30.7.09

Estridencias


Falaba eu de voces no último post. Teimando no asunto, podo dar fe de que oír a Esperanza Aguirre cantando cumpleaños feliz é unha das experiencias máis traumáticas dos meus últimos anos. A cousa leva camiño de converterse nun deses elementos recorrentes e obsesivos dos pesadelos. Aínda estou estremecido.

27.7.09

A voz de Galicia

Unha boa amiga, de nación aragonesa pero galeguísima de adopción, opina que a voz dos galegos (por unha vez, non galegos e galegas, senón galegos,varóns e a moita honra) é a máis modulada e fermosa dos países hispánicos. Opinión certamente sorprendente, que mesmo pode soar a boutade, pero que ela defende con ardor e todo convencemento, achegando incluso o nome do galego coa voz máis sonora, baril e aínda sensual, nome que, por lóxicas razóns, non vou eu desvelar aquí. Con todo o discutible, eventualmente esaxerado e matizable que sexa o parecer da miña boa amiga, o seu fundamento faime reflexionar sobre o enorme poder que a nosa voz exerce, como un complemento fulcral da nosa personalidade. Hai quen se fixa nas mans, hai quen nos beizos, hai quen no... pero a ninguén lle pasa desapercibida a voz das persoas con quen nos relacionamos. Eu mesmo teño imaxinado a voz de moitos amigos deste local, de quen, fóra o nome (real ou de plume) e o teor das súas opinións, nada sei. Por iso, e como aditamento importante, cando tiven oportunidade incluín un enlace á miña propia voz, da que -descúlpeseme a inmodestia- teño recibido máis dun piropo. Tonterías a frivolidades á parte, nun oficio coma o meu, no que se raja sen pausa, e onde, de costume, de cada dez conversas telefónicas, en cinco casos non hai un coñecemento persoal do interlocutor, son plenamente consciente do valor da voz e a dialéctica oral e podo dicir, sen restricións, que a maior porcentaxe de éxito dunha xestión telefónica depende do convencemento e rigor que a nosa voz e a nosa dialéctica sexan quen de transmitir. Cantas veces non nos ten desilusionado coñecer a unha persoa de quen tiñamos unha idea preconcibida a través da súa voz! E cantas outras pensamos o pouco que acompaña a voz a unha persoa de físico agraciado! E cantas máis comprobamos o encantado que está de oírse un tipo ou tipa que o maior favor que podía facer ao mundo era calar!

23.7.09

20.07.69

Espertar sobresaltado é unha das experiencias máis antipáticas polas que pode pasar un ser humano. Saír violentamente expulsado da placidez da inconsciencia e recuperar sen transición nin alternativa o control do aburrido mundo real representa un trauma, pequeno e que axiña pasa pero odioso no momento en que se vive.
Na noite do 20 de xullo de 1969, este menda, na altura meniño de nove anos, durmía a cachón na exigua litera da ala dereita do primeiro barracón á esquerda -segundo se mira dende a entrada principal- do campamento da Organización Juvenil Española (OJE) "Paco Leis" sito na praia das Sinas (Vilanova de Arosa). Os campamentos da OJE eran a solución da España dos sesenta para moitas familias que non tiñan outros medios de mandar de veraneo aos fillos. En troques, buscábase, torpemente, gañar a estes para a causa daquel fascismo, pobre e subdesenvolvido como o viño COES, que a historia chamou franquismo. O caso é que contra as dúas da mañán, os barracóns de todo o campamento anegáronse cos ecos de voces destemperadas que berraban ¡¡Fuego, fuego, que arde el campamento, fuera, fuera de las camas, al mástil, todos al mástil, fuego!! Nin que dicir ten que toda a cativallada do campamento, présa do máis desagradable sobresalto, saltamos a escape das camas, e cada quen como puido, fardouse do que tiña a man e saímos para o campo de grava miúda, no centro do cal estaba o mástil, coas tres bandeiras nacionalcatólicas (a nacional, a de Falange e a do Requeté) arriadas por ser de noite. Contra o fatal prognóstico dos berros que tan desabridamente nos largaran da cama, todos nos estrañamos de non ver lapas nin cheirar a fume. Axiña, un grupo de mandos, con aquela fachenda e etílica chulería propia dos mequetrefes que miden a súa hombría con meniños inocentes, anunciaron que non había lume, pero que era o único xeito de nos botar da cama porque a noite o merecía. Leváronnos a todos ao enorme comedor onde había unha diminuta televisión en branco e negro. E alí, sentados nos bancos e loitando contra o sono, entrevimos confusamente no pequeno receptor de antenas de corno unhas imaxes borrosas e oímos unhas voces metálicas nun estraño idioma, que a maioría non eramos quen de interpretar. Logo, antes do que parecía o momento culminante, se nos revelou o segredo: o home ía pisar a lúa por vez primeira na historia.
De volta para o barracón, respirando o ar agre e salgado do fondo da ría de Arosa, unha suave noite de xullo, un cativo de nove anos ergueu a vista, entornando moito as pálpebras, e mirou para o disco prateado intentando descubrir desesperadamente a nave dos americanos ou algún astronauta pegando ingrávidos saltos, como os que pegaban Tintín e os irmáns Hernández e Fernández en Aterrizaje en la luna.

