28.3.10

Ser auga


Non gusto de teorizar sobre a poesía. Nin sequera son un gran lector de poesía. Á parte de min, a maior parte dos poetas abúrrenme. E eu non me aburro a min mesmo por pura autoconsideración. A poesía, se é sincera, probablemente é mala, pois a maior parte do que é artificio literario para engalanar a palabra é puro ocultamento da pulsión animal, indefinible, que conduce a berrar, chorar ou rir, xermolo da auténtica, da verdadeira poesía. O demais é arabesco e ganas de amolar.
Ora, por veces dá un con certas continuidades na voz poética que non deixan de resultar estimulantes e paga a pena analizalas un chisco. Hai n'Os Eidos de Novoneyra un sentimento máis de fusión ca de mera comuñón coa natureza que eu recoñezo como meu. Gusto moito deste pequeño tratado de amor ao Courel, amor compartido, o que fai tal vez que o penetre mellor. Un pequeño dístico de Novoneyra
Ista auga que pasa
son eu ou é ela?...
("Vendo a auga que pasa", Os eidos)
lembroume un poema meu que comeza
Non choro as inclemencias
da herba nin non saber ser vento.
Sei chover, sei ser sarabia.
("Ser", Os signos, as mudanzas).
Outras veces é a impresión, a levedade dos cambios do ambiente, a paisaxe, as estacións. En Novoneyra:
Vén a noite polos eidos.
Vaise a tarde que nin xeme
dicindo adeus con un xeito
que non sei nin se me esquece.
("Tarde de marmañeira", Os eidos).
Eu:
A penumbra fecha portas,
trae avisos da neve,
prepara a casa para o sono.
Hai no fume monocorde dos carozos
segredos que só o fogar coñece
.
("Postal de inverno", Os signos, as mudanzas).
Comungar coa natureza, sentila afondar no miolo, como afonda o amor da nai ou o aloumiño da man sarmentosa da avoa, é algo máis común. Pero fundirse con ela e chegar a ser un fento, a pola dunha abraira ou o arume nos cavorcos pode que estea reservado aos tolos, aos adictos á dietilamida do ácido liserxico e aos poetas.

26.3.10

O presturo (presente+futuro)

Un, que sempre foi amigo da truculencia, atopa gusto extremoso nas lecturas máis bizarras. Levo varios días enfrascado nunha vida cotiá dos gladiadores romanos, dun tal, creo lembrar, D. Mannix (que, por certo, ten nome de galo, cousas da vida). Entre aurigae, naumachiae, e o brutos que eran estes romanos imaxinando bestialidades pero capaces logo de chegar aos colmos da delicadeza estética, literaria e mesmo filosófica, ando tolo. O curioso é que o tal enfrascamento lector deriva dun soporte un tanto novidoso (?¿), un Invesbook, adquirido non hai moito nunha área comercial directamente relacionada coa produción e venta do chirimbolo (gadget en inglés). Quero dicir que, unha vez que, en lectura lúdica, o asunto atrapa, de cinco minutos sobran catro para esquecer que o soporte non é papel, non ten esa textura á que estamos afeitos, non cheira, non se dobra, non… Tal vez o símil sexa un pouco contundente (ou acaso mesmo inxenuo), pero, ¿lembran a impresión que nos producía ver as primeiras veces a JR en "Dallas" falando galego e dicindo na caixa tonta vas levar unhas ostias, ou vai para o carallo? Hoxe, se a peli está ben, o soporte idiomático pasa absolutamente desapercibido.
Nun foro, especialmente interesante e suxestivo, ao que hoxe fomos convocados varios editores en Compostela, eu declareime, en conclusión, tecnófilo-tecnófobo nunha sorte, creo, de sensato fifty/fifty, vamos, entre Gutenberg e Kindle, como adoito dicir. A sensibilidade do editor de raza e o seu amor polo labor ben feito deben manifestarse en calquera libro que edita. E-books incluídos.
[P.S. Por certo, a foto é miña, ad hoc para este post. O que se di, unha ilustración conceptual].

17.3.10

Os paxaros, os prados, os eidos calados...

