Silenciosa primavera

Hai obras inspiradoras, fundamentais, proféticas, luminosas como Venus no solpor dun día solleiro. Obras que, as máis das veces sen o preveren os seus autores, puxeron os alicerces de construcións grandiosas, asegurando con forza extrema esa ausencia de solución de continuidade que é característica do pensamento, da arte, da ciencia. En 1962 unha bióloga norteamericana de 55 anos, á que, por eses absurdos e crueis zarpazos do destino lle restaban apenas dous de vida, publicou un libro que, malia o título facer promesa dunha fermosa colección de poemas, era calquera cousa menos lírico, eu diría, case tráxico. A bióloga, tamén experta zoóloga, chamábase Rachel Carson; o libro titulábase Silent Spring  (‘Primavera silenciosa’) e, consagrado á avaliación científica dos incalculables danos do uso indiscriminado dos pesticidas, especialmente o DDT sobre o medio natural, a grandiosa construción que a obra estaba alicerzando era, ni máis nin menos, a ecoloxía, entendida no seu máis contemporáneo sentido. Coa alerta explícita desta obra valente e pioneira, ademais de exasperar e poñer en pé de guerra a omnipotente industria química norteamericana, Carson advertiu, por vez primeira con inapelables criterios científicos, que a rapacidade do capitalismo pon en serio perigo o medio ambiente e a vida do planeta, algo que, para entendérmonos, case sesenta anos despois describimos como cambio climático.

De Primavera silenciosa, por certo, fixemos nas prensas universitarias, dentro da nosa colección de «Clásicos do PensamentoUniversal», unha edición en 2015 con excelentes limiar e tradución, respectivamente, dos profesores e meus bos amigos Pablo Ramil e Juan Casares.

Rachel Carson era unha científica, claro, unha científica de primeira orde, pero ¿que alma de científico non agocha o seu recanto de poeta? Titulou o seu libro dun xeito sublime, xogando cunha imaxe aterradora e elocuentísima, pero, de seu, profundamente lírica: a dunha primavera sen paxaros, como devastador efecto do abuso dos biocidas.

Nestes días de obrigada catacumba, acudín de novo ao meu exemplar da nosa edición de Primavera silenciosa (raro exemplar, pois esgotamos a edición en breve prazo), curiosamente movido por un sentimento de paradoxo. Nos breves paseos co meu can (vai para catro anos que o teño, non pense vostede que son un oportunista…), comprobo que quen silenciou é, cousa insólita, a humanidade e o único que se escoita nesta kafkiana primavera é o rechouchío dos paxaros, puro, doce, cristalino como a limpa auga dun regato, sen o fondo insoportable do balbordo das cidades. Porque a xente facemos moito ruído e, como adoita ocorrer, de cando en vez hai que calar un pouco.