31.10.08

Naufrajamos con a lengüa jalleja

Disque unha imaxe vale máis ca mil palabras.
En uso da palabra: Sr. Touriño, presidente da Xunta. Á esquerda (máis ou menos debaixo do c de embarcámonos): Sra. López, secretaria xeral de política lingüística.
Que argumentos verbais acerca da realidade sociopolítica do galego en Galicia poderían substituír esta fastuosa vista?
Rir? Chorar? Todo isto é unha tráxica pallasada (valla o paradoxo).

30.10.08

Libros

Para un bibliófilo patolóxico como o patrón desta fonda, herdar unha biblioteca vella é como chegar a unha cidade monumental que descoñeciamos. A cada tanto xorde unha marabilla, a cada volta unha xoia; dobramos unha esquina e unha nova visión extásianos. Acabamos por ser vítimas dunha sorte de síndrome de Stendhal, e, esgotados pero entusiasmados, sentimos a vertixe de tanta beleza e interese, o medo de novos éxtases.
Xa instalada nunha dependencia ao efecto, tras moitos traballos e suores, a biblioteca turra por min en magnética maneira e sei que, se cruzo a porta do apousento onde se aloxa, non poderei saír en horas. Pérdome entre o arrecendo do vello papel, ensóñome coas cubertas, coas tipografías, coas anotacións manuscritas con que os meus devanceiros, un día, algún día hai moito tempo, establecían, como eu fago tamén a miúdo, un diálogo textual co libro.
En conxunto, a biblioteca configura unha pequena historia editorial de España entre os remates do século XIX e a República. Tras a brusca interrupción bélica do 36 ao 39, as incorporacións son xa moito máis esporádicas, o cal non deixa de resultar un consolo pois, tras a efervescencia e dinamismo da cultura e a edición de España ata 1936, as décadas iniciais do franquismo amosan, no cultural e no editorial, un panorama desolador marcado por un intenso fedor a incenso e pis.
En fin, que a cousa dará para ir debullando aos poucos ideas e reflexións, argumentos e propostas.
De por parte, e para irmos facendo boca, atopo un libro editado en 1923 cunha cuberta de modernidade sorprendente, que reproduzo na imaxe; unha cuberta fermosísima, equilibrada, chea de vida e de cor; unha cuberta atrevida, pois a modernidade do seu deseño e da composición textual combínase cunha tipografía tan rabiosamente clásica como a bodoni. É o tipo de cousas que me convence de que, por moito que nos poñamos, todo está xa inventado, e non facemos máis que recapitular, sublime ou miseramente, algo que alguén xa pensou antes ca nós.

28.10.08

Unha "trigedia" de antano

Dos avós e das avoas reciben os netos, xa directamente, xa a través dos seus pais, moitas anécdotas e sucedidos. Supoño que o truculento do asunto e o escatolóxico do tema impediron que meu pai me fixera sabedor de que, aló polo abrente do século pasado e, sendo o avó de quen subscribe Secretario do Xulgado Municipal de Santa María dos Baños de Cuntis, unha interfecta presentouse voluntaria a entregarse á Xustiza tras terlle seccionado salva sexa a parte cunha coitela de barbeiro (ou unha tesoura, segundo outra versión) a un endeviduo, por razóns que aínde o romance popular discute coa recta instrución do caso. O máis pintoresco, dramático, traxicómico e efectista do asunto é que a boa da muller presentouse perante o digno funcionario co pirolo ―con perdón― do cristián envolto nun papel. Tanto o relato do asunto canto o romance nos consabidos octosílabos ripiosos e castrapeiros son para non perder.
Imaxe
: de Kiko da Silva, tomada de La Voz de Galicia.

24.10.08

Mundos á parte

Chaman os tedescos moscas das orellas a esas músicas coas que, sen sabermos moito por que, amencemos e nos acompañan durante todo un día, ou máis, rondándonos a cabeza e repetíndoas, xa mental, xa sonoramente, mesmo sen gañas de facelo e bastante aborrecidos da musiquilla. En efecto: moscas que se che meten nas orellas. Dalgún xeito, outras melodías e cancións, estas máis queridas ―por evocadoras de momentos especiais das nosas vidas― nos acompañan todo ao longo da vida aparecéndosenos e desaparecéndosenos, coma ollos do Guadiana que nos retrotraen, estimulan, aledan ou entristurran, segundo o día que teñamos. Eu, hoxe, vaia vostede a saber por que, teño o día un algo así, aqueloutrado, que é un xeito de non saber como teño o día (galego ata a cerna que é un, supoño). En fin. Róndame hai para varios días unha moi querida mosca das orellas que hoxe, e para a toda a fin de semana, ofrezo aos visitantes deste local. Para min, é unha icona (fea, fea palabra!) musical, un tema profundo, desgarrado e doce, estremecedor e íntimo.
Tachán, tachán. Con vostedes, por vez primeira nesta sala, Cock Robin e o seu grandioso tema Mundos á parte.

