A futura Galifornia

Nunha breve viaxe de mocidade pola costa de Armórica, voltando de latitudes máis boreais, lembro o impacto que me produciu a semellanza das ribeiras, cons e furnas bretonas co litoral norte de Galicia, ata o punto de reafirmarme, mercé á paisaxe, na idea dun celtismo compartido polos dous países, malia que, claro, en graos diferentes. A verdade é que a chama da miña radical querencia céltica prendeuse o día en que adquirín o elepé de Alan Stivell Live in Dublin, adquisición á que seguiu Fonte do Araño, de Emilio Cao. Hai anacos da lembranza que se van atesourando como alfaias, como momentos perfectos nos que os sentidos se coaligan para proporcionar sensacións inesquecibles. O sentimento vence a idea, sobre todo cando a idea se non è vera, è ben trovata. Aquelas noites de inverno nas que, co doce murmurio da choiva e o fondo musical de Pachpi Kozh ou a Pandeirada de Nebra, un adolescente de pelo roxo se abismaba na lectura dos Estudos sobre a Edade do Ferro no NO da Península Ibérica de Cuevillas definiron unha irmandade de emocións s sinerxías que nunca o abandonaron. Aínda hoxe, subxugado por unha intensa vivencia romántica da natureza, séguenme engaiolando as notas características da paisaxe céltica atlántica, ou, máis ben, do que se ten trasladado ao imaxinario internacional como a paisaxe céltica atlántica: verdes eidos; valados de granito; cumes e tesos impoñentes; fondos cavorcos; bosques silandeiros, mestos de fentos, carballos e soutos centenarios; costas bravas e brumosas; antas, mámoas e castros; regatos cristalinos; relanzos onde suspiran as fadas e brétemas que desdibuxan o mundo e o enchoupan de misterio. Unha vivencia, por certo, que subxugou tamén a xeracións enteiras de intelectuais do país, que viron na irmandade céltica unha pegada cativadora da nosa cultura: Ei Armórica, Cornubia e Cambria / Escocia, Galicia, Erín e a Illa de Man/ son as sete nazóns célticas, fillas do rei Breogán. 

O relato de Chesterton A honradez de Israel Gow (The Honour of Israel Gow, 1911), que decorre nos highlands escoceses, comeza con estas palabras: A stormy evening of olive and silver was closing in: ‘Caía unha tardiña tempestosa, de aceituna e prata’. Apropieime da metáfora cromática e incorporeina de contado ao meu repertorio lírico pois é difícil dar cun símil visual que transmita dun xeito tan brillante a paisaxe atlántica, o harmónico matrimonio entre o verde da terra e o gris do ceo.

Verde da terra e gris do ceo? Todos os indicios científicos, refrendados por reputados meteorólogos e edafólogos, anuncian que o clima de Galicia, de toda Europa en realidade, está camiñando con pés de xigante cara a un quecemento global e unha seca cada ano máis intensa. Galicia será como Andalucía e Andalucía como Mauritania. Ao  verde e o gris seguirán o amarelo e o azul. As consecuencias, como é ben sabido, serán moi preocupantes en moitos sectores. Pero a min, que arrimo a ascua á miña sardiña, preocúpanme as repercusións do cambio climático na lírica da humanidade.

Chove en Santiago, meu doce amor... Disculpará o benevolente lector a miña ignorancia neste punto, pero non teño noticia de que a seca e a calor inspirasen ningún poeta. É posible, non digo que non, que se teñan cantado as dunas do Sahel, as fogaxes de Atacama ou os cactus de Sonora, pero non coñezo tales composicións. A choiva, o ceo gris e melancólico sobre as cidades de pedra son, en troques, potentísimos motores poéticos. Co tempo, terei saudades do vello clima do meu país. Nunha sorte de profecía autocumprid, odio xa a futura Galifornia, paraíso de turistas.

Romanticismo

 

O ROMANTICISMO, nunha definición que todo o mundo entende porque é doado asimilala, é o predominio do sentimento sobre a razón, da emoción sobre o intelecto, da imaxinación sobre a prosaica realidade. Que buscamos ao contemplar un solpor de inverno na praia de Soesto ou un amencer de primavera dende o cumio do Piapaxaro? Non é, obviamente, a satisfacción dun apetito intelectivo: ¿que pode haber máis cumpridamente explicado polas leis da natureza que o deitarse do sol no océano ou o seu renacer polo leste, acompañado do rechouchío deleitoso de centos de paxaros? Son feitos naturais que non teñen nada de particular dende que o home foi quen de entendelos. E, nembargante, asistimos ao espectáculo para agasallar os sentidos e talvez co mesmo inefable asombro que o que experimentaba hai decenas de miles de anos o home primitivo que, a diferenza de nós, non o entendía racionalmente. Porque un solpor de inverno perante a salvaxe inmensidade do Atlántico ou unha alborada na montaña son, de seu, románticos.

EU LEMBRO UN TEMPO, antes de termos convertido Galicia nun inmenso parque temático con entrada e dereito a consumición, no que o romanticismo non vivía acantoado por unha turbamulta de turistas (perigosísima especie, por certo, pola súa voracidade e carácter invasivo). Veraneando en Laxe, eu collía a miña moto e nunha horiña curta chantábame no faro de Touriñán. Alí podía haber unha vella Westfalia matrícula de Berlín e, ao mellor, dous coches de Sevilla e Valencia (aínda se recoñecía a nación do propietario polas placas de matrícula). Dese xeito, a parella de alemáns, os viaxeiros nacionais e mais eu (que, mentres non abrira a boca, xogaba ao equívoco porque a matrícula da moto era de Madrid) compartiamos o sereno romanticismo que nos brindaba a soidade máxica, o silencio só rompido polo bruar do vento daquela paraxe. Non había móviles nin ninguén a quen enviar guasaps con fotos. Alí, naquel silencio e naquela soidade, empezaba e remataba todo.  

ESTE VERÁN, no borde litoral entre Touriñán e Nemiña, atopar onde deixar o coche é un golpe extraordinario da fortuna. Pero veña, dálle; se en Compostela entran 90 000 peregrinos, mellor que se entran 80 000. Diso se trata. De morrermos de éxito. Aí atrás, nun chío moi difundido en Twitter, certo político afirmaba que ao modelo turístico de Compostela (eu ampliaría o argumento a todo o país) cundía darlle unha repensada. Aplaudo a proposta. Contemplar o Obradoiro convertido nun parque para picnics, tres cabalos facendo as súas necesidades baixo o pórtico de María Salomé ou unha barafunda de animosos mozos católicos atronando as rúas, durante días, co entusiasmo propio das novicias, son imaxes que, en efecto, paga a pena valorar, non como meras anécdotas senón como síntomas de algo máis fondo e no longo prazo. Ao mellor, a política de vaca grande ande ou non ande, de tanto aprecio no país, aplicada dende hai décadas ao modelo xacobeo e, en xeral, ao turismo de Galicia está tocando teito ou manifestando signos de esgotamento. Cando un chega a sentirse un estraño na súa propia cidade, no seu propio país, abafado por unha masa informe á que lle dá o mesmo a Porta Santa que os canóns do Sil mentres sirvan de fondo para un selfie, é hora de apelar ao romanticismo, ao inútil romanticismo en tempos tan malos para a lírica.