31.12.10

Falling down

Ao comezo de Drácula de Stoker, nun momento dado da súa viaxe cara a Transilvania, Jonathan Harker afirma que, canto máis ao leste, máis impuntuais son os trens, e pregúntase: Que ocorrerá en China?
Hoxe, agora, a escasas catro horas das doce badaladas e toda a gilipollada anexa, transcorridos trescentos sesenta e cinco días do ano do señor de dous mil dez, eu comprobo, non sen certo arrepío, que, de 135 posts no ano 2009, este local caeu a 89 -noventa con esta- reflexións neste ano que hoxe remata. O pico da miña creatividade blogueril estivo en 2007 -dous anos despois da creación destes Fragmentos-, con 181 artigos, producíndose logo un suave descenso ata os 137 de 2008 e os xa amentados 135 posts de 2009. Ao igual que Harker con China, eu pregúntome que ocorrerá o ano que vén? E dentro de dous? Será o sino destas páxinas esvaírense na brétema sen que haxa un mortal que chore a súa perda? Será que a crise, que, como a fame, a todas partes chega, fixo presa en min? Será o spleen? Ao mellor teño que reciclarme e dedicarme ao comentario e o analís político, que semella ser o único que pon á peña. En fin, Dios dea traballo, dicía o enterrador.
De momento, e escrúpulos existenciais á parte, quero transmitir a quen me lea os meus mellores desexos de ventura, paz e saúde. Feliz 2011!

28.12.10

Sons doutro mundo

Recibo con agrado a nova de que unha asociación sureña está gardando nun repositorio dixital sons en perigo de extinción. O agrado é tanto maior canto que moi recentemente publiquei eu na prensa un artigo titulado Sons (baseado nun post desta bitácora), no que me refería ao moito que, como xeración, oímos fronte ao pouco que escoitamos, e ao potencial de suxestión ou pulo poético que moitos sons agochan, sendo preciso para percibilos só a ocasión e un chisco de sensibilidade. Malfadadamente, e malia o meritorio e singular esforzo da amentada asociación, penso eu que hai xa sons extintos e perdidos para sempre; algúns deles, cando menos, constitúen para min -e supoño que tamén para aqueles que, por idade, comparten quinta comigo- unha lembranza remota pero aínda evocada coa luz intensa da nenez.
O rinchar dos vellos carros de madeira, hoxe reliquias de museo, aínda se me aparece, estridente e destemperado, nos camiños de antano, como anticipo do benévolo e paciente rostro das vacas unidas polo xugo e precedidas por un paisano ou paisana, que lles aplicaba, máis por mera rutina ca por necesidade disciplinaria, unhas vareadas mansas e inocentes.
O silbato do carteiro nos portais das casas é o outro son desaparecido para sempre. Con que ilusión agardabamos meus irmáns e eu a súa chegada na vella casa da miña avoa, onde viviamos! Calculabamos mentalmente a hora e, ao que sentiamos o pitido, competiamos por ver quen chegaba antes a recoller as cartas de man do funcionario, con risco de apañar un golpe baixando atropeladamente as escaleiras, risco oportuna e sistematicamente lembrado, entre ameazas de castigo inminente, por miña nai, tía ou avoa (ou polas tres de consún).
Anuncia era o nome da leiteira -oficio hoxe perdido- que co seu carromato levaba o nutricio líquido polas casas da vila. Cacharras ou cántaras era o nome que recibían os voluminosos recipientes de follalata, provistos dun tello característico, que contiñan o leite, que, logo, Anuncia verquía nas ollas e fervedores para o consumo de cada casa. A xente, que badúa moito, dicía que Anuncia, como todas as súas colegas de oficio, lle mexaba ao leite para lle tirar máis rendemento ao negocio, pero eu creo que todo era gana de amolar. Aínda, se pecho os ollos, e fago un leve esforzo oio o bater metálico das cacharras coas potas e o murmullo líquido e mesto do leite mentres caía, todo mesturado coa conversa inesgotable da leiteira.
Non moito, un sábado cedo pola mañán, sentín polas rúas da urbanización onde vivo o doce e modulado chiflo dun afiador. Os nenos preguntáronme que era, asombrados, pois nunca escoitaran nada nin remotamente semellante. Contemplando o ordenador no que, naquel momento, estaba eu traballando pensei é un ruído doutro mundo.