20.7.09

O asunto

Un asunto. Velaí a cuestión. Un asunto. Todo escritor busca un asunto. O poeta, un asunto o suficientemente lírico e inspirador para que fermosear as palabras sexa algo máis ca un exercicio van de mera técnica, pois a técnica sen musa é como a laranxa sen zume. O novelista, un asunto sobre o que montar unha boa trama, pois, se a trama é a xeito de bastidor onde tecer a historia, o asunto é o alento que move todo. Que é un novelista sen asunto? Pois é un profesor sen alumnos, un conferenciante sen auditorio, un funcionario sen periódico, un futbolista sen seareiros, un pijo sen lacoste. Xa quixera eu atopar un bo asunto para unha novela, pois non crean que, malia os meus anos, desboto dar a campanada un ano destes, descolgándome cun novelón deses que arden tres nun candil! Técnica narrativa, penso que entre o moito que levo lido e o moito que levo escrito, non me ha faltar: trúfase un diálogo por aquí; métese algo de acción por alá; unha panorámica; un punto de vista axeitado, sen abusar da omnisciencia que é cousa que abafa; unha analepse ou flash-back que distraia da aridez eventual da narración; unha administración prudente, no seu caso, da polifonía, da anagnórese... pan comido. Pero o asunto... Ai, o asunto! De que escribir, esa é a cuestión. Se non teño nin asunto para un post desta indefensa bitácora (e converto a falta de asunto no asunto do post), que direi dunha novela! De ónde sacará tanto bendito novelista asuntos para as súas novelas! Porque deixen que a min me custa, demonio! Busco e rebusco; poño en valor -que é como hoxe se di- os meus recordos, relembrando ata os tipos máis atrabiliarios que teño atopado, os pasos máis pouco comúns e aínda bizarros da miña existencia, e nada, non atopo nada que mereza ser novelado. Será que son moi esixente e que outros, con moito menos, gañan un premio e aínda dous? Será que, ao presente, en van pretendemos saír do illó de mediocridade no que nos movemos e xa non hai, como antes se dicía, vidas de novela? Chi lo sà!
Por certo, acéptanse ideas e suxestións. Se a cousa pita e fago millóns en anticipos e royaltis internacionais, prometo irmos a paches.

13.7.09

De tempestate

Vimos de publicar un excelente e amenísimo libro sobre o xeito en que nos ven os franceses aos galegos durante case dez séculos de convivencias. Estas visións poden adquir acenos sorprendentes. Unha amiga contábame que o que máis che chamaba a atención a un seu amigo francés, coñecido de moitos anos de trato, era que os españois sempre semellaba termos problemas e desencontros coas chaves: que se as chaves da casa as levo eu e despois ti quedas sen elas; que se chas deixei a ti, estou seguro e como demo é que agora me dis que non as tes... e por aí. Ora, teño para min que unha das cousas nas que os estranxeiros que nos tratan máis deben coincidir é na nosa obsesiva e nacional teima co tempo. Alertábame no particular un vello camarada de nación tedesca, de Heidelberg -fermosa e romántica cidade, por certo- hai ben anos. Non hai galego, por paciente e de bo conformar que sexa, que non se queixe do tempo. Botamos a vida mirando o ceo, tentando infrutuosamente penetrar nos caprichosos arcanos da meteoroloxía, aínda que, como en tantas cousas, o misterio e a ilusión do que virá pérdense ante a fría e aséptica exactitude da técnica. Agora, trocamos expresións cheas de engado e indefinición (non sei se non quererá chover) por outras, se máis contundentes, non por iso exentas de espírito enxebre (dá chuvia para mañán; dá bo ata o xoves: eu sempre me pregunto quen será o suxeito innominado dese : Meteogalicia? a G? o xornal? Deus? un remexido de todos eles?).
En van agardamos verán tras verán que o bendito anticiclón (o mellor que teñen os Azores, sen dúbida) estea quietiño entre xullo e agosto, cando menos. Pero éche como esperar a Godot. Botámoslle a culpa ao cambio climático e cremos lembrar que antes os veráns eran máis estables e as estacións eran como tiñan que ser. Pamemas e farrapos de gaita. Nun interesante artigo que o meu bo amigo Juan Andrés Fernández Castro, curioso e infatigable investigador, publica no volume 5 (2002) da miscelánea de cultura e historia da Estrada sobre a mortalidade de 1769 na freguesía estradense de Ouzande, veciña da vila, faise referencia, por documentos da época, ás condicións climáticas que condicionaron a extensión da variola, tifus, disenterías, enterites, difteria e tuberculose que atacaron sen misericordia aquela indefensa e infeliz poboación: ocho meses ha que en este país no se ha visto el sol, pudriéndose los frutos en la tierra (...) las continuas lluvias del verano de 1768 arruinaron la casi totalidad del sembradío de trigo y centeno (...) la continuada intemperie de las estaciones en el ano pasado de 1768 arruinaron la mitad de la cosecha y produjeron en la atmósfera densos y perniciosos vapores...
Hoxe, contra o destino dos infelices servos da gleba daqueles escuros tempos, os peores efectos que pode ter a adversa meteoroloxía estival é arruinarnos as ferias. Iso que levamos gañado.

