22.2.14

Unha anécdota




Cando era neno, contábase un chiste que sempre me estrañou. É aquel no que un grupo diverso de europeos proba a súa capacidade de convivir cos porcos dunha cochiqueira. Os alemáns tardan tres días en saír; os franceses cinco; os ingleses unha semana. Entran os galegos e ás doce horas… saen escopeteados os porcos. No meu inxel pensamento infantil, o que me estrañaba era sermos precisamente os galegos quen riamos do chiste. Eu razoaba que a cousa tería máis lóxica se fosen os franceses ou alemáns os que provocasen a fuxida dos cochos e non acababa de verlle a graza a ridiculizarnos a nós mesmos. Só co tempo, e as moitas cicatrices que vai deixando na alma esta congostra virada e fodida que é a vida, cheguei a penetrar o fondo de autodesprezo que nos é característico. O discurso de sesudos antropólogos, ideológos, políticos, historiadores e outros intelectuais de gardarroupa explican, segundo a cor de cada quen, as razóns desta peculiar tendencia á autodeprecación. Eu as relaciono cun secular subdesenvolvemento moral, pois, simplemente, ignoro por que un pobo contento de si mesmo ía autodesprezarse. Nunca me traguei o pildorazo do campesiño asoballado e demais monsergas, plausibles, tal vez, hai cen anos pero sen base algunha hoxe. Somos, en moitos respectos, o que nos merecemos como pobo e como sociedade. O instinto basal do depredador esténdese do político corrupto, que alimenta titulares arreo, ao labrador que arrasa bosque para plantar eucaliptos; do mariñeiro que deita pola borda da embarcación todo o plástico que lle sobra, luxando o mar que o alimenta, ao furtivo que non respecta os prazos que marca a natureza. Existe no país unha impermeabilidade social claramente perceptible á educación, a intelixencia, a modernidade, a honestidade e o pensamento colectivo, carencia que eu entendo frontalmente contraria á constitución dunha sociedade civil, sen a cal ningún país é un gran país
Comprometín toda a tarde dun sábado a esperar o tractor de leña que un empresario (¿) do ramo me prometera para as tres da tarde. Chamei ás tres e media. Díxome que ás catro e media. Ás cinco e media volvín chamar e xa nin me colleu o teléfono. O inaudito é que eu lle ía pagar, claro, e que o fulano dedícase a iso, a vender leña. Unha anécdota? Pode. Todo na vida, se ben o pensamos, son anécdotas.

14.2.14

Rosa, rosae



Axudando ao meu fillo Juanpe co latín da secundaria (no seu colexio, cousa rara, é obrigatorio), rememoro sufrimentos escolares, hoxe entrañables malia teren influído amargamente no seu momento, ao punto de facerme case desistir de seguir coa carreira. Suspendín latín en segundo ano da miña licenciatura en Filoloxía Hispánica, pois daquela consagraba eu a miña condición de estudante en Compostela a unha existencia noctívaga, na que Tácito e as Metamorfoses ovidianas se conciliaban pouco coa ofrenda dos meus dezanove anos a musas, digamos, máis mundanas. O verán subseguinte ao patinazo, e xa reposto do trauma (era o primeiro suspenso da miña vida), adiqueino a traducir De amicitia, de Cicerón, un sublime tratado de humanidade, que evidencia o herdo incalculable de Roma ao mundo occidental. O que comezou sendo unha obriga por demais molesta, e directamente imposta pola necesidade de render contas no exame de setembro, foi mudando paseniño nun labor feito, ao cabo, máis por pracer ca por compromiso. No silencio nocturnal do estío e baixo a luz pálida do flexo, eu ía montando as pezas da sintaxe ciceroniana e adquirindo aos poucos a visión dunha paisaxe lúcida e coherente, cando penetraba o sentido final dun período que comezara cinco liñas máis arrriba. Xa aprobada a asignatura, seguín durante meses traducindo, por puro gusto, outras obras e autores. Hoxe teño a absoluta certeza do moito que a miña pobre intelixencia debe á extraordinaria ximnasia mental que é o latín e ao acervo cultural que me proporcionaron os clásicos. Na sempre imprescindible incitación ao pensamento complexo, o abandono de materias como o latín ou a filosofía supón unha lamentable depauperación intelectual. Actualmente, cando tanto se bota man dunha artillaría terminolóxica que inclúe produtividade, transferencia de tecnoloxía, excelencia ou rendibilidade, ata o punto de mesturárense alarmantemente as lindes da universidade e da empresa, un profesor que ensina os verbos polirrizos gregos, as fontes medievais de Lutero ou o positivismo hegeliano, pregúntase, con moita razón, o valor que as súas ensinanzas teñen en termos de transferencia de tecnoloxía ou produtividade. Sospeito que Sócrates tería serias dificultades hoxe para acreditarse como catedrático universitario de Filosofía.

5.2.14

Un niño de pombo



Os temporais deste terrible inverno derruban edificios, levantan tellados, derraman bosques e xeran vagas xigantes, capaces de mover coches e mesmo de engulir vidas humanas, as vidas de quen ignoran a virulencia do perfecto asasino que pode ser o océano. Pero, como nunca choveu que non escampara, tras o trebón vén a calma, malia que, no país, a calma sexa, ben de veces, o torvo heraldo de novos vendavais. Cando isto escribo, contemplo o val da Amaía baixo o palio dun ceo de inverno, azul e pálido, sutilmente mechado de nubes branquigrises, a imaxe amable dunha natureza materna e tépeda. Atopo na contemplación da paisaxe, no mudo estupor perante a súa serenidade elementos de reflexión. Eu penso, por exemplo, que a estupidez e a maldade humanas foron incrementándose, en canto pautas de conduta social, na mesma medida en que se foron esquecendo os ritmos eternos, sabios e pausados de Nai Natura, torpemente substuídos polos aberrantes elementos constitutivos diso que chamamos vida moderna: comer lixo ás présas, beber máis lixo, durmir de día a causa do insomnio nocturno, padecer angustia cando nada nos falta e todo nos sobra, someterse á tensión permanente, da competitividade, da produtividade, da rendibilidade, do alimento da autoestima, da envexa do éxito alleo, da inexplicable ignorancia allea acerca da nosa evidentísima valía… é dicir, do estrés. Non quero dicir que o home paleolítico non fose tamén, ao seu xeito, vítima do estrés. Pero malíciome que entre arriscar o pelexo diante dun mamut de sete mil quilos e non acadar o nivel de produtividade da empresa, media unha medida do estrés definida por 50000 anos de evolución. Aí seguimos. Temos máis saúde e estiramos o noso programa biolóxico, dominamos as forzas cegas de bacterias e virus, inventamos milleiros de leis e normas, todo para alicerzar a nosa existencia no benestar, pero o suicidio é en Occidente a primeira causa de morte traumática, máis que os accidentes de coche. Entre tanto paradoxo, eu adoro as leccións, caladas pero sublimes, con que a natureza humilla a nosa vaidade. O temporal levou andamios e edificios, derramou piñeiros, arrincou tellados e vidas inocentes, pero, nunha nogueira que coñezo, hai un niño de pombo que sobreviviu a tanta turbulencia. Cada vez que o vexo, suspiro reconfortado