21.10.08

Cousas que perdimos no lume

O malo de todas estas estériles liortas lingüísticas do país ―e coa que está caendo!― é o que deixamos no camiño, as ―por dicilo ao xeito dunha extraordinaria película que vin hai pouco― things we lost in the fire, na queima. E así, moitos esquecemos, ou agochamos, canto lle queremos ao castelán, ou español ou como queiran, aínda que supoño, claro, que tal vez as razóns que inspiran os meus afectos inspiran noutros xenreiras e rancores.
En español pedía eu os chicles bubble-gum na confitaría La Palma da miña vila e os pasteis os domingos. En español lía as historias de don Pésimo e don Óptimo, de Raf; de Anacleto, do gran Vázquez; de Pepe el Hincha e don Pío, de Peñarroya e as trasnadas dos míticos xemelgos perante as que don Pantuflo Zapatilla, dignísimo Catedrático de Colombofilia, reaxía con enorme dignidade. En español enfrontaba as leccións de literatura española do libro de Ramiro de Sas Murías e Gonzalo Torrente Ballester (que, por certo, agora, con Fundación e todo, parece o adaíl do progresismo). Aínda agora ―dita sea, esta tendencia á morriña― teño que disimular un estremecemento de lembranza cando miro a miña vella enciclopedia Álvarez con aquelas deliciosas caligrafias e definicións, algunha das cales pasou xa á categoría dos clásicos: Oración es la expresión de un pensamiento completo. En español viñan os libros con «santos» nos que malpintabamos un cigarro macarrónico a don Félix Lope de Vega y Carpio, gafas de sol a William Shakespeare ou un ollo morado a Hartzenbusch. En español pedinlle para saír a miña primeira moza e redactei logo apaixonadas cartas de adolescente.
En español veño de ler hai pouco El jardín de los frailes, de don Manuel Azaña, adicado, por certo, ao seu cuñado Cipriano de Rivas Cheriff. Un libro denso, difícil, cheo de arestas e recantos que, por veces, non é doado dobrar. Pero, alén da anécdota literaria concreta ―á que outro día dedicaremos máis afán― a obra é un deses monumentos de lingüística pureza, estilo e maxestade, que lle fan a un tirar o chapeu e exclamar: ¡coño, qué idioma!
Hai algún tempo unha representante desta patulea de fanáticos, tan sectarios coma pouco intelixentes, que menudea polo país, díxome que a nivel lingüístico (como odio esta expresión!) eu estaba colonizado. Repliqueille que, sen dúbida, colonizoume a miña nai, que é natural de Plasencia, provincia de Cáceres.

18.10.08

16.10.08

Intelectuais? Lagarto, lagarto!

Abundando no post anterior sobre o riscos intrínsecos de exercitar en exceso a musculatura intelectual, o outro día, mentres folleaba un xornal gratuíto, a vista, en combinación coas rutinas mecánicas da lectura, xogoume unha mala pasada. Leo:
Creado un centro de internamiento y atención permanente para intelectuales.
Sapristi!, exclamei alarmado; a isto chegamos? Claro, tarde ou cedo tiña que pasar. É a vixilia excesiva da razón, e non o seu sono coma quería don Francisco aragonés, a que produce monstros, ata o punto de precisaren xa internamento e atención permanente os infelices cultivadores do intelecto, enfrontados a un labor tan ingrato coma socialmente estéril. Finalmente convencidos os poderes públicos da súa absoluta inutilidade, deciden recluír a tan perigoso grupo para o someter á máis estrita vixilancia, impedindo así unha influencia social moi nociva.
Alelado, perdido neste torrente de escuras reflexións, unha segunda lectura máis atenta tranquilizoume: Creado un centro de internamiento y atención permanente para discapacitados intelectuales. Carallo, isto é outra cousa. Pero, non se fíen: o día menos pensado…

