Máis sobre letras (galegas)

El humo es mensajero del atardecer y del alborear invernal, cuando las eras se pueblan de raposas.
Un carro de bueyes pasa cerca y tiene un sonido chillón. Parece el eco de una vieja siringa hecha con camelias de invierno.
A escasos metros, un crucero yergue su melancolía.

Valle-Inclán? Non, malia o parecer. Tan poéticas palabras ―un sfumato de expresión lingüística contra o fondo do Salnés na invernía, da Ulla en primavera, da «Boa Vila», do Berbés ou de Iria e Bastavales con Rosalía (como non!) no backstage― pertencen a un libro supoño que hoxe máis ben ignoto, ou reservado a un coñecemento erudito, non tanto por o seu autor non ter feito abondos méritos para maior fama canto, creo, por os facer dende unha posición manifestamente católica e non militantemente antifranquista e (oh pecado nefando) por ter cultivado maioritariamente o castelán. É dicir, un nome con todas as papeletas para resultar irrelevante ao «sistema literario galego».
No secano cultural imperante pola época, e nos escasos 48 anos da súa malograda vida, Ramón González-Alegre Bálgoma (berciano de Villafranca, 1920-Vigo, 1968) deu ao prelo o que en conxunto representa unha achega ás letras patrias desproporcionada ―ao meu entender― no seu volume, e quero crer que tamén na súa calidade, ao silencio e esquecemento da súa figura, de non ser polas razóns expostas. Fundou en anos difíciles (1948) a revista de poesía Alba; poeta el mesmo (Los manantiales, 1958; Os namorados, 1961), crítico e antólogo (Poesía gallega contemporánea. Ensayo sobre literatura gallega, 1954; Antología de la poesía gallega contemporánea, Col. Adonais, 1959), autor teatral (Teatro galego, 1968).
Estes días disfruto, un libro realmente para degustar, da lectura de Por entre el arpa y la saudade, Viajes Gallegos de onde escolmei os treitos que daban introito a este post, poéticas viaxes no alento dunha delicada percepción de personaxes, vilas e paisaxes, que o autor sacou a luz en 1965 en Vigo. Obra contemporánea que sumar, xa que logo, á nómina de escritores in itinere aos que me referín hai non moito. Barrunto que para parte da crítica actual o uso lírico e esmerado do seu castelán constituiría un «estilo afectado» e a súa valoración, estética e subxectiva, da antropoloxía do país algo do estilo dunha «marcada tendencia a un folklorismo frívolo e carente de compromiso».
Foi González Alegre, colega profesional e amigo de meu pai. Os exemplares que conservo dalgún dos títulos devanditos, como apuntei, conteñen adicatorias manuscritas do autor ao amigo de entón, na altura alcalde da Estrada (hoxe alcalde franquista da Estrada, cousas da memoria, perdón da Memoria). No capítulo adicado á Ulla ("Por tierras del Ulla") de Por entre el arpa y la saudade refírese a el explicitamente, como compañeiro de viaxe, en moitas facetas (entusiasta e erudito das cousas da súa terra, galeguista, charlista impenitente, fotógrafo empedernido...) que eu lle lembro moi ben. Razón de máis para sentir unha fonda e íntima conexión con esas páxinas.