Química e edición

En moitas ocasións teño comprobado que un dos elementos garantes dun bo labor de edición é saber escoitar. Crérmonos na posesión da verdade, ferrármonos nunha posición inflexible a prol do que consideramos indiscutible pode ser o xermolo dun acedo arrepentimento cando as cousas xa non teñen remedio. É nese momento, o libro xa editado e a tiraxe no almacén, cando un pensa: ostia, pois tiña razón fulano sobre que a marxe de lombo era escasa, e eu convencido de que ía dabondo, ou, mira que mengano teimou en que o vermello ía cagar a cuberta e eu pensando que non. Daí, infiro que todo editor esmerado e experimentado é fundamentalmente un tipo tolerante e permeable ás opinións e puntos de vista alleos. Sospeito que acaso isto sexa aplicable a todo proceso non automatizado onde interveñen moitas persoas, sendo o editor, como normalmente é, o centro desa constelación.
Vén isto a conto porque o outro día recibín o .pdf co deseño dunha cuberta que, verdadeiramente, non había por onde collelo. Ou eu non me expliquei sobre o que realmente quería ou o deseñador non entendeu en absoluto o que lle transmitín. Case ía a tirala ao reciclaxe sen lla mostrar á miña compañeira, coa que decido todas estas cuestións, cando lembrei unha anécdota que me fixo recapacitar e, ao punto, aviseina, non fose que a ela lle gustase e tivéramos un punto de partida. Vimos, polo tanto, a cuberta e, de consún, decidimos que, en efecto, aquilo era un puro disparate.
A anécdota de referencia contouma un coñecido intelectual do país e refírese aos seus anos mozos, na España da posguerra. O vello profesor de química do Instituto onde estudaba preguntoulle a un seu compañeiro polo ácido sulfídrico, e o interpelado dixo o que un apuntador amigo lle puido ir soplando: que era sulfato de hidróxeno, un gas composto de dous átomos de hidróxeno e un de xofre, e que ―problemas de recepción acústica da mensaxe que o apuntador transmitía― cheiraba ben. De contado, o vello mestre fixo traer a un conserxe unha probeta cun fondo minúsculo de ácido sulfídrico e lla espetou nas napias ao pobre rapaz, ordenándolle ¡Huela! Este, ao cabo, os ollos enroxecidos e lacrimosos, contendo a náusea pero decidido a manter o tipo, acertou a sorrir exclamando:
-¡Y a mí que me huele bien!

In the ghetto

Sobre english, inglis e demais. Non o perda, please! A risa é unha terapia pistonuda para case todo.
From Manolo Diéguez. Obrigado, Manolo.

Pulvum eris...

Unha cousa moi interesante do traballo de edición ―traballo que ten unha morea de cousas interesantes― é o de facultar o coñecemento de xentes das máis dispares pelaxes, tanto persoais, canto formativas, por idade e traxectoria biográfica, de adicación profesional, etc., xentes cuxo contacto, por veces ―e malia ser as máis delas efémero e conxuntural―, resulta especialmente arriquecedor. Estes últimos meses, nos que, por boa malaventura (valla o paradoxo), houben de asistir a catros enterros, un deles moi doroso pola curtísima idade do defuntiño, matinaba eu nun concepto que, nun xantar profesional e tras a presentación dun libro, foi perfilado por unha investigadora en temas de antropoloxía cultural adscrita á Universidade do País Vasco, filla de galego, de Corrubedo, e vasca, e o nome da cal prefiro, por discreción, non desvelar. Un concepto que pola súa contundencia e cohesión semántica paréceme perfectamente acaído á circunstancia quer tráxica, quer dorosa, pero sempre triste da desaparición dun ser querido: a drenaxe social. Lembraba esta amiga que a pegada máis fonda e indeleble de cando de meniña viña nos veráns a Galicia, e mesmo outras tempadas no inverno, eran os enterros: a capacidade colectiva de exteriorizar a dor, mesmo esaxerándoa, se orienta a un efecto paliativo, de drenaxe, no que compartir o sufrimento, cedendo parte del a quen chora con un, supón reducir o seu efecto persoal facéndoo colectivo. E así (cousa que vivín recentemente co falecemento dun tío especialmente querido), o defunto, coma unha sorte de cid campeador, gaña, tras a súa morte, a batalla da indiferencia e aínda do esquecemento, ao concitar, ao lume da súa lembranza e das cousas boas da vida, aos seus parientes e amigos, quen, ao tempo de chorar a súa perda, se reafirman na alegría do encontro, a familia e a amizade.

