Liber librorum

Aínda que me estea mal. Débollo a tanta xente! Obrigado a todos.

Miguel

Nunca fun amigo das versións, especialmente en música. Unha versión é unha alteración, unha perversa imitación de algo que foi concibido nun estado mental e emocional concreto, debedor dun contexto específico e irrepetible e, polo mesmo, por completo intransferible. Contemporaneamente, Yesterday dos Beatles ou The Boxer de S & G teñen sido obxecto de toda laia de maleacións máis ou menos inocuas e máis ou menos intrascendentes, pero, normalmente, espontáneas. Hoxe, como non podía ser menos, o consumismo compulsivo (e o seu edecán, o márquetin) deturparon a frescura e naturalidade que antes inspiraban o desexo dun músico de versionar outro. Persoalmente non hai nada que me produza máis repulsión que a mixtificación deses cameos musicais nos que tipos da máis variada pelaxe intentan pateticamente confluír nos intereses e estéticas dun intérprete concreto que -polas máis variadas razóns- é merecente de tal homenaxe e recoñecemento. Dende aquel Barcelona, espeluznante dueto de Montserrat Caballé e Freddie Mercury, a Paulina Rubio consagrando os seus gorgoritos ao esplendente cincuentenario de Bosé, a aparición desta especie de calotes mercadotécnicos é de periodiciade crónica. Anúnciase ultimamente unha nova entrega desta natureza, na que vai ser homenaxeada a figura de Miguel Ríos. Oín outro día unha versión por M-Clan de Santa Lucía, a vella e romántica balada que o arxentino Roque Narvaja escribiu para o seu colega español. Algo penoso.
Cameos e (per)versións á parte, a figura de Miguel Ríos resúltame especialmente simpática e entrañable. O cándido hippismo que emanaban o seu Himno a la alegría, a cinta na cabeza e o sorriso permanente dalguén persuadido de que todo o mundo é bo eran tolerados por unha ditadura que vía na figura do granadino unha modernez de "yeyé", como moito extravagante pero en absoluto perigosa. Era algo así como o hippie oficial do Réxime. Pero diso el non tiña culpa, claro.
Yo recuerdo aquel día, que nos fuimos a bañar, aquel agua tan fría y tu forma de nadar, en el río aquel... o himno dunha xeración. O optimismo militante de Miguel Ríos e unha bonhomía proverbial son ese tipo de cousas que establecen fíos invisibles pero tecidos con liño forte.

A termodinámica e as croquetas

Xa me teño referido a que unha das cousas máis gratificantes e suxestivas do traballo de edición é a gran variedade e diferenza de persoas e ámbitos profesionais cos que, forzosamente, un se ve obrigado a traballar. No meu caso, sendo que o editor é o centro, en canto coordinador, desa constelación e que o abano temático dos libros que edita é tan amplo como o é a propia universidade, resulta que os contactos, por veces casuais, entre as diferentes áreas de traballo poden dar en resultados imprevisibles e, por demais, chispeantes. Esta mañán, solicitaba eu telefonicamente a un deseñador e bo amigo a confección da cuberta para o Tratado elemental de química —que de xeito inminente imos publicar na nosa colección de Clásicos do Pensamento Universal en galego— , de autoría do cidadán Lavoisier, poliédrico personaxe a quen , por certo, o Terror pagou ben amargamente os seus varios oficios públicos pois en 1794 o seu malfadado pescozo coñeceu o contundente tallo do invento de monsieur Guillot.
No percurso da conversa, comentábame este deseñador que na súa casa paterna, sempre que había croquetas para comer, seu pai sinalaba con coña: Home, hoxe temos Lavoisier! De verdade que, de non mediar a oportuna explicación do meu creativo amigo, xa me poderían despelexar antes de certar eu coa orixe de tan críptica expresión, que relacionaba as nutritivas bolas de bexamel con don Antoine Laurent. A cousa vén do primeiro principio da termodinámica, atribuído con insistencia ao sabio francés, malia que semella ter sido de enunciación anterior: a enerxía non se crea nin destrúe, só se transforma. Claro! pensei, as croquetas! Sublime!