26.12.10

Como la luz

En virtude da amizade coa que me privilexia certo impresor -culto, elegante e bon vivant- catro excelentes volumes de poesía caeron ultimamente nas miñas mans: Pablo Anadón: Estudios de la luz (2005-2007), Pre-Textos, 2010; Antonio Mochón: Carretera Blanca, Pre-Textos, 2010; José Rubio: Días aparte, Pre-Textos, 2010; Francisco Brines: Para quemar la noche, Ediciones Universidad de Salamanca-Patrimonio Nacional, 2010. Acaso de non mediar este grato agasallo nunca me tería achegado a tales textos pois eu non son lector de poesía nin, moito menos, comprador de libros de poesía, condición esta última que, confeso, non lembro ter asumido no medio século da miña existencia. E todo isto, malia levar xa publicados dous volumes de poesías en galego, que, como adoita pasar cos versos alentados pola máis íntima pulsión, pasaron desapercibidos, excepción feita dalgunha esporádica reseña, que, todo hai que dicilo, era bastante laudatoria. De feito, teño gardadas nas tripas electrónicas do mesmo cacharro co que escribo estas liñas corenta e cinco composicións máis, estas en castelán, xa un algo comestas da couza, que de seren publicadas algún día, levarán por título Como la luz. 45 momentos (semella que a luz é un elemento claramente poetizable).
Hai moitos meses que non escribo poesía, supoño que porque ando dedicado con máis ou menos intensidade ao cultivo da reflexión breve á que obriga a estrutura dun blog, aínda que, por graza da infinita maleabilidade do texto, ultimamente moitos dos pensamentos que naceron como posts deste blog aparecen en diversos medios de prensa e/ou no meu propio perfil de Facebook. Todo isto deixa pouco espazo ao state of mind preciso para a poesía. Porque na poesía -que, cando auténtica e sincera, non deixa de ser un exercicio de striptease emocional- o contrato que o autor subscribe co seu texo é radicalmente diferente do que se asina cando se cultiva a narrativa ou a prosa ensaística, reflexiva ou máis abertamente periodística. O poeta extravaga, fala só, desángase, saca a roupa do aparente e amosa as súas entranas co pudor daquel que preferiría non berrar no potro do tormento. Creo que foi un dos Panero quen dixo que a falta de todo, nos queda a poesía, pois con ela expresamos, penso eu, a inexpresable maridaxe da escuridade e a luz, do ceo e o inferno, do o alento e o afogo, da carraxe e a ledicia.
Hai unhas semanas a presentadora dun programa de radio ao que acudín para falar da miña catacumbática obra poética recoñeceuse como apaixonada lectora de lapelas. Nas lapelas dos libros, en efecto, procuran o autor e/ou o editor condensar o extracto seco primitivo do asunto ou tema que a obra logo desenvolve con prolixidade e polo miúdo. Esta amiga confesoume que lle gustara moito a lapela do meu segundo poemario Ruínas (2003). Velaí un fragmento: Tecemos o noso poema, grandioso ou miserento, sobre ruínas disfrazadas de presente, galgando, sen mirar a atrás, a lombos da esperanza de renacermos como o fénix. Eu escribo a crónica do meu tempo para encher anecdotarios nos que o aire é anhídrido carbónico e metano probable o chan que piso. Escribo, por exemplo, para a alma da tía que era tonta e un día foi un corpo dependurado dunha corda, ou, tamén, para consagrar o acto do soldado que un día bica un neno en zona de guerra e, ao día seguinte, é asasinado. Ruínas. Dende o máis estrito anonimato escribo, buscándome, con desgana, probablemente lamentado ter escrito algunha vez.
Non é pouca servidume. El haberá que tirarlle o pó e a couza aos meus 45 momentos?