Taller de ideas

Cun alfónimo verdadeiramente botánico e sosegado, TILO, nace o taller de ideas sobre o libro, coa promoción da Federación de Asociacións Nacionais de Distribuidores de Edicións, FANDE, a Federación de Gremios de Editores de España, FGEE, e a sociedade de xestión CEDRO. Segundo intención dos seus creadores, dende TILO «se generarán propuestas para analizar y contrastar aquellas cuestiones, retos y problemas de actualidad en este sector, con el objetivo de identificar líneas de evolución y posibles soluciones».
Alá veremos. Isto de taller de ideas chirría un pouco, non? É unha expresión de seu estraña, soa coma andamio académico, teoría do serrucho ou metodoloxía do alicates.
As ideas, ademais, poden resultar altamente nocivas. Lémbrame aquilo de:
—Teño unha idea.
—Desfaite dela!

14.10.08

A nova: doce artistas homenaxean a vaca galega como símbolo cultural nunha exposición celebrada baixo o título «Mú».
O financiamento
: Xunta de Galicia e Concello de Santiago.
O comentario
: vá por dios.
A miña suxestión para homenaxes futuras a outros símbolos culturais
: o can de palleiro; o porco; a galiña e o galo; a carne ao caldeiro; os pavóns do millo; as preas rebentadas nas carreteiras; os palafitos; a pataca; o escarabello da pataca; Jayoso; o Luar; os somieres pechando as leiras; as lavadoras tiradas nas cunetas; o neto da tía Balbina; a pucha; o alcolito; as silvas; a licencia para jalpón; o zaragozano; o jerés quina; as bolsas azuis de plástico; os tonechos.

13.10.08

What crisis?

Hai uns días un visitante anónimo deste local atemperaba cos seus incisivos e intelixentes comentarios o meu espírito apocalíptico -un mal día teno calquera- a respecto da actual crise. Alén de permitirme comprobar o nivelaso dalgúns transeúntes por este fragmentario ciberespazo, os argumentos do comentarista servíronme de reflexión para convir que en efecto, tal e como tan poeticamente vaticinou don Antonio e cantou don Joan Manuel, todo pasa y todo queda, pero lo nuestro es pasar, etc. Sairemos desta e, con seguridade, doutras aínda peores. Ademais, non hai crise que poida connnosco mentres todo, ata os máis negros agoiros, se atenúen coa nosa irrefrenable tendencia á carallada, enxebrísimo especime léxico absolutamente intraducible nas súas finas capas de semántica patria. Comentábame unha boa amiga que nunca, nunca en moitos anos de visitas anuais regulares, recordaba o San Froilán de Lugo coma este ano, o ano da crise: bares, restaurantes, carpas, hoteis, turismo rural, fondas e pousadas de varia pelaxe petados; marés humanas dispostas a esquecer ou afogar a crise naquilo que, iso si, ata nos máis tráxicos momentos, é irrenunciable: a carallada.
Será que pode ir o mundo abaixo pero o pulpo no San Froilán non hai quen mo quite? Será hedonismo ou inconsciencia? Será que, no fondo, seguimos sendo un país de novos ricos afeitos aos máis grandes derroches cando toca apretar o cinturón e nos abafa o pundonor do aforro? Unha anécdota, case perdida na artesa sen fondo da lembranza, fíxome recuperar ese senso noso da vergoña ante a contención do gasto (algo que os anglosaxóns descoñecen, por certo).
Cando nos anos da primeira transición eu militaba na Xuventú Comunista de Galicia puxemos un día de feira na vila unha mesa informativa con moito alarde de fouce e martelo, bandeiras vermellas e unha porción da quincallada de agitpro de entón, entre a que sobranceaba unha morea de pegatinas, todas iguais, co símbolo do partido. Alí se achegou un fulano do pueblo que eu coñecía ben, que conducía unha camioneta dun negocio de patacas dedicado á carga e descarga en sacos de tan alimenticio xénero. O bo do tipo, prístino representante da máis crasa ignorancia en habelencias socio-políticas que entón era norma no país, dirixiuse a min e preguntou polo prezo das pegatinas. Cando eu lle respostei que eran a peso, e persuadido o home de que sería botado a tanazas por facer pouco gasto, espetoume:
-Bueno, pois dame vinte pesos delas.
O gicho, levou, xúroo, vinte pegatinas iguais. Tería con quen repartilas.

