Ars illuminandi

Un libro é un universo. E así como o universo é inatinguible, tamén o libro é inesgotable fonte de pensamentos, que, nun sistema de inferencias sen solución de continuidade, van constituíndo unha urdime de coñecemento á súa vez eterna e permanentemente ramificada. Un libro pode ser forma, tacto, cheiro, brillo, son e peso; pero tamén evocación, lembranza, reflexión, saudade, sorriso, pena, ledicia ou ironía. Nunca o libro é neutro; sempre vén cargado dun engadido que nós voluntaria ou involuntariamente lle damos. Mesmo, cando o mercamos, ao individualo da morea de iguais cos que convivía, xa o facemos noso e atopamos estraño gusto en marcalo con algunha nota persoal, que pode ir da simple datación manuscrita do día en que o fixemos noso ata o máis artístico exlibris.
Nunca seremos quen de determinar canto nos axudou un libro en concreto, pois coa suma de todos os que levamos lido tecemos esa urdime de coñecemento, na que as fibras e os fíos xa non se distinguen un dos outros e constitúen un todo sen fin nin principio. Dun libro podo comentar infinidade de cousas curiosas e instrutivas, e como con aquelas vellas badilas de braseiro, podo con el atizar a brasa do debate e estimular novas ideas sobre ideas vellas. Nunca un libro morre. Asómbrame, é máis, a rabiosa louzanía dalgúns.
Un vello volume da biblioteca do avó tenme engaiolado nestes días de outono. Trátase dun mamotreto de 944 páxinas en cuarto e con tapa dura, publicado vai para cento cincuenta anos. O libro é forma, evocación gustosa e delectación nos detalles, unha manía descritiva moi ao xeito celiano: Historia de las persecuciones políticas y religiosas. Ocurridas en Europa desde la Edad Media hasta nuestros días. Obra única en su género. Galería política filosófica y humanitaria, imparcial, y concienzudamente escrita, recopilada de las historias de todas las naciones de Europa… Por D. Alfonso Torres de Castilla. Edición de gran lujo, ilustrada con profusión de magníficas láminas abiertas en acero, debidas al buril de los más célebres artistas de Inglaterra, Francia y España. Barcelona. Imprenta y Librería de Salvador Manero. Rambla de Santa Mónica, núm. 2, frente á Correos, 1863.
O libro leva unha Dedicatoria á los intolerantes de todos los partidos y creencias do autor.
No tipográfico é unha delicia; exemplo dun abigarramento e mestura de tipos diferentes de letras e unha porción de gravados truculentos, moi ben protexidos polo súa folliña de papel cebola. Un abigarramento moi da época -cando do que se trataba era do lucimento do caixista e, por ende, do impresor, libreiro e editor-, hoxe inimigo do minimalismo e aforro de medios que se reputa por canon da elegancia editorial.
Ao chegar tan curioso volume á expulsión dos xudeus por Isabel e Fernando e o establecemento da Inquisición hereticae pravitatis, lembro un post de hai un tempo, no que trataba eu do escaso desenvolvemento da Imprenta en España nos anos da prototipografía. Di don Alfonso Torres de Castilla:

No pocos judíos españoles se establecieron en Londres, Douvres, York y otras ciudades de Inglaterra. Pasaron otros a Amberes, Leyde, Amsterdam y diversos puntos de los Países Bajos, á Dinamarca y Alemania. En estas nuevas residencias, los israelitas se apresuraron a fundar sinagogas y sus sabios se dedicaron al estudio de sus escrituras é hicieron numerosos comentarios sobre la Biblia. Ellos fueron los primeros en servirse del gran descubrimiento de la imprenta, estableciendo muchas á mediados del siglo xvi en Alemania.

Coa explusión dos xudeus, boa parte da arquitectura macroeconómica do Estado foi liquidada. Pero, claro, o que gañamos con Torquemada e sus católicas majestades!
Que sombra funesta de fanatismo, intolerancia e escuridade percorre a nosa historia colectiva! E que longa é!