Smile, please!

Wow! Practice your english and smile.

From El sitiado de Madrid.

É ou non é a percepción do obvio un signo de intelixencia? Teño a sensación de que fulanos como o da viñeta menudean de carallo.

Presencialidade virtual

Asistín recentemente a unhas xornadas técnicas sobre a nova arquitectura tecnolóxica para a tutorización virtual síncrona que o organismo correspondente está implementando, pouco e pouco e con sólidos alicerces, na UNED, en cuxo Centro de Pontevedra son profesor titor dende 1985. Sen que tal cousa poida atribuírse a unha intelixencia superior senón a unha mera especialización profesional, non me considero ningún profano no eido das novas tecnoloxías e, polo tanto, poucas cousas xa poden neste terreo sorprenderme. E, nembargante, a plataforma que nas devanditas xornadas se nos amosou é simplemente acojonante. Non vou entrar en excesivos detalles da ferramenta docente audio visual sobre tecnoloxía I[nternet] P[trocool], AVIP, nin nas inmensas potencialidades da Pantalla Dixital Interactiva (PDI). Abonde dicir que a filosofía da presencialidade virtual –aparente paradoxo ou contradictio in terminis– xorde da ilimitada capacidade de integración de dispositivos locais e remotos para unha interacción persoal na docencia, que, sen dúbida, está prefigurando un novo escenario, que, doutra banda, acae de xeito moi elegante á filosofía do EEES, que renuncia á clase maxistral a prol do seminario interactivo. Un bo amigo e colega contoume ao respecto que o seu fillo, Erasmus na Universidade de Boloña –onde se ubica unha das máis prestixiosas Facultades de Dereito de Italia e de Europa– tiña en certas asignaturas por profesor un monitor TFT de gran tamaño ubicado na tarima profesoral da aula.
Teño reflexionado sobre a (r)evolución tecnolóxica da que vimos sendo testemuñas –e tamén protagonistas– nun artigo, de título creo suficientemente suxestivo: Do pizarrillo a Google. Comparando o outro día as abrumadoras capacidades da pizarra dixital interactiva co encerado clásico, coa súa tiza e borrador, e esa sensación tan cara a todo docente (fóra alérxicos) do po de xeso nas mans cando remata a clase, matino na bondade e maldade das mudanzas nas relacións interpersoais clásicas debidas ao rodillo tecnolóxico no que vivimos. En si propia, a tecnoloxía non é boa nin mala, pero, claro, unha cousa é a fisión atómica e outra Little Boy. Do que non cabe dúbida é de que estamos xa, no que fai á súa implantación e uso, nun camiño de non retorno. Agardemos que este conduza a bo termo e non sucumbirmos aos moitos espellismos que nos agardan.

Porqué

A imperiosa necesidade de síntese fai expremer as ideas ata as deixarmos practicamente no esqueleto, o que, en termos de cervexa, sería o "extracto seco primitivo". Cando, en pouquísimas palabras, debo responder nun cuestionario o porqué deste blog, isto é o que queda, no fundamental: surge por el convencimiento de que el ejercicio de la opinión y la libre emisión del pensamiento es una magnífica gimnasia para el fortalecimiento de la convivencia social. Respecto da vertente editorial, máis profesional, destas páxinas, velaí o alicerce: la eclosión y actual hipertrofia de la Galaxia Gutenberg, de la mano de una revolución tecnológica sin precedentes desde la Biblia de 42 líneas, hace necesaria, aún diría perentoria, la reflexión y el intercambio de ideas y experiencias: la blogosfera constituye, para ello, un espacio de excepcional capacidad e inmediatez.
Na busca obsesiva de concisión e precisión cando me expreso, sáenme unhas cousas un pouco tremendas e lapidarias, e non sei, mesmo, se algo pretensiosas. Son riscos inevitables, creo.