8.7.09

Nobody is perfect... Are you sure?

A descomunalidade verbal ou, en termos técnicos, o desparrame dialéctico é algo, supoño, inherente á nosa condición latina (pois, na verdade, o elemento céltico -quitada a afección balompédica tan cara ao bo amigo Brétemas- debe ser no noso sangue algo residual). Á nosa condición latina e a unha nomeada tendencia a trocar humildade por ostentación, realismo por delirio. Lembro a certo ex-inquilino de Monte Pío que comparou a nosa nunca ben ponderada Cidade da Cultura coa Tate Gallery londinense. Xa falei eu disto, traendo a colación aqueles Beatles de Cádiz, que eran unha banda de mataos.
Falar de xeito complexo e pensar de forma simple é algo que hoxe se estila, especialmente nos responsables de botar a andar calquera novidade. Na documentación entregada polo equipo docente de certo curso que estes días realizo, encamiñado a fin máis ben modesto e relativamente intrascendente, atopo un inventario de esixencias autenticamente fastuoso. Tras uns apuntamentos acerca das habelencias informáticas do cursista, o documento indica (ad pedem litterae):
Tan importantes (sic) o más que estos conocimientos será poseer una relación de destrezas y actitudes generales de especial interés en momentos de cambio tales como:
-Poseer curiosidad por conocer y experimentar nuevas cosas

-Ser creativo y original

-Apreciar el trabajo en equipo (y disfrutar con ello)

-Poseer una comunicación fluida en entornos virtuales

-Valorar el orden y la estructura

-Ser paciente y perseverante con los problemas

-Valorar las ventajas que ofrece la informática

-Desenvolverse con soltura en espacios informáticos

-Estar abierto a los cambios

-Ser capaz de adquirir compromisos y responsabilidades

-Ser capaz de cumplir con las responsabilidades adquiridas

Casi ná. Eu mesmo, sen ir máis lonxe.

5.7.09

Doktor Faust

A natural tendencia humana ao absoluto -tan cara, literariamente, a Borges- atopa unha manifestación insuperable nas placas metálicas que a NASA instala nas naves de exploración estelar por se acaso se dá a continxencia de que as atope algún ente de vida intelixente. A representación icónica dun ser humano masculino e outro feminino, unha man aberta, algúns caracteres alfanuméricos constitúen a mensaxe desa sofisticada e hipertecnolóxica botella galáctica, que resumen a nosa condición biolóxica.
Imaxinen que, no canto dunha placa de información sintética, os sabios da axencia espacial, persuadidos do enorme nivel intelectual dos extraterrestres receptores, decidisen que ían aloxar dentro da nave un libro, como mensaxe testemuñal e máis complexa da vida humana, das súas preguntas e buscas esenciais, das súas máis importantes dúbidas, grandezas e insuficiencias. Ocórrenseme algúns magníficos candidatos: Hamlet, Robinson Crusoe ou Ensaio sobre a cegueira poderían, desde logo, representarnos con todo merecemento. Pero, por riba de todos os que, cando menos a min, se me puideran ocorrer, estaría, sen dúbida, Fausto de Goethe.
Nunha conversa do poeta en 1830 co seu amigo e logo albacea literario, Johann Peter Eckermann, o autor afirma: Fausto é un tema inconmensurable e vans serán os esforzos do enxeño para o penetrar de todo. Fausto é un monumento á condición humana. Goethe dirixiu todo o seu estro -un sólido estro reforzado por unha cultura ilimitada- á contradición eterna e universal do home: a morte, como finalización da vida, dualidade que é a nai de todas: o ben e o mal, a busca obsesiva do coñecemento, os estragos do tempo. O poeta desenvolve unha saga definitiva na que implicou a filosofía, a teoloxía, a historia, a mitoloxía, a cultura clásica, e aínda, a maxia e a alquimia. Fausto non é lectura doada; é máis, é un texto difícil, árido e moitas veces incompleto se non se conta cunha edición convenientemente anotada, pero, en todo caso, apaixonante e sublime. Subxectivamente, Fausto representa un universo literario dunha riqueza que, simplemente, acomplexa. Nunca sucumbiu vostede á sedución de preguntarse en que época da historia lle gustaría ter vivido? Todas teñen o seu atractivo, supoño, pero a Ilustración ten moito de Arcadia do saber, unha época na que, como colosos, se erguían espíritos que portaban fachos sempre acesos e que aínda despois de tanto tempo nos alumean cunha luz que cega.

