A mediados dos oitenta, un día cinzento, de friaxe que estremecía, na compaña dalguén daquela moi especial, e nun estado de notable excitación emocional, visitei o campo de concentración de Bergen-Belsen, preto de Hannover, na Baixa Saxonia, onde faleceu, por certo, Ana Frank. Teño reflexionado moito sobre esta visita e aínda hoxe non estou certo de non sentir certo arrepentimento de tela feito. Simplemente non aprendín nada que non soubera xa, e por moito tempo sentín un desacougo inimigo do sono cada vez que lembraba o campo. Tempo despois tiven oportunidade de visitar o Konzentrationslager (en relidade Verninchtungslager: campo de exterminio) dunha pequena localidade do sur de Polonia chamada Oswieçim —Auschwitz en alemán— e, naturalmente, dixen que non.
Aquel día en Bergen-Belsen sentín que o frío era especial, que o lazo da terra era especialmente duro, e non era, claro, o frío do corpo o que sentía, era o frío da alma que se sabía no mesmo espazo físico de tanto sufrimento.
A humanidade non pode esquecer leccións como as que agochan os campos de Polonia e Alemania hoxe obxecto de suculentos negocios turísticos. Esa voracidade do consumismo que todo o fagocita.
Ler o excelente libro que estou rematando, Auschwitz. Los nazis y la solución final, do periodista británico Laurence Rees (Crítica, 2005) é —á luz de hoxe— non un exercicio de morbo (do que, por certo, a obra está totalmente desprovista) nin de melancolía masoquista: é un exercicio de pura humanidade, na procura das claves de tanta bestialidade e na consecución dunha profilaxe necesaria para tentacións futuras. Os valores do presente —¿ulos?— deberan alicerzar nas ensinanzas do pasado, anque por veces penso que botar a sonda na perversidade humana e arriscarse a non tocar nunca fondo.
Entre 1940 e 1945 en Auschwitz-Birkenau morreron 1.100.000 seres humanos, entre os que, por intermedio dese estrafalario cabaleiro chamado azar, non estabamos nin ti nin eu.
Foto: nenos en Auschwitz. No campo morreron 200.000 nenos.
8 comentarios:
A lección máis importante sempre pareceume a incapacidade da cultura europea para evitar e mesmo para xustificar aquela matanza.
Nunca teremos aprendido o suficente ata non decatarnos de que os valores europeos por si mesmos non valen para evitala.
Grazas, anónimo, polo teu comentario e a túa visita. Creo, cada vez máis, en efecto que o que chamamos "cultura europea" é unha falacia que non agocha máis cá tendencia manifesta a ir cadaquén a onde lle convén (para mostra un botón: os resultados do referéndum sobre a Constitución Europea nalgúns países especialmente desenvolvidos e "europeos"). É igual onde suceda: Pol Poth (que chegou a prohibir en Camboia as gafas por consideralas un signo de aburguesamento occidental e matou a dous millóns de compatriotas), Idi Amín, Milosevic, Pinochet... A lei (tan humana, tan antiga...) da forza contra a forza da lei.
Recoméndoche o libro. Saúdos.
Also, nie vergessen. Das denke ich auch.
Con todo, ás veces coido que os seres humanos temos unha gran capacidade para esquecer, capacidade, se cadra (recoñezo que aínda non o teño claro), necesaria ou mesmo imprescindible para sobrevivir nalgunhas ocasións.
Espero, iso si, que o holocausto nazi servira para darnos unha boa lección do que é a humanidade (en todos os sentidos).
Un saúdo.
Cristina:
Obrigado pola visita e o post. Sobre a capacidade de esquecer (e as políticas da desmemoria, tan alentadas ás veces dende o poder), deixa que rememore algo que escribín hai xa nos acerca do meu parente Blanco Torres, case sesenta anos esquecido ata o 99 en que, efemeramente, recuperou actualidade (esa necrofilia cultural nosa...):
"As políticas da desmemoria nacen historicamente dunha necesidade social imperiosa de esquecemento, dun esquecemento que, para colectividades humanas que saen de circunstancias marcadas polo horror, vai converterse en conditione sine qua non para a construcción dun porvir de mínima felicidade e benestar, aspiración que ó cabo define o cerne da nosa existencia".
Saúdos.
Efectivamente. A cita é moi oportuna, sobre todo porque verbaliza dun xeito claro a idea da necesidade de facer uso do esquecemento para alcanzar esa mínima felicidade e ese benestar de que falas.
Ante a súa sensibilidade perante o Holocausto e, en xeral, fronte a todo xenocidio, permítome recomendarlle a moi informada obra: Isaraël W. Charny (dir.), Le livre noir de l´humanité. Encyclopédie mondiale des génocidies, Paris, Privat, 2001. A edición orixinal está en inglés (ABC-Clio, 1999). Pena que non estea traducida ao castelán, e non digamos xa ao galego. Pero estas cousas, como sabe, non dan cartos.
Un saúdo.
Amigo anónimo:
Obrigado pola visita e o comentario. Tomo boa nota do libro e -lamentablemente- coincido con Vde. en que só se valora editorialmente o que produce un rendemento económico inmediato. ¿A onde nos leva isto? O día chegará en que Kafka ou Platón deixen de existir... Non, creo, con todo, que non. Un saúdo.
Grazas pola contestación.
Aproveito para corrixir un dato erróneo do libro citado: está editado en Toulouse, non en París. Ás veces, o "centralismo" parisino fai que pensemos que, como os nenos e as cigoñas, os libros só veñen da capital.
E, aínda a risco de ser considerado o repelente neno Vicente, sinalo para quen estea interesado neste tema que hai un libriño ben recente, moi breve e ben escrito, que merquei hoxe e que xa lin case enteiro, recomendable como primeira achega ao Holocausto (prima máis o informativo que o analítico): Georges Bensoussan, Historia de la Shoah, Barcelona, Anthropos,2005.
É unha tradución da obra do mesmo título publicada na impagable colección Que sais-je? de P.U.F.
Por certo, alguén debería, entre nós, retomar a idea de traducir moitos máis títulos desta colección da que tanto se aprende.
Publicar un comentario