Estradas, paisaxes e mazás

Disque a rutina é o maior inimigo do amor. Graduará cada quen esta inquietante constatación alá como queira e as circunstancias da súa vida en parella determinen. Pero, con independencia da súa literal aplicación, agocha o aserto unha indudidable razón, que, por demais, pode estenderse a múltiples facetas da vida: non hai nada que erosione máis a ilusión das cousas como a súa repetición. Só baixo esta clave constatamos os pais actuais que a impaciencia e ansiedade coa que nós, de cativos, agardabamos polos Magos de Oriente a noite do 5 de xaneiro é incomparablemente maior ca a que senten os nosos fillos. E isto é así a golpe de consumismo como exercicio reiterado: a cultura dos todoacién e, máis modernamente, os "chinos"; os cumpreanos cada fin de semana; o medo crónico dos pais á reacción dos fillos fronte ás negativas e todo o atrezzo consabido.
Leo nun texto de Caballero Bonald a súa grata lembranza das estradas de antes: Las carreteras, antes, pasaban por el campo. Ahora ya no pasan por ningún sitio reconocible. Simplemente van de una ciudad a otra sin el menor miramiento, desatendidas de las geografías intermedias. Por supuesto que tampoco soy tan inflexible como para negar que las modernas autovías han reducido las distancias antiguas y han aportado una más efectiva correlación entre los fabricantes de automóviles y los ingenieros de caminos, Pero también han convertido la campiña en una especie de ingrediente accesorio del viaje. O en algo que apenas se deja ver. Ya se sabe que la velocidad es una pésima aliada de los gozos de la vista.
É só cousa miña ou os nenos de agora son inmunes á fascinación da paisaxe cando viaxan en automóbil? Eu lembro como unha sorte de aventura ata a viaxe máis curta e vivía con tristura chegarmos a destino. Cando facía sol encantábame pechar os ollos e sentir o rapidísimo xogo de clarescuros que provocaba a interposición das árbores. As estradas eran algo por onde se ía e non algo que nos leva a algures. Preto da Estrada, camiño a terra de Montes, había un treito de carretera que constituía, creo, un clásico paisaxístico, hoxe por completo esquecido, e que tal vez alguén que me lea recorde tamén: unha recta flanqueada ás dúas beiras por plátanos que, xuntando no verán as súas mestas copas pola parte superior, compoñían un a xeito de túnel deleitoso de sombra e frescor. E que dicir da emoción que me invadía cando ao lonxe enxergaba a silueta, contundente pero tan chea de engado, do touro metálico de Osborne? Hoxe, cando viaxo cos meus cativos, e miro polo retrovisor o espectáculo non é moi alentador: un, pegado literalmente ao pequeno monitor da súa DS; o outro, literalmente fundido no asento, cos pequenos e brancos auriculares do MP4 enfundados nas orellas. Nin as paisaxes de montaña ou costa máis espectaculares son quen de retiralos da súa robótica actividade e sinto o meu entusiasmo baleiro e un pouco patético.
No debate permanente sobre os múltiples efectos da socialización do estado do benestar e as novas tecnoloxías (debate ao que, por certo, lle queda máis mili que ao pau da bandeira), creo que, cando menos en mentes sensibles (e non necesariamente nostálxicas nin, moito menos, tecnófobas), gaña cada vez máis peso a percepción do moito que se perde cando os procesos se deshumanizan. Claro que agora come mazás todo o mundo, e bo é que así sexa. Pero, non se fixou? Son sospeitosamente clónicas, brillantes, perfectas, non teñen unha mancha, un mal verme, unha zona podre ou mazada, non son... , como dicir?, humanas.

Frouxeira

Unha das cousas máis complexas dun blog, e que, supoño eu, está na orixe da maior parte dos abandonos, é atopar qué escribir coa asiduidade que se supón necesaria para que a impresión de dinamismo, sen o cal non hai interese posible, chegue ao lector. Quero dicir que se un lector arriba de chriripa a un local e ve que a última actualización é dun mes antes, probablemente esa sexa a primeira e a última vez que o visite. Esa perentoriedade conduce moitas veces a un erro, do meu punto de vista, garrafal: escribir malia non ter nada que dicir, ou, o que é peor, converter en materia da escritura banalidades da nosa vida cotiá que a ninguén importan. Así é que atopar o xusto ton -mesturando con prudencia elementos persoais con aspectos de interese colectivo- é a clave, xa non direi do éxito (porque pouco éxito, convencionalmente entendido, teñen 998 de cada 1000 blogs, este incluído), senón apenas do puro mantemento ao longo do tempo, nunha loita case permanente co desánimo.
Quen está libre de pecado? Hoxe é domingo, Mañán luns. Uns camiñan, outros se paran. Pérez Touriño marcha e Feijóo vén. El muerto al hoyo y el vivo al bollo. A verdade é que hai momentos en que a un non se lle ocorre moito máis que dicir. Nin se lle ocorre nin gañas ten. Máis azos virán, se vostede me entende.