20.12.10

O mal da cereixa e outros contos

Saben que é o "mal da cereixa"? É cando un quere traballar pero o corpo non lle deixa; un mal, paréceme a min, do que anda aqueixada unha boa parte da forza de traballo patria. Coa de horas que, por termo medio, pasamos os españolitos no curro, os niveis de produtividade hispana abren campo abonado ás máis ricas inferencias. No outro extremo do mal da cereixa sitúase que a propia carga laboral nos sobredimensione e, no canto dunha carga, sexa unha sobrecarga, co cal -sendo así que traballo chama a traballo- o propio labor deveña unha angueira máis ou menos insoportable. Eu mesmo, por razóns intimamente vencelladas á lentitude dos procesos na Admón. (unha abreviatura que, por fetichismo dos estancos, me encanta), levo unha boa tempada alternando como podo o choio que ben poderían desenvolver xa non unha senón mesmo dúas persoas (e isto nun país co nivel de desemprego do noso...). Como consecuencia, son as mesmas condicións tecnolóxicas- teoricamente pensadas para alixerirármonos das rutinas máis pesadas - as que, paradoxalmente, se converten nun atranco, acumulativo e progresivamente cargante para un sensato desenvolvemento do labor cotián. Hai anos, bastantes anos, cando a rede estaba saíndo do ovo, oín a un amigo catedrático -hoxe próximo á xubilación- que el non quería correo electrónico nin de lonxe, pois tarde ou cedo se transformaría nunha servidume. Pensei, naquel momento, que se trataba dunha idea retrógrada. Vaites! Canta razón tiña!!
Chego pola mañán ao despacho, e xa sei que, se abro o mail, toda a axenda da mañán vai polo sumidoiro abaixo, pois non son catro nin cinco, senón quince ou vinte mensaxes os que, unha vez liquidado o spam, me comprometen a outros tantos asuntos, novos ou derivacións, e segundas e aínda terceiras partes, doutros asuntos máis vellos. E ademais o mail é especialmente insidioso, e practica a súa insidia en tempo real: un pode solaparse e mandar recado de que "está reunido", eficacísimo remedio para a agresividade do teléfono ou a insistencia presencial de certos individuos (e a teimosía dalgúns adquire proporcións heroicas). Pero o mail é categórico: se o remitente enviou a mensaxe e o abominable Mailer Daemon -que tamén menudo nome- non o devolveu, amigo, estás pillado. A opción está clara: non abrir o mail ata despachada a axenda ou parte dela. Pero -e tal vez a vostede lle pase o mesmo, o cal sería un consolo- non sei que misterioro sex-appeal teñen os segredos agochados nos bits do proceloso ciberocéano que non son quen de resistir a súa sedución. Acaso pola va esperanza de que, algunha vez, transmitan una boa nova, desas que lle alegran a un a mañán e compensan mandar a axenda a tomar p... en fin, no me mal interpreten, que un lle quere moito ao seu traballo.

17.12.10

Pílulas de arte contemporánea

En certa ocasión, mentres mataba o tempo agardando un tren que dende a estación de Atocha me conduciría a Cáceres, entrei no Museo Reina Sofía, onde se celebraba unha antolóxica dun autor canadense, especialista en "instalacións". Unha das obras que incluía a exposición aparecía protexida do público por unhas cintas que, grazas a catro pivotes situados en cada un dos catro vértices, delimitaban un espazo rectangular no interior do cal se exhibía tan rara peza: unha caixa vulgar de froita, desas normais de madeira de piñeiro, dada a volta e, na parte superior, unha vela acesa. Deume rabia que o tempo en retornar á estación me estorbase ficar alí o tempo abondo para comprobar con que frecuencia mudaban a vela, pois quero imaxinar que o lume do cirio e o cirio mesmo eran, para o autor, parte fundamental da "instalación". Para min que a caixa soa tiña pouca personalidade.
Un meu amigo que residiu en Boston por un tempo foi convidado a un concerto de música contemporánea que interpretaba un compositor heterodoxo e rompedor. O compositor heterodoxo e rompedor entretivo o público durante aproximadamente cincuenta minutos sentado nunha cadeira valéndose, como único instrumento, dun triángulo, a percusión do cal mesturaba con berridos, unha sorte de lamentos e outras manifestacións larínxeas e esofáxicas. Ao final, polo que o meu amigo me contou, a xente aplaudía profusamente. Iso si, ninguén pediu un bis.
O outro día caeu nas miñas mans, de xeito inopinado, un volume impreso nunha nación americana do sur, intitulado Antología de la poesía orotraumática y tanática de... (tendo un piadoso veo de silencio sobre o nome do poeta), unha antoloxía, de certo, indescritible.
A min engaiólame a inmensa, inconmensurable variedade humana. Gratifícame fondamente que haxa de todo na viña do Señor. Por iso nada humano me resulta alleo.
Ben, con algunhas excepcións.