Hai no traballo do editor algo que ultrapasa o esmero, a profesionalidade, o rigor, os automatismos, sistematicidades e rutinas aprendidas despois de moitos anos de oficio, de centos de libros, de milleiros de páxinas editadas. Trátase dunha conexión íntima e, por que non dicir, fondamente poética que o editor establece co seu orixinal, case como se fose seu, un produto no que, mesmo a través do tempo, a intención, pulsións, vivencias, dores e ledicias do autor fúndense coa intención, pulsións, vivencias, dores e ledicias do editor. E así, a obra editorial reanima un texto que, noutras mans, puido ser outra obra; e así, o editor faina súa, aloumiñándoa, mimando cada detalle; imaxinándoa rematada; desexando o natalicio.
Non sei ata que punto a alma do poeta que foi Novoneyra fundiuse coa miña propia no proceso de edición do manuscrito orixinal d’Os Eidos (xoia extraordinaria ata o momento inédita), que mañán darei ao prelo, con esa saudade indefinible de quen remata unha viaxe (ou a comeza). Si sei que ninguén sae indiferente do Courel e que, para sempre, a miña existencia precisa dos retornos á máxica e dourada Broceliande: Paderne, Seceda, Paramedela, Froxán, Moreda, A Rogueira, Piapaxaro, Vilarbacú… nomes que atesoura a memoria e os tinxe de verde, noite, riso de nenos, ouvear de lobos e a luz esplendente do mato en primavera.
Agardo que o libro (dende a cuberta, cun retrato impresionante da alma do poeta, debido ao obxectivo de Carlos Valcárcel ás fotos que incluín como mostra do meu amor ao Courel; as solucións tipográficas; as reiteracións na compaxinación; o colofón...) estea á altura dunha comuñón tan sublime.

15.3.10

10.3.10

Ao desván por ir "sobrado"

As présas e os automatismos das rutinas, por veces derivadas de axendas de tolos, xogan malas pasadas como a que deu por resultado dous novos topónimos na xeografía galega: Desván de los Monjes e Toro. Verbo da segunda vila, eu sempre crín que estaba en Zamora e era terra de espiritosos caldos. Canto á primeira, prefiro non imaxinar o que eses demos e picaróns dos frades poden gardar no desván... En fin, que, por andar todo o día a correr, fiar de que unha máquina faga en segundos o que un ser humano debeu facer máis reflexivamente, regala pérolas coma esta do noso conselleiro de cultura. Ora, quen estea libre de pecado que bote a primeira pedra. Eu mesmo teño referido neste caderno algúns desgustos orixinados na aséptica estulticia das máquinas, que non discernen, por poñer un caso, bacon con minúscula de Bacon con maiúscula, de xeito que, nas probas dun libro que estaba próximo a editar, líanse cousas como esta: A doutrina de Touciño; no sistema filosófico de Touciño; ...opinión que era, para Touciño, claramente rexeitable... Volvendo atrás no proceso correctivo, descubrín que o tradutor, non atopando Bacon, cambiouno, sen empacho algún, por Touciño (respectando, iso si, a maiúscula, que listiño). Ao fío da anécdota do conselleiro Varela, nunha conversa con amigos alguén apuntaba outra alhaja, aparecida, polo visto, nun medio de prensa en galego: o tradutor cambiou camilla por padiola, de xeito que a pertinaz amante do delfín británico trocouse no pé da imaxe por Padiola Parker-Bowles.
As grallas, erros, malas lecturas e interpretacións viciadas son, na edición textual, e calquera que sexa a súa forma, intención e público, o pan de cada día, orixinando por veces descubrimentos e constatacións verdadeiramente curiosos. Relendo, hai uns días, unha antiga edición en oitavo (moi probablemente a primeira edición española, en tradución de Manuel Azaña, colección Granada, Jiménez Fraud Editor, Madrid, s/a) de La Biblia en España, do meu adorado Borrow, de quen falaba no post de hai uns días, pillei ao bo e venerable caixista (que abofé estarán dando malvas hai ben anos) nun renuncio doadamente explicable e, por demais, xustificado por unha mala, aínda que totalmente comprensible, interpretación. O texto di : En toda Asturias -dijo el botero- no hay otro río como éste para las truchas. Mire usted esas piedras grandes del fondo; pues cuando llega su época, si el tiempo es bueno, no se vende tantísima pesca como hay. Eu, que son can vello, lembraba a edición de Alianza (teño a 2ª reimpr., de 1987), onde, con seguridade contrastando co orixinal inglés, o treito repúxose á súa correcta lección: En toda Asturias -dijo el botero- no hay otro río como éste para las truchas. Mire usted esas piedras grandes del fondo; pues cuando llega su época, si el tiempo es bueno, no se ven de tantísima pesca como hay.
Non é certo que existe un chisco de determinismo en todo e que hai cousas que saen, así como cantadas? Sería o destino quen pediu a metedura de gamba conselleril? Que arcano misterioso agocha ese desván, ese toro? Chi lo sà!
[-Efectos colaterais].

9.3.10

Madrugando

Acábaseme de ocorrer un chascarrillo: en que se parece editar un libro á Comunidade de Madrid? En que as dúas cousas son a Suma de todos. Vale, non é moi bo. Pero, valendo o comido polo servido, o chascarrillo sérveme para introducir que, en efecto, un libro é a suma de todos, reunindo nun resultado final un algo no que non se distingue cada unha das cifras que integraron tal suma. Con este libro, ademais, madrugamos, erguéndonos antes ca os demais. Disque a quien madruga... Grazas Charo, grazas Jaime, grazas Isaac, grazas Marcial, grazas Mercedes...