A volta do yo-yo

Tanto, tanto me gustou o comentario que Patricia, unha visitante desta bitácora, envía dende Pontevedra, que con sumo gusto o reproduzo literalmente:
Temed a los griegos aunque traigan regalos. Temed a los tontos que quieren ayudaros. Temed a las grandes corporaciones que quieren cubrir vuestras necesidades. Temed a los adolescentes que no tienen acné. Temed a los que tienen un arma para protegeros. Temed a los que os observan para vigilaros. Temed a los que se afeitan todos los días sin tener que hacerlo. Temed a los que hablan por vosotros para velar por vuestro bienestar. Temed a los que manejan venenos para curaros. Temed a los nuevos sistemas operativos hechos para tontos.
Extrapolo, entre liñas, do comentario de Patricia a emerxencia dun novo xénero de cidadáns, bastante fartos de que se nos tome sistematicamente o pelo, unha nova caste de persoas, documentadas, cultas, traballadoras, que está ata o gorro de ver que a nosa clase dirixente está fundamentalmente constituída de oportunistas sen formación nin, aínda, formas.
Eu creo que a última mensaxe política enviada ás urnas pola cidadanía galega agocha implicitamente un sentimento xeneralizado: os cidadáns pedimos máis xestión e menos política. Na miña opinión, o deterioro a que chegou a percepción colectiva dos nosos dirixentes— non só a forza de escándalos senón pola pura disipación de resultados entre tanta política inútil— esixe unha urxente restauración: a da confianza en que os nosos representantes funcionen a base de ética e vontade de servizo público, magnitudes tan ignoradas nos últimos tempos que só a súa evocación incita a un sorriso irónico. Necesitamos tecnócratas que contribuán a solucionar os problemas, que, como cidadáns, nos acucian no día a día e que a través dunha xestión pública acertada poden en efecto reducirse: o pan de cada día, o futuro dos nosos fillos, o euríbor, a factura da luz e o prezo dos tomates, un ensino competitivo e de calidade, a mellora das comunicacións, a sanidade, unha oferta cultural aberta, sensata e sen seitarismos…, e non arribistas e indocumentados que converten a política nunha actividade semiprofesional orientada, en moitos casos, a un medre persoal e social inatinguible doutro xeito.
En fin, que ata aquí podiamos chegar. A ver en qué para a cousa. De por parte, teño para min que, como lle pasa ao yo-yo, cando dá abaixo de todo non lle queda outra que subir. Alá veremos.

TRIPALIUM

Aquilo bíblico de gañarás o pan coa suor da fronte foi intelixentemente reformulado por Luis Aguilé nun tema clásico, que lembro case todas as mañás por volta das 7:00 h, entre bocexos e maldicións: Es una lata el trabajar, todos los días te tienes que levantar, sen dúbida unha das tonadas máis sinceras que teña saído xamais de voz humana.

Sabía vostede que o vocábulo galego traballo (coma o catalán treball, o castelán trabajo e o luso travalho) non vén do latinoclásico LABOR senón do latinovulgar TRIPALIUM, que era en realidade un instrumento de tortura montado con tres paus? Iso dá a medida perfecta da percepción ibérica acerca da adicación, dura pero imprescindible, á busca do substento. Nun país onde o traballo, pois, ten unha percepción colectiva máis ben "torturada", existen múltiples corolarios, ilustracións e consolamentos das penas que inflixe a servidume diaria do tajo. Xa falei daquel que animaba os compañeiros cando chegaba o martes:

-Veña que xa é martes, xa vai alá a semana.
A un coñezo eu, afectado en días soltos dunha patoloxía tan característica como estendida:

-Téñoche o mal da cereixa: eu quero traballar e o corpo non me deixa.
Este mesmo, apoñendo a un compañeiro, funcionario, claro, certa "deixación" das súas funcións, xulgaba:

-Se o traballo é saúde, viva a tuberculose!

