Erwache!

Por moito que o queira someter a un criterio racional, e mesmo consciente, non podo dar unha causa para a fascinación que o nacionalsocialismo exerce en min. Non. Non se asuste vostede e siga lendo. Falo de fascinación e non de admiración. E a fascinación, como calquera sorte de feitizo, pode ter orixe na percepción ou influxo sublime da nobreza pero tamén no engado inexplicable con que a maldade suprema fire a nosa sensibilidade. Se o amor que as femias do mundo animal prodigan á súa camada nos subxuga, probablemente nos engaiola aínda máis a crueldade inútil da mantis cando se deleita coa súa presa antes de liquidala. Supoño, polo tanto, que o magnético atractivo da Alemaña nazi asenta nos recantos máis escuros do meu espirito, eses recunchos negros coma a pez que todo mundo ten e que, en función do individuo e o seu contexto, se reprimen ou non e emerxen á superficie con máis ou menos frecuencia e intensidade.
Se o meu fondo innato de romanticismo se concilia ben co genius loci, nunca o sentín tan intensamente como nalgúns lugares emblemáticos do itinerario histórico nazi en Hamburgo, Munich, Nürnberg e Berlín ou no campo de exterminio de Bergen-Belsen, visita á que xa me teño referido. A expresión do poder totalitario máis ferrea e metodicamente organizado da historia e unha arquitectura calculadamente pensada para transmitir a medida inatinguible dese poder son os elementos, un nuclear e outro complementario, que están na base dun genius loci tan característico e que, vaia por diante, non sinto necesidade algunha de xustificar pois, ­de novo volvamos ao argumento inicial­, fascinación e engado non implican en modo algún admiración nin adhesión.
Esa derivación perversa da xermanofilia que cultivei en anos mozos, ­nas ás omnipotentes de Cupido,­ levou a converterme non diría eu nun erudito pero si nun notable connaisseur da historia do nacionalsocialismo, prodigando, sempre que podo, lecturas e películas, que, á súa vez, estimulan reflexións e valoracións críticas. A marabilla de editorial que é Acantilado publicou un par de achegas ao respecto de extraordinario interese: o Diccionario crítico de mitos y símbolos del nazismo (do que xa se falou nesta bitácora) e, recentemente, as memorias do arquitecto de Hitler ­e unha das persoas de máxima confianza do Führer­ Albert Speer, que leo estes días, unhas memorias, cando menos, sorprendentes en moitos aspectos e das que darei conta polo miúdo noutra ocasión.

Hai ben anos, volvendo en automóbil de Alemaña cunha moi querida amiga desa nación coa que daquela compartía piso, suscitouse unha discusión que ao cabo se volveu agre e que foi causa dunha viaxe por demais desagradable. A miña tese era que os alemáns contemporáneos non fixeran contas co seu pasado e, con Adenauer e a monumental inxección de diñeiro aliado para a reconstrución do país, simplemente pasaron páxina como se nada tivese ocorrido. Por moitos anos, creo, esa foi a percepción internacional e, dende posicións radicais, se miraba os alemáns coa desconfianza de que, ao cabo, os directos reposanbles da shoah e unha espantosa guerra chegaron ao poder nunhas eleccións democráticas. Sociohistoricamente, os propios alemáns viviron resignados con esa percepción pois existían factores obxectivos que a substentaban e ata as bágoas polos seus mortos tiñan que agochar. O paso do tempo, non obstante, está atemperando esa visión e hoxe en Alemaña hai mostras de que, dende dentro, o propio fenómeno do nacionalsocialismo está sendo revisado con criterio se abertamente crítico, valente e sen complexos. Unha mostra é El lector (Der Vorleser, 1995) do xuíz natural de Bielefeld Bernhard Schlink, crúa novela pero absolutamente sincera, da que agora se estrea unha película. Outra é a magnífica película El hundimiento (Der Untergang, 2004), dirixida por Olivier Hirschbiegel e e producida por Bernd Eichinger, cun inmenso Bruno Ganz no rol do Führer e un elenco extraordinario. Nos momentos finais do filme, cando todo se desmoroa, antes de asasinar os seus fillos e suicidarse, Magda Goebbels despídese do mundo recoñecendo, coa sinceridade de quen xa nada espera, que coa fin do nacionasocialismo rematan todas as cousas fermosas e nobres nas que creu.