1.7.09

Heroe /vs/ metrosexual

Nunca disimulei a miña admiración fervorosa pola obra de Tolkien no seu conxunto, e moi especialmente pola triloxía d'O Señor dos aneis, obra da que, co meu fillo maior -a quen, supoño, de xeito case xenético transmitín o gusto- profeso sermos eruditos. Da primeira parte, sempre gustei dun xeito especial do treito, dos máis épicos de toda a saga, en que o fillo maior do senescal de Gondor, Boromir, falece asaeteado polos temibles uruk-hai, metade homes, metade orcos, en Amon Hen, defendendo ata a morte os medianos curmáns de Frodo. Na peli de Jackson (pasará, sen dúbida algunha, aos postos cimeiros da historia do cine), xa no estertor final, Boromir (inmenso Sean Bean) -ata aquel momento orgulloso e suspicaz con Trancos, o futuro rei Aragorn-, colle o brazo deste e, cun fío de voz, lle confesa:
-Siempre creí en ti... mi señor... mi capitán -e, coa voz, quebrada, nun esforzo final-... mi rey.
Nunca -creo lembrar- unha escena emocionoume tanto no cine: confeso, sen absurdos pudores, que os ollos se me encheron de bágoas conmovido pola nobreza e sentido profundamente épico da escena. Hoxe non hai unha épica, e os heroes son de vitola ben distinta.
A tal respecto, a anciá nai dunha miña amiga consolaba a solteiría desta esta asegurándolle, con ese dativo ético o de interés tan enxebre:
-Mira, hija mía, déjate, que estás muy bien soltera. Hoy los hombres te están muy estropeados.
Dende logo, a distancia que separa o heroe medieval dun cantar de xesta ou edda nórdico e un varón metrosexual do século XXI é un auténtico abismo, e fai boa a opinión da señora suprascrita. Con motivo de certo libro, referíame eu hai un tempo á guerra como práctica na que alicerzaba a estrutura da sociedade ata as primeiras luces do Renacemento, cando menos. Tamén nun magnífico libro, que atopo no sancta sanctorum bibliográfico do avó, atopo un capítulo especificamente dedicado ás características do heroe. Este libro, de eufónico e suxestivo título, é Ideales de la Edad Media. Vida de los héroes, por el Dr. Valdemar Vedel, profesor de la Universidad de Copenhague. Con 8 láminas. Traducido del alemán por Manuel Sánchez Sarto, Licenciado en Derecho y Filosofía y Letras, Editorial Labor, S. A., Barcelona-Buenos Aires, 1925.
É magoa que as dimensións desexables dun post non me permitan copiar todo o capítulo dedicado ao heroe, que logo se me acusa (con moita razón) de prolixo. Non resisto, porén, reproducir algún treito, co que, se non se me entende mal, querería reivindicar un certo senso de virilidade (ou é que non se reivindica a feminidade?):

Todo en el aspecto del héroe revela virilidad y recuerda la vida guerrera. Manos ásperas, llenas de cicatrices, manchadas de sangre sientan mejor a un hombre que aquellas que son delicadas y blancas, porque fueron siempre enguantadas. El color de la tez no debe ser pálido y suave sino de un rojo violento. La anchura de las cejas, así como la distancia entre los ojos, se tiene muy en cuenta, especialmente por las mujeres. Gran importancia concédese también al cabello. Su abundancia es siempre un signo patente de fortaleza y el cabello largo que cae hasta los hombros es el símbolo del hombre libre en oposición al esclavo, esquilado como un perro. En el hombre el vigor físico se hace objeto del mayor aprecio. En su forma primitiva, el héroe es el hombre salvaje, forzudo. Las leyendas y fábulas de todos los países divinizan esta cualidad que le permite salir triunfante de toda clase de pruebas y lo hace incansable perseguidor de mujeres, burlándose de sus enemigos por no dejar a estas satisfechas. El héroe irlandés Cuchulain mataba, de niño, toros salvajes y, de joven , seducía a todas las mujeres del Ulster, hasta que, finalmente, los maridos, para procurarse la paz doméstica, decidieron reunirse y buscarle una esposa.

Magnífica, e moi flemática, solución, por Xúpiter.
Juventus mundi!
Iso eran homes e non o de agora: en efecto, te estamos muy estropeados.