Pero o mellor -xuízo digno de ser inscrito con letra de ouro no mausoleo de pensamentos universais- é o que un meu amigo escoitou non hai moito a certo sindicalista:

-O malo do traballo é que che parte a mañán.

Sinónimos e política

Cando falaba das esferas asociativas, o propio Saussure -a quen mesmo os profanos alcanzan a atribuír a sistematización do concepto de signo lingüístico- referíase implicitamente a que as unidades do léxico cumpren unha fórmula que vai para alén do seu valor "primitivo". A proposta de Saussure, de seu bastante vaga e subxectiva, foi perfilada con posterioridade pola lexicoloxía estrutural, de xeito que hoxe é materia común da Lingua de ensino secundario que a maior parte das palabras teñen un valor denotativo, representativo ou simbólico e un valor connotativo, virtual ou sintomático. Café é un vocábulo que expresa primariamente unha saborosa infusión á que está enganchado medio planeta. Velaí o seu valor representativo. Cando aquel simpático personaxe da Andalucía franquista, Gonzalo Queipo de Llano, ordenaba Denle café, mucho café en resposta aos pedimentos de clemencia para este ou aquel rojo condenado, estaba actualizando os valores virtuais, connotativos e subxectivos do lexema.
Esta diferenza que podemos establecer en case todas as unidades do léxico está na base doutro tópico da lexicoloxía: a inexistencia dos sinónimos absolutos, pois, malia poderen dous ou máis léxemas cumprir idéntica fórmula representativa, nunca, verbo dos seus potenciais valores subxectivos ou connotativos, poderemos dicir que tales lexemas estean en posibilidade de subsitución en todos os contextos. Por estas curiosas razóns da pragmática, dicimos vou curtar o pelo e non vou curtar o cabelo e polas mesmas razóns os anuncios de champú din deja tu cabello sedoso y deslumbrante e non tu pelo.
O coñecemento deste fenómeno, que é, en todo usuario da lingua, inconsciente pero de límites perfectamente claros, esquécese ás veces, traizoándose involuntariamente a intención expresiva do emisor. É o que, ao meu modo de ver, ocorre nunha entrevista que concede ao semanario gratuíto De luns a venres o día 16 do mes que andamos o flamante presidente electo da Xunta, señor Núñez Feijoo. Estendéndose sobre a austeridade que proxecta introducir en San Caetano e verbo da significativa redución a que vai someter o executivo autonómico, declara contundente:
-Teremos un goberno cativo e con moitas responsabilidades.
Glup! Tanta sinceridade acojona.

A alianza do insignificante

Retorno neste punto dun deleitoso e dominical paseo matutino. A primavera anúnciase alí onde se mire. O aire é un bálsamo; os ruídos de Nai Natura unha sinfonía; o sol un aloumiño que conforta sen agobiar. Encántame a sociabilidade dos paporrubios que, delicadamente pousados nos cables do tendido, rechouchían se lles asubío e semella compracérense coa miña presenza. Camiñar non cansa, todo o contrario, faise un exercicio levián, en extremo agradable.
A felicidade non existe como estado continuo. Máis ben é coma unha cefalea, con picos e descensos. Estimo que unha boa filosofía á aproveitar eses picos, eses momentos nos que sentimos que a alianza do insignificante é o que máis queremos no mundo.
(P.S. Se le vostede este post, na mañá do luns, talvez esta filosofía non lle sexa abonda. Nobody is perfect).

