29.1.10

Coincidencias

"Gabo" García Marquez deu inesquecible forma literaria, entre Arcadios e Aurelianos, a esa tan humana tendencia a perpetuar as calidades da nosa propia estirpe trasladando, de xeración en xeración, os mesmos nomes de pía a diferentes individuos, por se, como trasunto da homonimia, tamén as características persoais fosen hereditarias. No caso da miña tribo Blanco menudean os Germán, Mario, Segismundo, Juan, Carmen, Pedro... E tamén os Robertos. Tres, polo de agora. Entre 1891, data de nacemento do primeiro, e 1994, data de nacemento do terceiro, media un. Naceu en 1957. O primeiro Roberto era irmán de meu avó paterno. O terceiro é meu fillo. O que vai no medio, meu irmán. Curiosamente, coa homonimia, semellla que o primeiro Roberto e máis o segundo herdaron o gusto pola pluma como arma da liberdade e a integridade das persoas. Non sei que caste de inspiración tivo o meu pai o día que bautizou o meu irmán pero, polas trazas, acertou de cheo. Ao primeiro Roberto, que viviu adoecido dunha patoloxía letal que el denominou hipertensión cívica, matouno no outono de 1936 a mesma toxina de fanatismo, necedade e intolerancia que guiaron a pólvora, a mecha e o cámping gas que a outra noite estouraron cas de meu irmán. Ben o dixo Cilia: as moscas mudam, só a merda nao varia.

27.1.10

Amor librorum

En Viaje a la Alcarria -impagable texto ao que retorno cada tanto-, un neno pregunta ao viaxeiro se o pode acompañar uns hectómetros e o viaxeiro respóstalle que si, claro que o pode acompañar uns hectómetros, porque o viaxeiro sente unha enorme, infinita tenreza polos nenos que din cousas como hectómetros. O que lle pasa a CJC cos nenos que din cousas como hectómteros, pásame a min cos libros que edito. Sinto unha enorme tenreza, un enorme afecto por cada un deles.
O meu último argumento trataba do déficit da individuación do produto nunha época de superprodución. Hoxe, o meu distribuidor, un tipo moi sabio que sabe moito de libros, púxome na pista -dende o outro lado da barreira- da tendencia innata do editor á excesiva individuación do produto nunha época de superprodución. O editor esmerado mima os seus libros; tal un ourive, preciso e minucioso, lima cada unha das súas arestas; ve tan perfecto e ben engalanado o vástago do seu labor que, coma Gepetto, querería dotalo de alma viva pois non lle abonda con observar un ente inerte. Ben se ten dito que non hai nada que ofenda, nada que agreda máis ao editor de raza ca a a errata que pasou inadvertida. Porque, nun exceso case patolóxico de individuación, o pai da criatura, vendo aquela inmunda e indesexada mácula, convéncese de que, por moi agochada que estea, será o primeiro no que repare quen abra o libro. Pero, que é o que ocorre cando o obxecto de tantos desvelos e angueiras, chega a mans do distribuidor e, das deste, ás do libreiro? Pois que é un libro máis entre milleiros de libros. Aló queda, desdebuxados os seus primores e excelencias, nos andeis inmensos, nos ciclópeos expositores do establecemento, coma un náufrago en mar escura que chora os seus amigos perdidos para sempre, coma o neno aquel de Castelao, todo mel e perindengues, que cando morreu por bala traizoeira só acertou a dicir: Ay, mamaíta!