Nota al pie

Jugosa imaginación; gratificante idea. Vía Erratas inminentes, otro magnífico blog de libros y edición.

De libros e blogs

Unha interesante iniciativa relacionada con blogs e libros. Parabéns!

Libri in omnibus

Aplaudo con toda enerxía a iniciativa do Concello de Ferrol ―de quen, supoño, hai que agardar grandes cousas― de sortear libros entre os usuarios do transporte colectivo para fomentar o aforro enerxético ao tempo que se promociona a lectura. Unir defensa do medio ambiente e mellora persoal por medio do amor ás letras é unha idea fermosa, sobria, elegante. Hai que agardar agora que Fortuna, sempre tan veleidosa, toque aos máis necesitados, de xeito que, por tal conduto, poidan certos cidadáns ver finalmente entrar un libro nas súas casas. As visitas, estrañadas, interrogarán ao afortunado:
-Coño! Mercaches un libro!
-Non, ho! Tocoume no Castromil.

Idiomas

Unha enquisa di que, polo visto, os españois somos dos máis negados da UE para a aprendizaxe e o uso de segundas linguas. Podo dar fe de que, en efecto, botei sete anos do antigo bacharelato empezando, curso a curso, a aprender francés e partindo do mesmo punto, a base duns cursos en filminas (da marca Sonimage) nas que unha nena border line que atendía por Puchi era protagonista dunhas aventuras estrañísimas e en extremo ridículas. A falta de conexión dos corenta rillotes rururbanos (máis rur ca urbanos) que compoñían as aulas do meu bacharelato coas peripecias de Puchi explica acaso por que a pobre profesora de francés de xeito sistemático remataba as clases chorando. En fin, vallan estas liñas de homenaxe de gratitude polo intento, señorita Bravo.
Tal vez un moi deficiente ensino das linguas, polo tanto, estea na base deste déficit comparativo cos nosos veciños europeos. Podo dar fe, en troques, de que non hai mestre como a necesidade. A un fulano dunha aldea próxima á miña vila coñecín eu en Hannover, home mouro, rexo e pequenote, cos estudos máis elementais, que levaba un taxi nesa cidade da Baixa Saxonia e falaba alemán coma un nativo. Como, con todo, tiña un sotaque estraño, cando lle preguntaban el, aproveitando a súa fisionomía, dicía que era turco: así non teño que andar dando explicacións, razoaba o bo do home. Ser, era de Toedo, concello da Estrada.
Isto dos idiomas lémbrame un conto ben gracioso. É o do guiri, con pinta de guiri rematado, que, de peregrino polo Camiño de Santiago, e non atopando unha fermosa igrexa rural románica que quere visitar, pregunta a dous labradores, pai e fillo que labouran nunha leira. O diálogo desenvólvese así:
-Excuse me, I’m looking for the local church.
-Perdone pero non lle entendo o que me quere dicir.
-OK! Le chemin pour l’eglise, de l’église?
-Oi que carallo! Que non lle entendo. Non fala español ou jallejo?
-The way to the church, the local church?
-Que non lle entendo, ho!
-La via per la chiesa, la chiesa, l’église
-Nada, hom, que non sei que me quere decir.
O guiri, desesperado, desiste.
-Ok, I’m sorry. Many thanks. Good afternoon!
O rapaz asente coa cabeza, mentres ve alonxarse o tipo e coméntalle ao pai:
-Por eso, papá, que bo é saber idiomas na vida!
E o pai agarrando outra vez o legón retruca:
-Si, ho! Mira pa que carallo lle serviron a este!