Más cine por favor

Disque en Camerún pechou a última sala de cine que se mantiña aberta no país. De certo que o acceso ás últimas producións de Hollywood ou ás cintas galardoadas cos osiños berlineses non debe figurar nos postos principais do catálogo de preocupacións cotiás dos cameruneses, acuciados, supoño, por angueiras de maior calado. Pero a nova, dita así, coa contundencia das medidas absolutas, ten un regusto inquietante, un sabucho de melancolía que evoca o son de fiestras que se pechan nun edificio que se vai abandonar e condenar á escuridade e o silencio por moitos anos. Imaxinan un grupo de cameruneses, frustrados seareiros da sétima arte, que un domingo en Yaoundé, capital do país, teñen que viaxar a Nixeria, o Congo ou Chad para ver a última de Charlize Teron e poder soñar con ela? Véñenme, confusamente, á memoria aquelas procesións de pobres españolitos que ían a Perpiñán para ver a famosa escena da mantequilla entre Brando e Maria Schneider...
Tamén en España pechan todos os días salas de cine. E agora coa crise, polo visto, máis. Eu observo o fenómeno co estupor que me producen as fondas contradicións da sociedade na que vivo: na mesma liña de paradoxais extremos que se tocan (anorexia como resposta á máis inmoral opulencia; indixestión editorial fronte a indixencia lectora…), no celuloide asistimos a unha sobreprodución indiscriminada —permítanme que insista: estamos ao borde do colapso informativo— que trae como inexplicable consecuencia que non só pechen salas de cine senón aínda negocios de videoclube. Intúo que a regulación sistemática das descargas incontroladas de películas dende a rede será un paso indispensable en breve prazo. Porque, ao igual que ocorre coa música, internet é un reflexo do mundo real, pero o mundo real (coas súas multinacionais discográficas e produtoras de cine e miles de millóns en xogo) está aí fóra.
De por parte, en memoria daquela canción de Aute que pedía cine, cine, cine, más cine por favor, eu son vítima, como vostede supoño, dun fenómeno sintomático: entre o maremágnum de filmes que se renova cada semana, xa non son quen de lembrar se vin ou non unha película, e, das que estou certo que vin, lembro en moitos casos simples retallos, coma fugaces imaxes dun soño. Xa ven: uns tanto e outros tan pouco! Se estaba vostede pensando en abrir unha sala de cine en Camerún, desbote a idea. Paréceme un consello razoable.

Evolucións

Gutenberg imprimiu a Biblia de 42 liñas entre 1452 e 1455. Moi pouco despois, as teses contra as indulxencias de Lutero circulaban impresas por todos os recantos de Europa e o lume da Reforma prendía por onde queira, co cal, de xeito indirecto, o pobre Gutenberg, de tan piadosas intencións iniciais, condenouse por cooperador necesario co pestífero heresiarca. Supoño que hoxe ambos os dous compadres, don Martín e don Johann, estarán cociñándose nos lumes de Pedro Botero.

As consecuencias das innovacións tecnolóxicas son impredicibles pois, como carambolas, unhas traen da man outras coas que ninguén contaba, do que resultan sinerxias por demais perversas e indesexables. O buscador de Google serve para localizar o downloader que permite atentar contra Google e descargar os libros enteiros de Google Books (contra a exposición legal que a entidade fai do 20% dos mesmos). Fáisenos difícil separar a a carne das ternillas e vivimos nunha permanente actitude de expectación, pero todo parece remitir a un desenvolvemento sen solución de continuidade.

Cando se encendían as 18000 lámparas de baleiro do ENIAC nos anos cincuenta parpadeaban as luces de toda a cidade de Filadelfia. Tiña unhas capacidades a anos luz da máis humilde calculadora que regalan hoxe como propaganda. Pero o semente estaba botado. O primeiro ordenador perante o que sentei en 1985 era un Data General Dasher One 8086 cun monitor de fósforo verde que che trituraba os ollos aos vinte minutos e que botaba os seus bos tres minutos en indexar unha base de datos de 200 rexistros pero a min pareceume un milagro. Tiña un disco duro de 20 Mb. Hoxe -anulada a nosa capacidade de asombro- levamos nun pendrive, que mal pesa trinta gramos, o equivalente a 400 discos como a "castaña " -así o coñeciamos familiarmente- coa que comecei a miña andaina informática. Creo firmemente que o Blu-Ray de marras nin se vai estrear. O camiño é, sen dúbida algunha, esquecernos de CDS, DVDs, pendrives, ordenador fixo do traballo, portátil, etc. e traballarmos con enormes unidades de disco virtual (imaxinen: 1 terabite) ás que podemos acceder dende calquera recuncho do planeta. Compárese o funcionamento dos blogs ou google e teremos un atisbo do que será unha realidade... nun ano? en dous?