22.1.10

El libro amigo

O malo da sobreabundancia é que dificulta a individualización. Un ve tantos coches, tanta xente que ten tantos coches, que mira para a súa propia voiture e parécelle o colmo da ramplonería. É, todo o máis, un cacharro móbil, onde pasamos moitas horas, que nos traslada de acó para aló, pero con fronteiras difusas, que se esvaen entre os límites dos milleiros de coches que nos arrodean, un obxecto sen poesía nin personalidades propia, do que -oh, ingratitude!- nos desfaremos cando toque mercar outro sen importarnos maldito o pemento.
O outro día fun vítima dun roubo do que, paradoxos da vida, me alegrei. Roubáronme uha bolsa de papel que contiña catro ou cinco... LIBROS!! Un ladrón ilustrado. Coqueteo coa idea de que o gatuno estea gozando tanto de Lo que queda del día de Kazuo Ishiguro (un dos obxectos do ladrocinio) como gocei eu. Digo que me alegrei da culta substraccion pois, creo, se a algo damos pouco valor, cada vez menos, como consecuencia da sobreabundancia, da indixestión editorial na que vivimos, é aos libros. Eu saio mareado cada vez que vou ao PIC de El Corte Inglés, preguntándome se paga a pena adicarse a un mester profesional como editar libros para que, ao cabo, sexan fagocitados polo máis craso anonimato derivado dunha sobreoferta tan descomunal e agresiva. Así é que individualizar un libro, facelo intimamente noso, establecer con el unha sorte de comuñón privada e exclusiva, é unha práctica ignota nos tempos que andamos. Non quere dicirse, con todo, que esa comuñón tan especial derive estritamente de aspectos claramente positivos. Leo estes días unha roñosa, pero extraordinariamente poética, edición de A sangre fría de Capote, unha daquelas edicións populares que Bruguera ("El libro amigo", que marabilloso título para unha colección) puxo de moda nos setenta e oitenta. O libro é un prodixio de o que en edición chamamos baixa lexibilidade: papel de horrible calidade, amarelo do paso do tempo, unha tipografía vulgar e diminuta, marxes pequenísimas, encadernación á americana... é dicir, unha clásica edición de batalla. O libro pórtase mal comigo: en cada nova sesión de lectura, se lle desprenden máis páxinas, o que, obviamente, dificulta en extremo manter nas mans a cohesión global do volume; o corpo tipográfico e o esvaído da tinta comprometen seriamente a miña miopía; mesmo o cheiro, o intenso perfume da humidade resulta embriagador en exceso. É igual. Estou encantado co libro. Por fin teño un amigo de verdade, un compañeiro ao que, cada día, aprendo a querer a pesar dos seus defectos, porque, por riba destes, estame contando unha magnífica historia.

17.1.10

Sen titulo. Sen imaxe.

Unha afectuosa comentarista bótame en cara que teño "castigados" aos seareiros deste remoto recanto de reflexión a un so post semanal. Alén da xentileza, que estimo no que ten de sempre necesario alento, debo recoñecer que, en efecto, ando un chisco preguiceiro ultimamente. E é que hai acontecementos que pesan coma lousas. Sei que a vida segue, que el muerto al hoyo y el vivo al bollo, que amence todos os días... pero por veces síntome extraordinariamente incómodo na miña pel humana. Non debera estar en Haití, botando unha man no que puidera, no canto de andar escribindo parvadas para vinte monas? (e perdón no que lle toque, prezado/a lector/a, pero vostede saberá disimular a miña carraxe). Quero dicir que hai cousas dunha natureza tan absoluta que desbotan a transcendencia de todo o demais. Unha cousa de natureza absoluta, que socava a nosa identidade racional, é que en trinta segundos morran cen mil persoas. Outra cousa absoluta é que nai natura bata con agresividade tan desmedida nun dos países máis pobres do mundo. Estarán Deus e o seu responsable do departamento celestial de actividades sísmicas satisfeitos? En que me diferencio eu de Benedito XVI ou do bispo de San Sebastián?
Preguntas. Preguntas que firen. Preguntas para as que non teño resposta. Non entanto, non sei de que escribir. Non atopo nada que sublime a idea de tanta dor allea, tanta que estraño se me fai non sexa miña..

10.1.10

O espírito do alpinista


Nun momento da extraordinaria peli de Lawrence Kasdan, O turista accidental - da que xa falei nalgunha ocasión-, o irman do prota -un tío raro, como toda a familia- preguntado sobre o seu traballo, resposta:
-Poño chapas ás botellas nunha fábrica de gasosas. Pero, non crea, non é un traballo tan apaixonante como pode parecer a primeira vista.
Cando me preguntan sobre o meu traballo e digo que son editor, que, no esencial, me dedico a facer libros, as reaccións son diversas:
-Ah, xa. Un ah, xa pronunciado coa expresión de alguén que teme contaxiarse de algo perigoso se me toca.
-Qué bonito... e que difícil, non? Aquí difícil debe traducirse por 'absolutamente inútil'.
-E véndese algún? Esta e típica reacción impertinente, dalguén que, na propia pregunta, anticipa a máis obvia resposta, e que, no fondo, cre que dedicarse aos libros é unha perda de tempo, propia de quen non vale para nada de máis proveito.
-Fascinante. A min paréceme un dos traballos máis interesantes que existe. Vale. Alguén sincero. Hai temita. Se iso mo dixera unha guapa moza hai vinte anos na barra dunha disco ás catro da mañán, non respondía de min.
Un tipo que coñezo, bastante primitivo, transportista fixo dunha editorial, recoñeceume unha vez:
-Cajondiós, eu que xurei non volver coller un libro cando deixei a escola, e non fago máis ca carrexar libros dun lado pa outro.
Un espello invertido do que me ocorre a min. Canto máis penetro os arcanos da bibliofilia, máis bibliófilo me volvo. Un amigo convidoume hai pouco a compartir con el os seus tesouros, entre eles, dous magníficos facsímiles leonardinos de Giunti e unha rara Holy Bible, de fins do XIX, unha auténtica ganga adquirida en Londres. Entre copa e copa dun excelente rioja co que o meu anfitrión quixo complementar o erudito encontro, confesoume que a miña visita e interese o reconciliaba co pastón que leva gastado nestas xoias bibliográficas. Ante os meus comentarios, nos que se mesturaban entusiasmo e cuestións técnicas, o meu colega, con expresión melancólica aseguroume:
-O teu traballo é tan incomprendido! Recibo montóns de amigos e nin sequera se me ocorre amosarlle estes libros porque, por baixo das súas palabras forzadamente corteses, non atopo máis ca indeferenza.
En efecto, independemente de vivirmos tempos de crise, creo que, dende a súa orixe, o oficio do editor ten moito do espírito do alpinista: frío, soidade, dor, anonimato... pero a visión dunha paisaxe impresionante, reservada a ben poucos.
Nota: "El espíritu del alpinista" é o título dun artigo xornalístico publicado por Roberto Blanco Torres na década dos trinta.



