31.3.18

Spain, is different?


O suxestivo testemuño de dous viaxeiros anglosaxóns pola España da primeira metade do século XIX, George Borrow, de nación británica, e George Ticknor, norteamericana, coincide, entre outras cousas, nunha peculiaridade nacional que aos dous afoutos turistas chamou poderosamente a atención. Esta peculiaridade é a nomeada tendencia patria ao autodesprezo do propio e a admiración desmedida do alleo, como se todo o feito, pensado, dito ou producido dos Pireneos para abaixo fose por sistema peor, máis vulgar, ramplón ou innobre que o feito, pensado, dito ou producido ao norte de tan áspero cordal. Eu creo que esa percepción, tan criticamente sentida por espíritos intelixentes como os de Borrow e Ticknor (ah, os clásicos!), segue vixente na España contemporánea para quen dispoña dun ánimo minimamente observador. Certo é que, tras debullar as novas do día no telexornal, un vese forzado a crer que o país non é, precisamente, para botar foguetes. Lémbrame unha viñeta (creo que do finado Forges), na que, nun bar, un pai cun neno no colo dille ao fulano da mesa veciña: «Poña, por favor, o xornal para outro lado, que me está facendo chorar o neno». Pero tampouco é para tanto. Por exemplo, no eido que profesionalmente me resulta máis coñecido, creo que empeza a ser un chisco trasnoitado o argumento de que todo o que está en inglés é académica e cientificamente mellor ca o que está en español, un idioma que falan máis de 600 millóns de seres humanos, que algo valerá, digo eu. O problema reside, creo eu, non tanto en sobrestimar o que se fai fóra canto en non valorar o que facemos dentro, unha valoración para a que resulta imprescindible a confianza colectiva e a crenza fanática no labor de equipo, actitudes socioprofesionais nas que, aqui si, as culturas anglosaxonas nos levan franca vantaxe. Aínda así, de cando en vez, reconforta comprobar que en todas partes cocen fabas.

Hai ben poucos días, unha colega e mais eu tivemos a constatación de que, fronte a un traballo de transmisión informativa perfectamente elaborado pola nosa parte, unha prestixiosísima multinacional da avaliación académica facía augas por todas partes, do desbaraxuste organizativo que un caótico fluxo desa comunicación evidenciaba. Son momentos de orgullo, íntimo e humilde, no que dan ganas de preguntar: pero non era que Spain is different? A ver se vai resultar que, ao cabo, differents somos un pouco todos.

18.3.18

Eu non son feminista


Unha pregunta pode ser comprometedora (que non comprometida: comprometida pode ser a resposta) por moitos motivos. Que a alguén se lle pregunte se fai augas menores cando se ducha é unha pregunta claramente comprometedora. Que ao señor presidente da Xunta de Galicia, Jordi Évole lle pregunte se é conservador é unha pregunta comprometedora pois da resposta dependen varias importantes consecuencias (importantes, claro, para o señor presidente da Xunta). As mesmas importantes consecuencias que poden derivarse da resposta do señor Pablo Iglesias (Turrión) se un xornalista lle pregunta se é comunista. Por idéntica razón, e en virtude de idéntico proceso, resulta moi comprometedor para don Mariano Rajoy que se lle pregunte se é feminista. Con todo, mentres, vaia vostede a saber por que, conservador e comunista son adxectivos tinguidos de sospeita e portadores dun miolo pexorativo segundo a ideoloxía de cada quen, hoxe feminista é un apelativo luminoso, enrollao, de moda, ao que se adhire sen dubidalo todo quisqui, sen pararse a pensar (porque pararse a pensar é hoxe unha actividade ignota) que tras o substantivo feminismo hai unha complexa construción teórica e unha praxe creadora, que, con grandes sufrimentos, dende os tempos en branco e negro de Emmeline Pankhurst e as sufraxistas, permitiron que o pasado 8 de marzo millóns de mulleres de todo o mundo converteran nun clamor a negativa, simple e contundente, a seguiren sometidas a servidumes e limitacións en razón da diferencia de sexo. Por iso, eu non me atrevo a afirmar que son feminista, igual que non podo afirmar que, malia amar o meu país, sexa hispanista. Outra cousa, e aí imos, é que, en tempos en que opinar é un exercicio sometido ás tiranías do pensamento politicamente correcto e dos trending topics de Twitter, arriscarse a afirmar que un non é feminista sexa directamente asimilable a ser un landrú dos de la pata quebrada y en casa. Non se trata, ao meu xuízo, tanto de ser feminista como de non ser machista, pois o machismo si é unha actitude primaria que non agocha ninguna sutil construción intelectual senón a máis estúpida e rutinaria convicción da supremacía da testosterona.
O risco, porque todos os extremos teñen a curiosa tendencia de aproximarse, é que os excesos poidan agromar do outro lado da barreira. Propoñer, como recentemente fixo un sindicato, que non se lea a Pablo Neruda por sexista evoca tempos de expurgación ideolóxica que, creo, a ninguén lle gustará lembrar.