Moita xente segue manifestando temor ao monopolio de Google. Google é o "ordenador" (neste caso, ad pedem litterae) da rede. IBM puxo o xermolo co PC. MicroSoft foi o banzo posterior e necesario: o "ordenador" da informática doméstica e a autoedición. Todo parece seguir unha sorte de, digamos, curso natural. Why sorry?

Caprichos

Nesta sociedade nosa, e especialmente nalgúns entornos como o universitario, menudean os xenios incomprendidos. Aínda que se afirma que ao xenio verdadeiro se lle pode recoñecer claramente en que todos os necios se conxuran na súa contra, teimando incomprensiblemente en afirmar que en realidade o tal xenio é un vaidoso cheo de fachenda e impostura, non é doado identificalo indiscutiblemente. Como en tantas outras esferas do humano trajín, as nubes impídennos ver o ceo e só co paso do tempo chegamos a clasificar os xenios sen dúbida algunha. Bach, Beethoven, Vermeer, Leonardo, Cervantes, Shakespeare, Buñuel, Tolkien, Picasso, Kubrick son, a vuelapluma, nomes de xenios que se me ocorren. Non foron só creativos cunha capacidade desmesurada senón que imprimiron a todo o que fixeron o selo do excepcional, do que, sen a máis mínima reserva, se sae da norma e nivel convencional onde, por moi bo que sexa o que fagamos, nos movemos o común dos mortais: Salieri e Mozart, lembran?
Don Francisco de Goya aragonés, afrancesado, rebelde, ilustrado e un pouco tolo foi, sen dúbida, un xenio. Toda a súa obra e xenial. E os Caprichos non son só xeniais. Para os Caprichos de Goya habería que troquelar un novo adxectivo, que fose quen de expresar a súa enorme tensión e intensidade. Nunca, creo, na historia española se ten penetrado a punto tal na dura madre da nosa antropoloxía. Se alguén retratou o lado máis tétrico da alma española (e a nómina decimonónica dende Potocki a Borrow é extensa), ese foi Goya nos seus estremecedores caprichos. A superstición que acogota un pobo, os alentos da morte e as babas dos vellos verdes, os alaridos do tormento e a coroza dos reconciliados, as mentiras, calotes e insidias dos frades e curas, os castigos da lascivia e as insondables simas da vaidade e a estupidez, a lameira mesta do medo e a rutina, a horrenda moca da bruxa e o fétido bafo da alcahueta, o alimento infinito da ignorancia e a xenreira visceral á luz do saber, os monstros repulsivos da necedade, os regüeldos, gulas e hipocresía dos inquisidores, xerarquías e dignidades, os espantos e destrozos da guerra, os vómitos e burlas truculentas da máis fonda miseria, o balbordo do aquelarre... compoñen un desfile visual ao que o laconismo e incisión dos brevísimos lemas que titulan cada gravura engaden penetrante crítica: El sueño de la razón produce monstruos, Lo que puede un sastre!, No hubo remedio, Y aún no se van!, Buen viaje, Murió la verdad... son algunhas lendas das máis patéticas e emotivas imaxes.
Os Caprichos viron a luz na súa forma definitiva en 1799. O Diario de Madrid, en 6 de febreiro dese ano, adelantábaos en fermoso anuncio, moi probablemente de man de Moratín:
Colección de estampas de asuntos caprichosos, inventadas y grabadas al aguafuerte por don Francisco Goya. Persua­dido el autor de que la censura de los errores y vicios hu­manos (aunque parece peculiar de la eloqüencia y la poe­sía) puede también ser objeto de la pintura: ha escogido como asuntos para su obra, entre la multitud de extrava­gancias y desaciertos que son comunes en toda sociedad civil, y entre las preocupaciones y embustes vulgares, autorizados por la costumbre, la ignorancia o el interés, aque­llos que ha creído más aptos a suministrar materia para el ridículo, y exercitar al mismo tiempo la fantasía del artí­fice.
Quen fará os Caprichos da nosa España contemporánea?

