobre sentido, tampouco: a fórmula non funciona, non pode funcionar e, o que é peor, xa estaba demostrado que non funcionaba. Non o digo agora: díxeno, penseino e comenteino coa miña familia o primeiro día que, coa ilusión de dispoñer do engado do mar  a escasos quince minutos do meu querido Brión onde habito, estreei o corredor de Noia, CG-15, nunha viaxe inaugural á praia de Broña. Curvóns abertos, un peralte perfecto, rectas quilométricas, dobres carrís para adiantamentos, a teórica (pero falsa) seguridade da alta velocidade… para dez mil veículos que diariamente manteñen o delicadísimo equilibrio de non traspasaren unha feble fronteira representada, cando máis contundente, por dúas bandas brancas pintadas no medio da vía. 
Onte, 15 de novembro, ás 16: 50 h, un coche traspasou esa fronteira provocando unha traxedia arrepiante, a mesma traxedia evitable e absurda que hai detrás de cada accidente de tráfico, pero neste caso, ao meu modo de ver, cunha diferenza: este era perfectamente previsible e, polas razóns expostas, só cuestión de tempo e ocasión (no momento do brutal impacto chovía intensamente, algo, claro, moi raro en Galicia...) . 
Cando se inaugurou, en febreiro de 2011, díxose que o corredor nacía “con vocación de autovía”. Non chega coa vocación. Non debeu chegar coa vocación. A seguridade vial é, no mundo de hoxe, case sinónimo de seguridade vital, pois de feito botamos media vida subidos a un coche. Por esa razón, supoño que facer as cousas a medias e/ou ralear cos recursos poderá xustificarse case sempre, menos cando se trata de protexer con infraestruturas públicas a vida de cidadáns que pagan relixiosamente os trabucos.
Pregúntome, de verdade, cal é a maldición dun país no que só as desgrazas son o inmediato revulsivo da ausencia de previsión, algo moi tipicamente, moi traxicamente noso. Non abonda coa certeza de que, tarde ou cedo, ocorrerá unha calamidade: só que ocorra a calamidade aguilloa de xeito inmediato a facer algo, algo que, por suposto, debeu facerse moito antes. Pasou coa vía rápida de Sanxenxo (decenas de mortos, hoxe autovía), pasou coa vía rápida do Barbanza (50 mortos en tres anos, hoxe autovía) e pasará, claro está, co corredor de Noia. Porque que a autovía se fará, iso é seguro, unha vez que a testarudez da realidade (e non hai cousa máis túzara) se impoña. Ao mellor, catro vidas truncadas e tres familias destrozadas na saída 19 levan ao corredor CG-15 a desenvolver dunha vez a súa vocación.