12.10.08

Procesados declarados en rebeldía

Hai herdanzas que manda carallo con elas e outras que ben as podía levar o demo. No grupo das primeiras están as dos netos e bisnetos do barón de Rothschild ou do armador heleno Stavros Niarchos (fermoso nome, por certo). No grupo das segundas estou eu. Eu veño de recibir, vía parental e voluntariado belga, a biblioteca íntegra (apolillados estantes incluídos) do meu avó: exactamente 2009 volumes censados, máis tres ou catrocentos máis sen rexistrar, que o bo do home foi atesourando dende os anos vinte ata os primeiros cincuenta (faleceu mediando esta década). O primeiro rexistrado é Don Severo Carballo, novela de Victoriano García Martí. O último Una noche de primavera sin sueño, comedia, de Enrique Jardiel Poncela. No medio, un imenso océano de letras ideas e vivencias sobre papel malo e peores encadernacións, puntualmente recollido por un inventario de natureza máis ben indiscriminada, facticia e desigual. Unha páxina collida ao chou arroxa esta heteroxénea pandilla:
Lampérez y Romea, Vicente: Historia de la arquitectura cristiana
Ortega y Gasset, José: El espectador
Gabriel Daniel, Padre: Compendio de los sucesos de el reynado de Luis XIV el Grande [curioso volume en oitavo, impreso en Sevilla, en la Imprenta de Juan Frco. Blas de Quesada, Impressor mayor de dicha ciudad]
Gomá y Tomás, Cardenal Isidro [¡¡¡¡!!!] Los Santos Evangelios
Romanones, Conde de (Álvaro de Figueroa): Y sucedió así
Sabatini, Rafael: Bellarion, novela [seguen seis títulos máis do mesmo]
Orczy, Baronesa: Flor de lis, novela
Brontë, Charlotte: Jane Eyre, novela
Gobineau, José Arturo, conde de: Novelas asiáticas, volumen I
Taine, Hipólito: Filosofía del arte
Mill, John Stuart: Autobiografía
Hume, David: Tratado de la naturaleza humana, volumen I
Rousseau, Juan Jacobo: La confesiones, tomo I.
Que se lle vai facer! Ver a cousa coa sentimentalidade e poesía do caso: a biblioteca do avó, logo de papá, en fin, tantos anos de amor aos libros e un apetito intelectual tan encomiable… Esas cousas. Porque visto o asunto dende a tentación irresistible do materialismo abxecto, o que lles digo: unha herdanza do carallo. Mudanza, instalación, gastos, carcomas, obras na casa para acomodar tanto librote, desavinzas conxugais (un día marchades ti e máis os libros, xa saben).
A cousa, en fin, deu tamén para unha fascinante e casual inspiración metafórica da nobre arte de escribir. Resulta que o bo do avó, secretario que foi do xulgado municipal da Estrada, tivo a feliz ocurrencia ―eran feos tempos de escaseza― de efectuar o inventario escrito da biblioteca aproveitando algún formulario impreso que lle acomodara ao caso e este foi un caderno apaisado de 31 x 21 destinado a Registro de Procesados Declarados en Rebeldía, unha extraordinaria derivación estética da cerna da literatura. Atopar, por exemplo, na columna Apellidos y nombre e Señas actuales conocidas a "George Sorel" e en Delito y su fecha "Los sindicatos obreros y su porvenir" non deixa de proporcionar a tan singular repertorio un valor especial.

8.10.08

Arredor de min

Algúns asiduos destas páxinas téñenme comentado en máis dunha ocasión que debera dar o salto á prensa escrita. Mesmo ―sei que non se entenderá coma vaidade superflua― bos amigos de certos medios asegúranme que nestes non sería mal recibido.
Había un personaxe barojiano que atopaba estrañas razóns para as cousas. Solteiro recalcitrante, cando lle dicían que debera casar replicaba:
―No, no; tendría que ampliar la casa y no me conviene.
Convidárono noutra ocasión a presentarse a concejal e, como queira que nalgunhas ocasións solemnes vestían frac os concejales, negouse rotundo:
―¿Yo vestirme de pingüino? ¡Ca!
Igual ca o especime do universo de don Pío, eu atopo estrañas razóns para manterme virxe e incólume neste cómodo semianonimato que proporciona o blog. Debera dicir que non me tenta o diñeiro nin o ouropel da familla (xa ven vostedes qué cousa) á que se fai acreedor quen asina nos xornais, pero con toda probabilidade mentiría. Así que direi que a ausencia de compromisos con terceiros facúltame a escribir exactamente do que me peta, e isto, creo eu, é hoxe unha estraña, ben estraña razón. Porque hoxe a independencia é algo bizarro, feo, mal mirado e que inspira desconfianza en quen non dubidaría en dicir que si aos ofrecementos devanditos.
Ora, ninguén é perfecto e o día menos pensado apúntome a operación triúnfo e adeus fragmentos. Será verdade que todos temos un prezo e que só é cuestión da cantidade? Será.

