A filosofía

Gardo entrañable lembranza da que fora catedrática de Ética na nosa Universidade, Esperanza Guisán, membro (membra?) tamén da Comisión Editorial da Universidade durante os anos da consolidación da universidade democrática en España. Anos nos que un imberbe licenciado en Filoloxía Hispánica facía os seus pinitos como precario na editorial unversitaria, sita, entón e agora, na clásica Casa Gradín, no corazón do actual Campus Vida, daquela, por certo, e para os picheleiros de toda a vida la residencia. Esperanza, que sempre me distinguiu co seu afecto e cercanía, era autora dun libro publicado nas prensas universitarias en 1985 (ano precisamente en que crucei por vez primeira a porta da Casa Gradín) de curioso título: Cómo ser un buen empirista en ética. Eu, que sempre fun un chisco chufón, pensaba que ao título só lle faltaba engadir en quince días para semellarse en todo ao típico manual de autoaxuda (Cómo deixar de fumar doadamente nun lustro; Cómo construír unha paxareira para un pavo real nunha semana; Como perderlle o medo á sogra coa axuda do ioga, e por aí). O curioso contraste estaba, claro, en que os manuais de autoaxuda se orientan a cousas, como fica claro nos exemplos precedentes, estritamente prácticas e prosaicas e a monografía de Esperanza apelaba a un exercicio de introspección metafísica exclusivamente reservado a iniciados nos arcanos da máis depurada filosofía académica. 

Lembro a miña prezada amiga doutora Guisán e o seu libro porque, creo, o valor da filosofía, en canto reflexión trascendente sobre a esencia das cousas, está saíndo da academia e ocupando nos últimos tempos un espazo cada vez maior e cada vez máis necesario. Hai pouco, no suplemento de universidade dun rotativo nacional, lin que algunhas grandes multinacionais alemás están contratando para os seus departamentos de recursos humanos egresados en Filosofía, unha nova non direi sorprendente pero si significativa. Talvez, en efecto, teñamos chegado en Occidente ao momento da filosofia e da ética, o  momento en que as preguntas do millón de dólares semellan non ter resposta doada. Sabemos que, grazas a unha tecnoloxía todopoderosa e ominisciente, podemos facer un montón de cousas: clonar animais; crear máquinas cada vez máis autónomas e intelixentes; minar a nosa intimidade a base de compartir dixitalmente non só as cousas banais da vida senón ata as abominacións máis intolerables; levar unha biblioteca nun pendrive no peto do pantalón; facer que un coche ande só e tome as súas propias decisións… É marabilloso podérmolo facer. Pero cada vez resulta máis imperioso preguntar sobre as consecuencias éticas de tanto hiperdesenvolvemento pois, que se saiba, na historia da humanidade nunca se regalaron pesos a tres pesetas.