Cromofobia

As vueltas de tuerca son un valioso recurso dos guións cinematográficos. Lembran Los otros de Amenábar, onde os vivos resulta que son os mortos, ou o cego Jorge de Burgos en El nombre de la rosa de Jean-Jacques Annaud, que era o que máis controlaba no mosteiro? Na magnífica película Chromofobia (2006) da realizadora británica Martha Fiennes, o personaxe a quen se lle supoñen os máis nefandos vicios é ao cabo o único limpo nunha trama de hipocresía, superficialidade, mentira e baldeiro vital, torpemente disfrazados no poder que outorgan o diñeiro e a posición social. Da man da directora, irmá de Joseph e Ralph Fiennes (inesquecible o último no papel de Amon Goeth, comandante do Verninchtungslager de Płaszow en La lista de Schindler), un extraordinario elenco (o propio Ralph Fiennes, a super-atractiva Kristin Scott Thomas ―como non lembrar El hombre que susurraba a los caballos―, Ben Chaplin, o clásico Ian Holm) pon en escena un tranche de vie dun fato de personaxes da alta sociedade londinense que sucumben de xeito vergonzante á podredume da súa propia existencia. Unha película sincera, do mellor que teño visto nos últimos tempos.
Dúas notas na marxe:
1) Penélope Cruz fai de prostituta, por suposto, hispanoamericana. Dende aquel lexendario Mel Ferrer a Pe pasando por Banderas, non hai maneira de que un español-hispano triunfe en Hollywood se non é facendo de español-hispano. E logo vén Charlton Heston a protagonizar a don Ruy Díaz de Vivar, el Cid! En fin.
2) É un mal do que non parece haber maneira de desfacerse, que as distribuidoras se empeñen en adaptar os títulos ao mercado español, como se aquí fóramos parvos. O metafórico e suxestivo título, Cromofobia (o medo á cor da vida real, lonxe da impostura na que sobreviven os personaxes), foi substituído por Alta sociedad. Unha ramplonería que na China de Mao sería causa de pena de morte.
No meu pueblo había un tipo conformista e fundamentalmente feliz, a quen calquera cousa lle acomodaba, que corría polo alcume de Gustoume, pois a todo respostaba de tal xeito. Pois ben, o dito: Chromofobia de Martha Fiennes. A min gustoume.

Ao fío dunha foto

Esta foto, que recupero dunha postal enviada hai tempo dende Alemaña por un grande amigo, fíxome reflexionar, un pouco frivolamente, sobre as relacións de dominio entre homes e mulleres. Unha feminista diríame que non son temas para reflexionar frivolamente, e non llo discutiría. Pero creo que é a propia tensión que socialmente producen certos temas a que tolera, ou debera facelo, un tratamento máis ou menos persoal e alonxado de maximalismos, sentadas, claro está, certas constatacións biolóxicas e sociais indiscutibles. En fin, para non me meter en camisa de once varas, déixenme dicir, apenas, que a imaxe lémbrame a min mesmo en máis dun caso, o que tal vez lle aconteza a máis dun cabaleiro que visite estas páxinas. Creo que, nunha dirección de dous sentidos home-muller/muller-home, o complemento necesario do amor é a dignidade. Ceder esta por aquel é orixe de moitos, moitísimos males e malentendidos. Porque, pode desaparecer o amor e vestirse de amizade, de finxida amizade, de indiferenza, lonxanía, saudade... Pero que queda cando desaparece a dignidade?

O Tibet e Cataluña

O Dalai Lama compara o Tibet con Cataluña.
Mira ti que che foi aparecer o Yeti onde menos se esperaba!

Ommmmmm

Seica o Dalai Lama predicou, nunha conferencia pronunciada no Palau Sant Jordi de Barcelona, unha a xeito de fraternidade universal alicerzada no convencemento de que, se o XX foi o século das grandes guerras internacionais, o XXI leva trazas de ser o do entendemento e a concordia ecuménica a base dun necesario e progresivo desarmamento e dunha aceptación do outro, do diferente, á súa vez sustentada na práctica dos contrarios: combater o odio co amor, o medo coa dignidade, a intolerancia coa comprensión… partindo dunha sinxela constatación: o noso peor inimigo reside en nós mesmos. Ben. Un programa marabilloso, de perspectivas futuras lisas e brillantes coma unha folla de papel satinado. Goethe dicía que a teoría é gris pero a realidade verde.
Iso de trasplantar unha respectabilísima tradición milenaria de ascetismo e desprendemento a outra de opulencia e consumismo desenfrenado é algo moi hortera e propio da decadencia de occidente e da súa capacidade de fagocitose do que lle poñan por diante. Polo que sei, a xente saía encantada de oír á súa Santidade prodigar as loas á harmonía universal. Algúns pedíronlle autógrafos e facerse fotos con el. La ostia.
By the way: un dos meus mellores amigos, Manuel na pía, asiduo deste local e natural da freguesía estradense de San Bréixome (ou San Verísimo) de Lamas era orixe dun chiste que lle faciamos nos vellos tempos. Preguntabamos: en que se parece o Tibet a Manolo? En que no Tíbet está o Dalai Lama e Manolo é de alá de Lamas.