6.10.08

Ars illuminandi

Un libro é un universo. E así como o universo é inatinguible, tamén o libro é inesgotable fonte de pensamentos, que, nun sistema de inferencias sen solución de continuidade, van constituíndo unha urdime de coñecemento á súa vez eterna e permanentemente ramificada. Un libro pode ser forma, tacto, cheiro, brillo, son e peso; pero tamén evocación, lembranza, reflexión, saudade, sorriso, pena, ledicia ou ironía. Nunca o libro é neutro; sempre vén cargado dun engadido que nós voluntaria ou involuntariamente lle damos. Mesmo, cando o mercamos, ao individualo da morea de iguais cos que convivía, xa o facemos noso e atopamos estraño gusto en marcalo con algunha nota persoal, que pode ir da simple datación manuscrita do día en que o fixemos noso ata o máis artístico exlibris.
Nunca seremos quen de determinar canto nos axudou un libro en concreto, pois coa suma de todos os que levamos lido tecemos esa urdime de coñecemento, na que as fibras e os fíos xa non se distinguen un dos outros e constitúen un todo sen fin nin principio. Dun libro podo comentar infinidade de cousas curiosas e instrutivas, e como con aquelas vellas badilas de braseiro, podo con el atizar a brasa do debate e estimular novas ideas sobre ideas vellas. Nunca un libro morre. Asómbrame, é máis, a rabiosa louzanía dalgúns.
Un vello volume da biblioteca do avó tenme engaiolado nestes días de outono. Trátase dun mamotreto de 944 páxinas en cuarto e con tapa dura, publicado vai para cento cincuenta anos. O libro é forma, evocación gustosa e delectación nos detalles, unha manía descritiva moi ao xeito celiano: Historia de las persecuciones políticas y religiosas. Ocurridas en Europa desde la Edad Media hasta nuestros días. Obra única en su género. Galería política filosófica y humanitaria, imparcial, y concienzudamente escrita, recopilada de las historias de todas las naciones de Europa… Por D. Alfonso Torres de Castilla. Edición de gran lujo, ilustrada con profusión de magníficas láminas abiertas en acero, debidas al buril de los más célebres artistas de Inglaterra, Francia y España. Barcelona. Imprenta y Librería de Salvador Manero. Rambla de Santa Mónica, núm. 2, frente á Correos, 1863.
O libro leva unha Dedicatoria á los intolerantes de todos los partidos y creencias do autor.
No tipográfico é unha delicia; exemplo dun abigarramento e mestura de tipos diferentes de letras e unha porción de gravados truculentos, moi ben protexidos polo súa folliña de papel cebola. Un abigarramento moi da época -cando do que se trataba era do lucimento do caixista e, por ende, do impresor, libreiro e editor-, hoxe inimigo do minimalismo e aforro de medios que se reputa por canon da elegancia editorial.
Ao chegar tan curioso volume á expulsión dos xudeus por Isabel e Fernando e o establecemento da Inquisición hereticae pravitatis, lembro un post de hai un tempo, no que trataba eu do escaso desenvolvemento da Imprenta en España nos anos da prototipografía. Di don Alfonso Torres de Castilla:

No pocos judíos españoles se establecieron en Londres, Douvres, York y otras ciudades de Inglaterra. Pasaron otros a Amberes, Leyde, Amsterdam y diversos puntos de los Países Bajos, á Dinamarca y Alemania. En estas nuevas residencias, los israelitas se apresuraron a fundar sinagogas y sus sabios se dedicaron al estudio de sus escrituras é hicieron numerosos comentarios sobre la Biblia. Ellos fueron los primeros en servirse del gran descubrimiento de la imprenta, estableciendo muchas á mediados del siglo xvi en Alemania.