3.1.10

Mirar

Por moito que unha peculiar tendencia dialectal do léxico de Vigo e o Morrazo teime en contradicilo, mirar non é ver. Un efecto paradoxal da desmesurada carga audiovisual que os nosos sentidos soportan de costume é que vemos pero non miramos. A sobreoferta, efemeridade e evanescencia que caracterizan a cultura informativa contemporánea conduciron de xeito inevitable á merma, cando non á perda, das capacidades de mirar, de interpretar o que vemos, da arte de gozar co simple exercicio da contemplación, prácticas consubistanciais, creo eu, á humanidade ao longo de toda a historia.
De certo catedrático compostelán da antiga usanza contan que reunía contra a tardiña aos seus colaboradores e doutorandos de par dunha gran cristaleira que tiña no despacho para entraren todos en estado extático perante o espectáculo do solpor, a magnificencia do cal, xa por sincera sensibilidade, xa por respecto ás xerarquías, remataba por concitar, en efecto, unha gran unanimidade entre os circunstantes. Estes esaxerados transportes á parte, é certo que a hipertecnoloxía audiovisual mal se concilia co gusto da contemplación por si misma. A cousa é que o labrador que no século XIV ollaba arroubado, impresionado ou aterrorizado a inmensa enciclopedia que para el era o Pórtico da Gloria, tiña todo o tempo do mundo e, ademais, aquel monte de pedra labrada era, con seguridade, o único obxecto nobre que ían contemplar os seus ollos durante toda a súa esforzada e miserable vida. Hoxe, un turista xaponés sinte ferir a súa retina perante o sorriso de Daniel non máis do que lla feriron as gárgolas de Nôtre Dame en París dous días antes, e as explicacións do cicerone sérvenlle para explicar momentaneamente elementos que serán esquecidos en cuestións de horas.
Por estas razóns, os libros –normalmente de gran formato, encadernación en tapa dura e, naturalmente, a toda cor- que responden á tipoloxía de «guías visuais», ben da natureza, ou ben da pintura, escultura, arquitectura, etc. parécenme especialmente atractivos. Eu, polo menos, o paso como un indio, recuperando o gusto perdido da contemplación, a través da detallada explicación de estratexias creativas e simbolismos que hoxe descoñecemos ou non sabemos interpretar.
Hai un cadro que podo mirar durante horas, deleitándome co seu genius loci et temporis, se se me permite a expresión. Trátase da obra mestra de Van Eyck O matrimonio Arnolfini. Poucas veces, ao meu ver, se ten capturado con tal mestría e engado a suave atmosfera de intimidade que destilan a xove parella e o cromatismo e luz da alcoba, onde cada detalle, cada cor, cada moble teñen o seu sentido. A esquerda, no alféizar da fiestra vese una laranxa. Unha simple laranxa. Pois ben, a súa interpretación é complexa: reflicte, primariamente, tanto a orixe mediterránea dos mozos como a súa posición social, pois no século XV era unha froita cara ao alcance do moi poucos. Pero, ademais, simboliza a froita prohibida do Edén, en relación directa coa luxuria e os instintos pecaminosos, santificados, precisamente, en virtude do matrimonio.
Non é certo que somos ananos sobre as costas de xigantes?