Nenos medievais

Cada vez que me sento diante do meu portátil, vexo o escritorio de blogger co marco da páxina baldeiro e os meus dedos medio destro e medio sinistro comezan a bater contra as teclas, compoñendo unha ladaíña familiar e estrañamente musical, percibo invariablemente que, suxeitos como vivimos á tiranía da actualidade e a inmediatez -máxime en época preelectoral cando andan os ánimos tan recalentados-, as incursións temáticas destas páxinas reflicten unha personalidade que, cada vez con maior intensidade, sente unha patolóxica repugnancia pola actualidade e a inmediatez. Na dialéctica inevitable entre atender as cousas urxentes ou as esenciais estimo que, abundando de maneira notabilísima no nacional parladoiro toda laia de opinadores e analistas das cousas urxentes, se me disculpará que, para a exigua e e selecta tertulia que este caderno consegue convocar, consagre os meus esforzos a tratar de cousas esenciais.
Unha cousa esencial, á que me quero referir hoxe, é a infancia. Tan esencial que Jean-François Lyotard, un gurú da postmodernidade, troquelou o argumento de que somos a nosa infancia. Vou deixar para outro día, e así non me poño saudoso e tristeiro, a reflexión sobre esta apreciación, coa que, polo demais, coincido plenamente. Tráioa, non obstante, a conto para enfocar o comentario sobre unha lectura moi agradable e altamente reveladora que fago estes días.
Na liña dunha historia da vida cotidiana explotada, creo, con moito proveito nas últimas décadas (lembro con especial gratitude a lectura de La vida cotidiana: historia de la cultura material, de Norman J. G. Pounds, Crítica, 1992), xorden obxectos de estudo sorprendentemente esquecidos, tan sorprendentemente que, cando o esquecemento se evidencia ante o lector, este, en efecto, se pregunta como ata o momento ninguén reparou neles. As historiadoras francesas Danièle Alexandre-Bidon e Monique Closson comezan as 348 páxinas do seu suxestivo estudo L'enfant à l'ombre des cathédrales (CNRS, 1985) cunha contundente afirmación de partida: O neno é o grande ausente da historia. Como o título permite intuír, este é un libro consagrado á historia da vida cotiá dos nenos na Idade Media en Francia, mesmo antes do seu nacemento, co embarazo e o parto. Un libro máxico que evoca, dende o rigor da ciencia histórica e o exhaustivo contraste e crítica das fontes -moi especialmente iconográficas-, o universo de afecto, tenrura e coidado co que, malia o belicismo e brutalidade que xeralmente se atribúe a esta escura época dos nosos devanceiros, as nais e mulleres do entorno arrodeaban aos meniños. Unha obra sabiamente escrita, moi ben traducida (a versión española é de Beatriz Pascual) e magnificamente editada polos meus colegas de Zaragoza (La infancia a la sombra de las catedrales, Prensas Universitarias de Zaragoza, 2008), chea de engado e datos curiosos. Sabía Vde. que só co Concilio de Trento, a comezos do século XVI, se puxo fin ao bautismo por inmersión, substituíndoo polo rito da afusión dun pouco de auga só pola cabeza do cativo? A razón era obvia e de base absolutamente material: a metade dos bebés sometidos a inmersión en auga fría nas glaciais igrexas medievais, máxime en inverno, morrían de alí a pouco.
Outro día, que teña eu o corpo para as cousas que non volverán, falamos da nenez dende puntos de vista máis próximos e accesibles.