5.3.18

Impactos comunicativos


Estímase que un ser humano contemporáneo occidental recibe nun día máis impactos comunicativos que un ser humano medieval en toda a súa existencia. Hai anos, contemplando extasiado os fermosísimos capiteis dunha igrexa na Liébana, pensei: «Para o  pobre servo liebanego, estes capiteis, cando asistía aos oficios no século XIII ou XIV, eran talvez o único obxecto nobre que ollaría en toda a vida, para alén do seu mísero enxoval; o único obxecto, asombroso na súa filigrana, alegórico na súa sinxela significación, que transcendería unha cotidianeidade marcada pola fame, a superstición, o medo e a enfermidade». Hoxe, compracentes usuarios do estado do benestar, non comer porque se pon un malo da cabeciña (e non porque lle falte o pan, o que foi común en toda a historia da humanidade) é o testemuño evidente dunha sociedade enferma de consumo e hiperabundancia. O complemento paradigmático desta sociedade é unha tecnoloxía de fábula, responsable da hipertrofia informativa e de vivirmos adheridos a un cacharro que, menos pagarnos a hipoteca, fai de todo: ten música a dar co pé, pelis, e-mail, grava e envía mensaxes de voz, vídeos e fotos a unha persoa ou a unha comunidade de persoas, o que implica, por vía directa, que, a) unha empanada de xoubas que alguén vén de tirar do forno sexa un acontecemento histórico e moi celebrado para esa comunidade de persoas, e b) non se saiba moi ben se o cacharro de marras é un apéndice noso ou nós un apéndice do cacharro.
Tempos houbo, ben próximos, en que as cousas eran moi distintas. Comunicar cun amigo, poñamos por caso, chamado Secundino e residente en Baños de Molgas supoñía pedir unha «conferencia» (hoxe as aspas son obrigadas) a unha señorita de voz nasal que, con acento de Segovia, adoitaba preguntar: Eso es Orense, ¿no?  e tamén ¿Es a cobro revertido? Aclarada a localización da fermosa vila balnearia e o financiamento da conexión, cando finalmente tiñamos a Secundino al aparato, daba comezo un proceso comunicativo polo xeral traumático e caracterizado por permanentes interferencias eléctricas, ruídos, chasquidos e estralos, que obrigaban a vociferar preguntando media ducia de veces a Secundino se nos oía: ¿Oes, Secundino? ¿Secundino, óesme? Secundiiiiinoooooo!! Cando Secundino nos confirmaba o establecemento de tan penosa canle para a conversa (é dicir, que si, que nos oía), proseguía a vociferación, de xeito que para transmitirlle a Secundino algo tan complexo como que chegabamos a Baños de Molgas o xoves no Castromil das seis, un remataba enronquecendo e maldicindo da nai que abatanou a Telefónica. 
Hoxe, para o mesmo, teriamos 31 guasaps de Secundino e 29 nosos. Eu, xa postos, case prefería enronquecer.