5.3.10

De nubes, ceos, imaxinarios e configuracións

Non sei que visitante anglosaxón (inglés ou norteamericano) dos anos vinte, definiu a Xeración Nós como un grupo de entusiastas locais. O certo é que unha das consecuencias negativas de que adoecen todas as colectividades, xentes, países e culturas que non fan outra cousa que mirarse o embigo, é que lles resulta inconcibible que alguén os vexa dun xeito diferente a como esas colectividades, xentes, países e culturas se ven a si propias, maiormente cando a diferenza estriba en matizar a transcendencia, dimensión ou impacto que se autoatribúen. Xa saben, iso tan traído e tan levado de que as nubes non deixen ver o ceo. Así, o feito de alimentar unha configuración cos perfís propios se complementa coa negativa a asumir ou entender as visións alleas. Lembro que unha persoa noutrora moi xunguida a min, de nación xermana, investigou sobre o xeito en que influíu na obra gráfica de Castelao a pintora social alemana Käthe Kollwitz (Gabriela Jaskulla: "Käthe Kollwitz y Castelao : la incorporación a la historia y el precio de la historia" Cuadernos de Estudios Gallegos, 36 (101), 1986, 225-246), chegando á curiosa conclusión de que o autor galego non entendeu en absoluto a obra de Kollwitz, limitándose a xulgala ―e tamén a incorporala á súa propia obra― dende os esquemas en que el interpretaba a Galicia da época, sen manifestar o máis mínimo interese en permearse da realidade social, moi diferente, que inspiraba a obra da pintora alemana.
Ata a saciedade se ten reiterado a imaxe de Fisterra, ou Finisterre, como a quintaesencia de Galicia: cabo occidental do mundo; límite dos camiños xacobeos; imaxe verdegrís na que, como en ningures, se efectúa a conxunción da mar e a terra galegas; paradigma da bretemosa e céltica cultura atlántica, parello a outras paraxes irmás como o Finistère armoricano ou o Land’s End cornuallés. Pois ben, a acendida evocación que os peñascos e esfragadoiros do cabo suscitaron ao meu prezado don Jorgito el inglés, na súa visita en mil oitocentos trinta e pico, facía desfilar elementos ben distintos:
La grandeza severa y agreste de aquellos paisajes, subyuga la imaginación. Esa costa salvaje, lo primero que percibe de España el viajero procedente del Norte o el que surca el ancho océano, responde muy bien, por su apariencia, a la idea que de antemano se tiene de tan singular país. «Sí ―exclama el viajero―, esta es España, sin duda alguna, la inexorable, la rígida España; este paisaje es un emblema de los que en ella han visto la luz. ¡Alba y Felipe, Cortés y Pizarro, severos y colosales espectros que surgen entre las sombras de la edad pasada! ¡Sí, esta es España, sin duda, la inexorable, la indomable España, tierra emblemática de sus hijos!»
Quen pillara hoxe a don Jorgito dicindo estas cousas! Dirían que era do pepé, seguro!

1.3.10

As cancelas do falar

Teño serias dúbidas sobre un particular: ou vivo nun país de parvos ou debo ser ben listiño. Que alguén crea seriamente que, na intención de dona Rosa Díez estivo ofendernos como galegos, dun xeito tan burdo e gratuíto, é insultar a intelixencia da boa da señora, a quen, polas mostras, non vendería eu como tonta precisamente. Estou firmemente convencido, polo contexto no que a apreciación foi feita, que Díez se refería á indefinición de Zapatero, que nin sobe nin baixa. Outra cousa é a sintaxe e outra ben diferente a semántica, e aínda se me apuran outra a teimosía da señora, que semella non coñecer aquilo tan socorrido de pido desculpas a quen se puidera sentir ofendido, pero quero que saiban que nunca na miña intención estivo... et sic de singulis. Quero dicir que, en canto alguén se me alporiza falando do malísima que é Rosa Díez cos galegos e de canta xenreira implícita leva a xente dentro en contra nosa, acubillo automaticamente serias dúbidas acerca da súa intelixencia, especialmente desa intelixencia tan difícil de definir que apelidamos co adxectivo emotiva. Que se armen estas ridículas zarracinas en canto se abre a inesgotable artesa dos agravios históricos entre os íncolas desta sufrida pel de toro fala moito da nosa virulencia social e pouco da lexendaria tolerancia que, precisamente como galegos, nos define. Deixa que latriquen! Disque un ía casar en Cangas. Polo visto era a futura esposa coñecida polos seus continuos flirts, devaneos e arranxos con este e aquel. Un amigo do noivo, persuadido de cumprir co seu deber, non se puido resistir e días antes do casorio espetoulle:
-Ti daste conta de con quen vas casar, hom? Ti non ves que a Fulana (o nome da inconstante moza) vai farto todo Canjas de fodela?
Ao que o aspirante a marido replicou:
-Bueno coño, nin que Canjas fora Nueva York!