Coa explusión dos xudeus, boa parte da arquitectura macroeconómica do Estado foi liquidada. Pero, claro, o que gañamos con Torquemada e sus católicas majestades!
Que sombra funesta de fanatismo, intolerancia e escuridade percorre a nosa historia colectiva! E que longa é!

2.10.08

Zonas intermedias

Percíbome cada vez máis blindado nunha sorte de elitismo sociocultural, blindaxe que, por certo, non me gusta moito pero á que irremediablemente me empurra a terca realidade circundante. É deplorable comprobar como a peña funciona maioritariamente a base de lugares comúns —cocidos polo xeral na TV, na radio ou nos xornais—, etiqueta sectariamente ás persoas e desenvolve unha actividade —moito peor se tal actividade é pública— co único estímulo do politicamente correcto, ponderando con todo o coidado o que fan ou din na resposta que o que fan ou din produce nos medios de comunicación, preocupación esta última hoxe pandemicamente obsesiva. Fronte a tan tremendo panorama, o meu elitismo, supoño —e o digo co ánimo menos elitista do mundo— baséase na independencia das ideas, no radical rexeitamento do sectarismo, no convencemento de que todo ten zonas intermedias e de que, por baixo do discurso politicamente correcto, non hai moitas veces máis ca tópicos e frases feitas, no mellor dos casos, e, no peor, a máis crasa indocumentación. Aquí equivócase todo, mestúranse churras e meiriñas, vívese a lombos dun progresismo de guardarropía e o pensamento e a reflexión son de tan baixa calidade que —como lóxica inferencia— o que se di e o que se escribe dá medo. Para mostra un botón (acaso un chisco extremo).
Vou dar un exemplo do que digo. Atopándome en ocasión de desfacerme de varias bolsas de roupa usada, pero en bo estado, póñome en contacto telefónico cos servicios sociais do concello no que vivo. Unha voz feminina indícame que preto do centro social hai un contáiner ao efecto. Como bo cidadán, cargo as bolsas no coche e diríxome ao punto indicado. O espectáculo de bolsas rompidas, de roupa reseca e podrida ateigando a teórica pero invisible entrada do contáiner é desolador, lamentable, repulsivo. No pé e arredor do enorme contedor máis bolsas de roupa aínda máis podrida e reseca. A sociedade civil.
Ao día seguinte diríxome coas bolsas ao cottolengo do Pai Alegre en Compostela. No gran hall do cottolengo recíbeme unha monxa de manual: contra os sesenta e tantos anos, gafas de cu de botella, pulcra, de pel finísima e arrugada. Dende un recanto da instalación, sentadas nun banco e ataviadas coas clásicas batas de guatiné, tres ou catro mulleres de idade provecta e un retraso mental obvio debuxado nas súas faccións, observan a operación. Cheira a legumes fervidas e produtos de desinfección. Para o descargo das bolsas, as monxas teñen disposta ata unha pequena cuña que atranca a porta. A sor explícame, con esa fonética monxil tan característica, que lavan, desinfectan e empaquetan coidadosamente a roupa. A que lles serve para as súas internas queda alí e a que non se va para las misiones. Cando remato tomo cordialmente a man da irmá e lle dou as grazas polo gran labor que desenvolven. Ela indícame que non llas dea a ela, senón a Xesús Noso Señor. A punto estou de lle indicar que, por favor, llas dea ela da miña parte porque eu non o trato, pero calo. A boa monxa indícame que elas son felices así, e engade que cre que hoxe debe ser moi difícil ser feliz ahí afuera [sic].
Cando marcho, penso que o interior do cottolengo é outro mundo, descoñecido, socialmente case marxinal, sen o máis mínimo recoñecemento colectivo. Polo que sei, a institución —adicada a acoller mulleres con deficiencias mentais e sen recursos— non ten a máis mínima subvención pública.
Hoxe o que funciona, o que viste politica e mediaticamente, é que a cousa remate en sen fronteiras. Imaxinan a Pérez Touriño visitando o cottolengo ou a cociña económica? Inimaxinable. Non vaia ser…
O máis acojonante do caso é que, moitas veces, os máis duros críticos contra a institución católica están casados pola Igrexa, bautizan os seus nenos e fanlles a primeira comuñón. Ningunha destas circunstancias é, por certo, o meu caso. E digo isto último para que se me entenda.