Greguerías, autoestradas, paronimia, sector terciario

Estudo castelán co pequeno Juanpe (10 anos). Intento facerlle ver a diferenza entre paronimia e homonimia. Do primeiro fenómeno léxico, o libro explica o feito en si pero oculta o máis importante (que a extrema semellanza dos significantes -aptitud, actitud, prexuízo-perxuízo, absorber-absolver- é orixe de frecuentes confusións semánticas). Da homonimia, o texto leva á definición un feito marxinal (que os homónimos poidan ou non escribirse igual), co cal se induce a erro (era que soan igual, que se escriben igual ou que soan igual pero non se escriben igual..?). Pasamos a conceptos de literatura, que aparecen no libro mesturados cos de lingüística sen maior orde nin concerto: síntome frustrado de non poder explicar coa claridade didáctica que esixe a mente do cativo a extrema sutileza das diferenzas entre comparación e metáfora. Pero o desalento, e unha carraxe que percibo in crescendo, acada cotas insospeitadas cando chego á definición de greguería: metáfora a la que se ha añadido sentido del humor. Fue creada por el escritor Ramón Gómez de la Serna. Ejemplo: la lagartija es el broche de las tapias.
Estudo Coñecemento do medio co pequeno Juanpe (10 anos). Tras un capítulo consagrado á relación nominal das autoestradas de Galicia (AP9, A52, A6, AG56...) e os seus percorridos, deixo que o neno dea un par de lecturas a outro capítulo da lección. Pregúntolle polo sector terciario ou de servizos: responde o sector terciario ou de servizos non fai produtos bos. Amoscado, replico que o que acaba de dicir é un disparate. Vou ao libro de texto. Di: O sector terciario ou de servizos non produce bens materiais. Agora o entendo: trátase do abuso sistemático dos conceptos implícitos e da presuposición de coñecementos.
Non sei se será que os autores destes textos saben moito do seu e de pegagoxía de aula (xa saben: contextualización curricular, itinerarios, consecución de obxectivos, estratexias dinámicas...) pero moi pouco da pedagoxía do sentido común, esa que se intúe e non se aprende. Se imaxino a un señor que bota dez horas nun andamio mentres a muller limpa nunhas oficinas e lles contrapoño o que, cando chegan ao fogar, deben estudar co su neno de 10 anos, teño adiantado moito na comprensión do fracaso escolar e dun sistema educativo que, no fondo, o estimula.

Love is blind

Love is blind.

O tempora!

A tendencia humana ao fetichismo é intemporal e maleable. Na Idade Media a obsesión polas reliquias levaba a que en España se comerciase co fémur de san Casiano aos 14 anos e en Italia co mesmo fémur cando o santo tiña 32. Nos tempos que andamos, podían ser os gallumbos de Tino Casal, a primeira muda de Jodie Foster, as sabas que unha vez aloumiñaron o sono de Gisele Bundchen ou un plumier que Pe Cruz recibiu na súa primeira comuñón os que excitasen o fetichismo de moito millonario aburrido de gastar, que xa non sabe que facer cos cartos e os inviste en obxectos que, alén do seu valor engadido en forma de atracción malsá, non serven para nada. Pero que se comercie coos obxectos persoais -unhas gafas, as sandalias e un bol- do ser humano que no século XX foi paradigma vivo do desprendemento, o anticapitalismo e a pobreza voluntariamente aceptada e partan nunha subhasta con 30.000 dólares de saída é un signo inequívoco da apocalipse. O mundo está podre.

