29.8.17

Piñeiro



Non é doado facer o retrato de certas persoas. Isto pode ser por varias causas. Ao mellor céganos o afecto que por elas profesamos e, como resultado, o retrato sáenos desenfocado, así como miope. Pode ser tamén, en troques, que tras un trato continuado de moitos anos, a rutina (que é sempre moi mala conselleira) enferruxe os metais nobres desa persoa, que o costume estorba apreciar.  Resulta, en fin, difícil pintar con trazo limpo a quen non para de moverse, por ser posuidor dunha personalidade efervescente, facetada e rica de matices. 
Calquera destes tres motivos (ou unha combinación dos tres) está na orixe das dificultades que atopo para glosar a figura dun grande amigo, colaborador e excepcional tipo humano. A José Piñeiro Mourelle, que nos deixou hai uns días na súa idade de 78 anos, ninguén, que eu saiba, lle chamaba José nin Pepe. Era Piñeiro. E Piñeiro era, para a universidade compostelá na que por moitos anos dirixiu a Imprenta, unha institución andante, un profesional consciente da enorme resposabilidade de imprentar os libros dunha casa cinco veces centenaria, un compañeiro que descoñecía as negativas, sempre respectuoso, afable, próximo. 
Gastaba Piñeiro bigote, ollos azuis e un permanente sorriso de pícaro que era síntoma da súa franquía e humanidade fundamental. Piñeiro encaixaba no tipo do impresor de oficio, que naceu oíndo a maquinal cadencia dunha Minerva e aprendeu a profesión por vía parental. Ás veces rememoraba seu pai, impresor coma el, e entón dicía, para distinguir, o vello Piñeiro. Eu tomáballe o pelo dicindolle que, na pía bautismal, a José Piñeiro Mourelle alguén lle trocara a auga bendita por tinta de imprentar. Dotado dunha habelencia case xenética, Piñeiro contoume que, de neno, cando viñan os circos a Compostela, conseguía unha entrada, imitaba o molde na imprenta do pai e logo regalaba ou vendía, segundo lle acomodara, as localidades impresas de matute. Cando o pai se enteirou, polo visto, armoulle unha boa!   
Ao xeito dos vellos, dos nobres impresores humanistas, Piñeiro amaba o seu oficio. Para ponderar a textura do papel entre os seus dedos, pechaba os ollos e logo decidía sobre o que conviña para un determinado libro. 
Conste que nunca fun amigo da necrofilia tan característica dun país no que semella non existir maior mérito ca morrer para que a alguén se lle recoñezan méritos, que, por ignota razón, se lle ignoraban en vida. Pero, agora que nos falta, sentía eu a necesidade de contar quen foi para min Piñeiro. Coñecéndoo, estou certo de que non lle ha parecer mal.

14.8.17

Tirando banderas



Como, para incredulidade e aínda escándalo do mundo, ben demostrou don Sigmundo vienés, a mente é un territorio prodixioso no que as máis bizarras conexións de ideas poden aflorar á superficie co atuendo dunha interpretación máis ou menos coherente. A ese depósito magmático denominouno a psicanálise subconsciente. 
De qué xeito puiden eu acabar relacionando a lembranza dunha libraría compostelá con este agosto, túzaro de nubes e cimarrrón de friaxes máis propias do outono, é algo que tal vez mereza unha explicación. Unha explicación que, se non contenta o psicanalista, si me var servir, cando menos, para redactar este artigo.  
É o caso,  xa hai ben anos disto, que en certo establecemento librario da nosa cidade traballaba unha dilixente e ben disposta dependenta, quen, máis fiada da contigüidade fónica e da lóxica da expresión ca asegurada na erudición literaria, cría que a novela de don Ramón de las barbas de chivo intitulábase Tirando Banderas. A evocación da famosa novela de tierra caliente de Valle, e a curiosa reinterpretación do seu título por parte da empregada compostelá, foron estimuladas un día destes polas andanzas do ditador venezolano Nicolás Maduro. Creo que nin a mantenta o ilustre fillo de Vilanova tería parodiado mellor o tópico do xeneralote latinamericano que con semellante modelo. No torpe, no mandaricas, no histriónico, no mostacho, ata no seu aspecto físico inequivocamente caribeño e mestizo de vinte razas, Maduro é a imaxe daquel Santos Bandera, esperpéntico tirano de Santa Fe de Tierra Firme.
A verdade é que entre o astracán venezolano, as burradas antiturísticas de Arrán e a conta-atrás para o disparate catalán eu sinto, nesta costa noroccidental do país onde tomo ferias, unha sensación de enorme distancia. É como se agosto, nas fermosas praias e feros cantís da Costa da Morte, impuxera, entre o balbordo dunha sociedade convulsa, unha sorte de alto o fogo ou tregua na que o mundo recupera algo da plácida sensatez que proporcionan un solpor en Soesto, un bo libro baixo a sombrilla en Traba ou unha ración de luras fritidas e unha caña no bar de Mórdomo. 
Non sei a  vostede pero a min resúltame imperioso, para afrontar o duro retorno de setembro, sentirme lonxe, afastado de tanto lío, artificio e impostura. Cando o outro día lin nunha revista femenina (non o digo eu, así se define a propia revista) un spot para ir á praia prefectamente maquillada a carón dunha foto de Sanxenxo pensei que hai mundos que non son para min. Do cal, por certo, estou absolutamente satisfeito.