Ser español (en cursivas)

Partamos dunha base: eu creo que existe un ser español, entendendo por ser non tanto a individuación dunha natureza ontolóxica canto esta natureza en si mesma. É dicir, unha maneira de ser española, por riba de idiomas, paisaxes, gastronomías e folclores específicos (que, dito sexa en nota no pé, non son máis ca accidentia dunha substantia común, e isto non é de hoxe: as cantigas d’amigo, por exemplo, non eran máis ca a manifestación noroccidental dunha lírica amorosa tradicional común a toda a Península). Dous argumentos ao respecto:

a) é obvio que teño moito máis en común cun home ou muller non galego/a da miña xeración e da miña bagaxe sociocultural ca cun galego dun entorno diferente. É así que o feito de compartirmos experiencias, coñecementos e percepcións como Hazañas bélicas, El Capitán Trueno, Pepe Gotera y Otilio e o TBO, as clases de F.E.N., os campamentos da OJE, o bubble gum, Esperanza Roy en sostén, Del rosa al amarillo ou as novelas de Martín Vigil únenme cun tipo de, non sei, Alcantarilla, provincia de Murcia, de xeito infinitamente máis indisoluble ca cun labrador do Caurel o mero feito de sermos galegos. Isto, polo demais, é o que explica o propio feito xeracional (por moi convencional que se queira), que, sen irmos máis lonxe, aglutinou en 1898 e 1927 arredor dun mesmo corpo de ideas e experiencias a narradores, ensaístas, dramaturgos e poetas das máis variadas orixes hispánicas. O demais é gana de amolar.
b) eu non teño patria. A miña patria son os meus zapatos. Non quero dicir que non lle queira ao meu país pero iso de converter ese afecto en ideoloxía e credo político é unha memez (como mínimo) e un perigo terrible (como máximo: á historia me remito). Este nacionalismo biolóxico, tan pelmazo e reiterativo, que eleva a catecismo un feito aleatorio (nacín aquí como puiden ter nacido en Uzbequistán) é como esas concentracións moteiras que tanto se prodigan: o único que une a toda aquela xente (médicos e conserxes, delincuentes e tipos decentes, gordos e fracos, ricos e pobres, de dereitas e de esquerdas, vexetarianos e devotos do churrasco con chimichurri, vellos e mozos, abstemios e curdelas empedernidos) é teren unha moto. Por que había de ser o feito de ser galego unha garantía de nada? En fin. Que lle pregunten a un tal Francisco Franco, de Ferrol…

Polo tanto, si creo que existe un ser español, con cousas boas e malas, algunhas moi boas, outras moi malas. Gila, o humorista que, ao meu xuízo, máis fonda e intelixentemente penetrou no espírito profundo deste ser español, contaba aquilo do tipo que se paraba nun semáforo en vermello. Ao pouco, outro coche se lle pon en paralelo. O primeiro tipo mira ao outro, vira a cella e chasca a lingua, coa expresión do perdoavidas que pensa: non che parto a cara porque estou de boas que se non… Os tipos non se coñecen de nada, non intercambiaron unha palabra…. O xogo de pensamentos implicítos na escena poderían ser do estilo non vaias a pensar que o teu coche corre máis ca o meu; ou que es máis atractivo; ou que tes máis cartos. Lembro outro chiste moi ad hoc. O fulano que lle di a outro:
-Joder, que coche bonito, tío, xa che custaría.
E o outro picado lle resposta:
-E logo, pedinche a ti os cartos, ou?
O gag do gran Gila, e este chascarrillo último, ilustran moi ben algo que creo caracteriza bastante a ese ser español: a desconfianza sistemática do outro, o posicionamento previo necesariamente despectivo para o outro, o odio ao éxito alleo como reflexo en negativo da propia mediocridade, a satisfacción perante o fracaso dos demais pola mesma razón, a envexa militante. Lendo estes días unha historia da Guerra Civil, da que falaba hai pouco, sinto latexar permanentemente estes sentimentos por baixo da maior parte das iniquidades que entón se cometeron.
Lutero, que rachando coa Igrexa de Roma sentaba as bases da preponderancia socio-económica anglosaxona no mundo, reinterpretou o pecado capital da envexa como un estímulo positivo para a mellora e superación dos atrancos profesionais de cara a sermos iguais, ou mellores, ca aqueles a quen envexamos. Para o catolicismo é simpelemente un pecado capital, porque o bo e santo é aceptar a propia mediocridade e asumir con resignación a xerarquía que nos fai sentir inferiores, aceptación, asunción e sentimento que nos farán en definitiva merecedores do ceo (lémbrese aquilo de poñer a outra meixela…).
Revisando os meses pasados unha tradución de A ética protestante e o espírito do capitalismo (ollo ao título: a reflexión á que convida é riquísima), de Max Weber, —que imos tirar do prelo de xeito inminente na nosa colección "Clásicos do Pensamento Universal"—, atopo moitos argumentos e claves que axudan a comprender por qué estamos onde estamos (e os países da órbita anglosaxona están onde están). Claves? Dúas (e eu non son historiador), unha máis remota ( a Contrarreforma), outra máis veciña (a Guerra Civil).
En parlerons.