Sangue

En apenas dez páxinas de diferencia no xornal, un domingo dun verán que se resiste a ser outono, leo que un rapaz de Arousa morreu dunha puñalada no ventre nunha pelexa nunha noite de marcha e que no Barbanza menudean os finde as carreiras ilegais de coches nas que, segundo manifestan confidencialmente os participantes, o único que importa é correr máis ca o outro e que o teu coche teña o aspecto máis deportivo, o tuning máis agresivo e a mellor instalación de son. Non se pensa nin na morte propia nin nas que poden provocar. O rapaz de Arousa tiña dezaoito anos. Os muchachos das carreiras apenas vinte.
Banalizar a morte é algo obviamente arriscado. E fundamentalmente estúpido. A boa noticia é que no noso contexto inmediato a taxa de mortos en actos de violencia é moi baixa. A mala é que é altísima en mortos en accidentes de circulación. Pero, sexa como for, é algo banal na súa propia absurdidade, e para o que non existe a sublimidade da inxustiza nin o consuelo da dignidade ―que algo deben axudar cando un perde un meniño de dezaoito anos― morrer dun furado na tripa ás sete da mañá porque un descerebrado ten mal beber ou nun automóbil a 180 km/h para embriagarse de testosterona e, cun pouco de sorte, asegurarse un polvo.
Malia o esforzo que teño que facer para lembralo, creo que unha vez tamén tiven dezaoito anos. Que estamos facendo mal?

Spero k os gust. Xau

Que aos tenistas se lles hipertrofia o brazo dereito é tan certo como que, no caso contrario, aos tíos o abdome se nos infla misteriosamente de tanto estar sentados, malia que sempre pensemos que non debía ser tanto para o que comemos. A imaxe dun ser humano de cabeza inmensa, membros atrofiados e corpo minúsculo, na mesma medida, corresponde hiperbolicamente ao individuo dunha civilización onde o desenvolvemento cranial vai consonte un sobreuso (non exactamente un bo uso) do cerebro e unha rutina sedentaria imposta, entre outras cousas pero nomeadamente, polo permanente contacto coas máquinas de comunicar. Que a interfaz de entendemento coas máquinas está determinando cada vez máis a interfaz de entendemento interpersoal, é dicir o xeito de comunicármonos os seres humanos mediante a linguaxe, é algo doadamente constatable: k os kiero a tos, wapisimos, k sois mumumu wapitones i os exo de - . K bn nos lo psamos n la pisci. I L you é o fragmento dunha mensaxe interceptada polo servizo de intelixencia (é dicir, eu) no messenger do meu fillo de trece anos (agardo que non lea este blog e descubra a miña traizón, pero é pouco probable pois parécelle moi aburrido).
Vale, tal vez sexa un caso extremo, pero non cabe dúbida de que se trata do caldo de cultivo lingüístico no que se moven (moi a gusto, polas trazas) os teenagers de hoxe. A prensa aireou hai un tempo o caso dunha profesora de inglés, moi nova, de ensino secundario (ergo, flamante licenciada en Filoloxía inglesa) que, na tradución que fixo para os seus alumnos dunha canción dos Beatles, deslizou involuntariamente un montón de erros ortográficos derivados deste tipo de usos cada vez máis frecuentes, nos que a norma lingüística se deita no leito de Procusto do automatismo, a inmediatez e, a fin de contas, a efemeridade das máquinas. Ao mellor, do mesmo xeito que é posible que o botellón agoche unha nova forma de cultura, estamos asistindo á emerxencia dunha nova norma lingüística baseada na doce tiranía ―na que tan comodamente vivimos― de móbiles, blackberrys, pdas e portátiles inarámicos. As linguas son así, plásticas, caprichosas e cambiantes, e unha expresión como os exo de – pode chegar a ser en relación a os echo de menos algo así como freixo en relación a fraxinum, pois o galego non é máis ca un grao extremo de corrupción e destrozo da súa lingua de orixe. Mesmo aquel esperanto, do que Périch dixo que era unha lingua universal porque ninguén a coñecía no universo, é posible que teña un novo xermolo nos emoticons que valen o mesmo para un rapaz chino ca para un tipo de Tomelloso, provincia de Ciudad Real. ;)