Cernas do humor

Esta mañán, despois dun agradable e sinxelo acto de presentación dun libro, visitabamos un grupo de persoas, entre as que se atopaba o autor do libro -arquitecto de profesion-, a cuberta dun nobre edificio histórico universitario, enclavado no corazón do casco vello, dende onde se enxergaba unha extraordinaria vista sobre Compostela. Unha das cousas anexadas á práctica da edición universitaria é que, de costume, a xeira laboral se desenvolve entre persoas en extremo cultas, coas que o nivel medio de conversa é, como pode supoñerse, moi elevado. A visita que comento non foi unha excepción e a charla dos circunstantes correspondía á magnitude -arquitectónica, artística, urbanística, histórica...- dos elementos que contemplabamos. Para "descender un pouco á terra", cando, á vista do mamotreto do monte Gaiás, o diálogo substanciaba ata que punto toda gran obra de creación arquitectónica é, de seu, unha agresión, se me ocorreu suxerir, naquela marabillosa terraza, e dado o avanzado da mañán, o ben que virían unhas sillas, uns cacahuetes e unha caixa de quintos estrella galicia.
Unha das persoas que nos acompañaba, bo e vello amigo, esteta e filósofo intelixente e crítico, comentoume logo que identifica como un rasgo da miña personalidade un humor moi característico, que, en ocasións como a que comento, se manifesta pola súa iconoclastia e a capacidade de poñer por prosaico e digno de risa o metal máis nobre. Non direi eu que non sexa así. Pero o que si podo asegurar é que tal forma de humor a recoñezo máis como a destilación persoal dun espírito popular e profundamente amarrado á miña galeguidade que como unha elaboración consciente e culta. Para ilustración do benévolo lector acerca de tal espírito popular poñerei un exemplo.
Coñezo eu un tipo que preside, ou presidía, certa confederación de empresarios dunha bisbarra moi querida por min. En tal calidade, e na compaña dun grupo de empresarios e comerciantes da zona, visitou hai un par de veráns a Bretaña francesa. Eu, que son seareiro da fermosa Armórica, sabendo que a visita dos excursionistas incluía os megalitos de Carnac, Morbihan, as cidades de Douarnenez, Lorient, Brest e outras marabillas, inquirín con entusiasmo a este home, xa retornado, polas impresións da viaxe e as visitas. Díxome:
-Bueno, carallo, bueno. Non hai ambiente ninjún. E pa comer, moito mellor esto.
Meter cousas así na minipimer da elaboración culta pode cortar a mahonesa.

Antoloxizando

Dícia o meu parente Roberto Blanco Torres que para el a poesía era a vía, ideal e necesaria, de liberarse das ataduras e servidumes da linguaxe periodística. A idea de tío Roberto sérveme para poñer o adro a este post, que redacto cando o país aínde vive inmerso (adxectivo este moi do gusto dos futbolistas) na resaca postelectoral, falando cada quen da feira segundo lle foi nela, extrapolando, avaliando, reflexionando, sacando peito ou chascando a lingua, chorando ou celebrándoo. Alguén anónimo, vista a miña posición, escribíame esta pasada noite un comentario cocido ao lume dos resultados xa definitivos no que ironizaba:
-Estará vostede contento e poderá durmir tranquilo.
Eu lle replicaba que a min ponme contento ter saúde e faime durmir tranquilo ver os meus pequenos felices cando lles dou un bico de boas noites. Aturamos a política porque é necesaria, pero, ao meu modo de ver, a entronizamos en demasía. Creo que, como maneira idónea e sadomasoquista de ter con que despelexarnos uns aos outros (actividade de especial predilección nacional), sobrevaloramos a política e a incorporamos con exceso ás nosas rutinas sociais.
Volvendo ao tío Roberto, se para el era a poesía o camiño liberador dos rigores do intelecto, para min éo esta bitácora (por certo, algún ano destes haberá que voltar á poesía, pero de momento acho que son malos tiempos para la lírica). Neste ciberespazo atopo o soaz de anotar os meus fragmentos sen ataduras (a que me soa isto?).
Na perspectiva do tempo que este establecemento leva aberto, teño adicado bastantes folgos á peneira de libros e autores, unha das cousas que máis me agrada, e non por veleidades de crítico (arreniéjote!) senón polo gusto sinxelo e humilde de compartir con quen me lea puntos de vista e impresións que, sexa só por propias e subxectivas, terán, digo eu, algún interese. Entre todas as publicadas nestes vai para catro anos, permítanme hoxe, e así mudamos o terzo temático dos últimos días a terreos menos espiñentos, antoloxizar catro, que, lidas tempo despois de teren sido redactadas, aparécenseme agora pintadiñas e bastante ben escritas (vanitas!!) ademais de me resultar gratas por iren dirixidas a especimes raros, extravagantes e pouco convencionais, características coas que, por razón que non alcanzo a determinar, comungo dun xeito case visceral. Son:
Carmilla, de Sheridan Le Fanu.
A conxura dos necios, de John K. Toole
A Biblia en España, de George Borrow, don Jorgito el Inglés.
Howard P. Lovecraft.
Malo, isto de empezar con antoloxías. Será que vou quedando sen saber que dicir? Se é así, será vostede o primeiro en sabelo. Antes muerto que sencillo.

1-M

No filme Parque xurásico, cando o T-Rex rompe o valado eléctrico, o matemático Ian Malcolm exclama: ¡como odio tener razón!
Item máis.