7.12.10

Marcos

En 1930 Roberto Blanco Torres adicou un poema elexíaco a Manuel Antonio. Tendendo unha ponte no tempo, galgando por riba do abismo das noites, dos días e dos sentimentos, eu quero roubar aquelas palabras a Roberto para, na sintonía absoluta da dor e o afecto, dirixilas hoxe ao espírito de Marcos:
Natura estaba muda, irta i-enloitada.
A friage do seu corpo
cinguiu de friage a nosa alma.
Era frío, triste, adoecido o día,
como unha trágica noite enrabiecida
que emendase conscente o ritmo krónico.
Na barca impracabre
que cruza sin cesar a Estigia,
levando cruel sempre ôs millores,
non foi solo a frente ergueita,
o home jurdio e mariñeiro,
a canción esgrevia do poeta,
o nidio exemplo d-unha vida.
Non foi solo o infinito,
esnaquizado n-as pupilas daquel neno
milagre de amor dos deuses
que fixeno, pra ensaio sobre a Terra,
o paradigma de toda-las nobrezas.
Na barca terribre
foi tamén o noso corazón,
cabo d-il en festa, sempre ledo,
na quentura fraterna dos seus ollos,
alborozado
no vertical escorzo do seu gesto,
agora co il. incólume,
entrou no outro ar da eternidade.

2.12.10

Su poquito de cabreo

Afeitos como estamos ao extremadamente aburrido e omnipresente discurso dos políticos, politiquillos e politicastros que pululan infatigables polos mass media, e á permanente esexese que unha innúmera lexión de ávidos analistas fai diariamente de tal discurso, esquecemos moitos elementos da realidade, que van para alén dos corenta topicazos ao uso e da polémica que toque. Porque a realidade é moi túzara e, como a lebre, salta cando menos se agarda, amosando toda a súa anatomía de crúa verdade. Dun debate televisivo que me coubo contemplar a outra noite, no que interviñan catro empresarios representantes de significadas firmas do país, quixera salientar:
a) un intercambio de ideas sereno e serio, por completo desprovisto de agresividade, ben fiado e cheo de apreciacións interesantes e estimulantes á reflexión.
b) un panorama argumentativo intelixente e baseado no máis puro sentido común, un sentido común que se relaciona directamente, claro, cun criterio que, dende a política e a a Administración, non se entende, se entende mal ou non se quere entender: a necesidade de recuperar o investimento que se fai, o cal leva a fiar moito en qué e cómo se gasta o diñeiro. É dicir, verse obrigado a responder do diñeiro que se gasta é unha magnífica garantía de eficacia e funcionamento.
Penso que temos chegado a un punto no que cómpre comezar a dicir certas cousas. Eu polo menos vou empezar a facelo e a pensar se monto unha corporación (non me atrevo a dicir partido), con algúns acólitos igual de cabreados, polo Reecontro Cívico co Sentidiño. Vou dar algunhas razóns de tipo práctico.
Non hai moito, e dende a miña modesta experiencia acumulada en vinte anos editando e escribindo libros, houben de perder moitas horas (id est, moita forza de traballo) contraargumentando un conxunto de dislates que, fronte aos meus criterios, presentou en certo organismo corporativo, un representante que, segundo se me informou, é auxiliar administrativo nun negociado. A isto me refiro. Refírome a que cando unha lata de atún de cinco centímetros de diámetro ten que levar os ingredientes en castelán, eusquera, catalán e galego hai que reducir tanto o corpo da letra que os ingredientes non se len en ningún idioma. Refírome a que o empresario dunha multinacional precisou de 640 permisos (!!) para instalar unha planta de montaxe nunha localidade de Castela-A Mancha. Refírome a que un alumno discuta cun catedrático os plans de estudo dunha carreira. Refírome, en fin, a esta borracheira colectiva de democracia mal entendida na que todo vale e o sentidiño se esvae corrompido por un rodillo de irrefreable insensatez.
Eu creo que hai que comezar a podar moitas pólas desta árbore desmandada na que vivimos. Comezo a estar moi farto de tanta tontería, de tanta indocumentación, de tanta memez soberana e de tanto rollo macabeo.
Dixen.