Pintadas

É antiquísima a tendencia a utilizar brancas e apetitosamente limpas paredes para deixar público testemuño de ideas, cabreos, pareceres, enxeñosos xogos de palabras, e, en momentos de ausencia de liberdade política, opinións, convocatorias e protestas doutro xeito vedadas. O que en román paladino chamamos pintadas, e, dun xeito máis técnico, graffiti. A arqueoloxía lingüística refire, por exemplo, que tal era a grafomanía dos habitantes de Pompeia (sepultada polo Vesubio no ano 79 no que foi unha, ao tempo, felicísima calamidade, valla o paradoxo), que se teñen computado nas paredes da cidade máis de 5000 destes graffiti. A tal punto que alguén, sen dúbida compadecido dunha pobre parede, engadiu unha pintada máis para escribir:
Admiror, paries, te non cecidisse ruinis
qui tot scriptorum taedia sustineas
(Pásmame, parede, ti que termas do aburrimento
de tanto escritor, non teñas caído en ruínas).
Xente da miña quinta, que coñecera a Compostela dos anos oitenta, lembrará a aquel «Franco del Carro», clochard de orixe, polo visto, catalá e que a saber como foi dar cos seus ósos por estes pagos. Home, de certo, outrora cultivado, e afectado dunha sublime loucura, deixaba por media cidade, en farolas, paredes, papeleiras, portas…, en grosa letra de rotulador marker textos metafísico-cósmico-apocalíptico-verborreicos, de léxico desmesurado e sintaxe delirante, case sempre con mencións á misteriosa identidade dun personaxe alcumado «Franco del Carro» que ao cabo se transmutou con el mesmo para a imaxinería popular. Foi mágoa non ter antoloxizado estes textos, pois eran do mellor!
Aquilo do ácrata que por baixo dunha pintada que rezaba Vota no retrucou Non é vota no. É butano, ou aqueloutro que razoou No queremos o medio ambiente, querémolo enteiro son xa clásicos no xénero. Dúas pintadas que vin cando o desastre do Prestige eran moi chuscas: Isto rebenta! e Prestige: a quem se lhe conte! Moi recentemente, na parede da Facultade de Ciencias da Educación do campus universitario compostelán, alguén constatou unha verdade ecuménica (hoxe esquecida): Pensar non doe!
Un subxénero da pintada é a inscrición de porta-de-báter-de-bar, afección, creo eu, característica e exclusivamente masculina (nos poucos WC femininos que, por auténtico apremio, teño visitado, as portas estaban inmaculadas). Deixando de lado o carácter procaz, escatolóxico ou abertamente pornográfico da maioría destes textos―que se concilia ben coa liberación dos fluídos corporais―, gardo no recordo algúns francamente antolóxicos. Nun bar (chamábase, por certo, Wunder Bar) de Berlín vin o que segue:
To be or not to be. W. Shakespeare.
To be to do. K. Marx.
Shoo bee doo. F. Sinatra
Outra, nun pub de Santiago: Rompiste mi corazón cuando te fuiste y yo romperé tu cara cuando vuelvas.
E, en fin, xa non recordo onde, un cachondo rebaixaba o ton contundente do mandato nietzscheano, que algún pedante gravou antes:
¡Vivid en peligro! (Nietzsche)
¡Corta esos pelos! (Mi madre)
Pintadas. Unha arte milenaria.