Sobre estéticas tipográficas

Preparamos estes días en Publicacións da universidade unha edición moi especial. Unha desas edicións que fai que o editor se formule a necesidade dun labor que vaia para alén da mecánica formal do seu traballo cotián. Porque, sen prexuízo algún nin mingua do valor estético e do esmero específico que todo traballo editorial comporta —o editor que estableza categorías nos libros que fai está perdido— non hai dúbida de que o coñecemento máis ou menos profundo do oficio implica unha inevitable rutina, unha, como antes dicía, mecánica formal, que normalmente desdebuxa os alicerces do labor editorial, id est, os fundamentos tipográficos, estéticos, funcionais e comunicativos que rexen a transformación dun orixinal un libro. É así, polo tanto, que o editor non recorre, por nos os precisar, a criterios teóricos nin, por suposto, a inspiracións alleas, moito menos se estas asentan en produtos de hai case cen anos. Pois ben, no caso que comento impúxose definir criterios teóricos de partida, aproveitar inspiracións alleas e, moito máis, por proviren estas de hai case cen anos. As razóns? Podía dar dúas que dalgunha maneira están contidas no argumento co que iniciei este post (tratarse dunha edición moi especial): a) nihil novum sub sole, é dicir, todo está inventado e o que facemos é, apenas, unha permanente reinterpretación de solucións a problemas aos que alguén xa se enfrontou antes ca nós; b) a calidade das inspiracións alleas é por veces de tal calado que impón un respecto solemne, case reverencial.
Descorramos o velo. Falamos de editar ao autor, que, en opinión do mellor especialista en tipografía e literatura en España (do que xa falamos neste local), por vez primeira e frente a sus amigos de generación, hace patente con su nueva tipografía que la renovación que se proponía llevar a cabo en la literatura española era inseparable del modo en que se presentase. Este autor é, como a ilustración deixa claro, don Ramón del Valle-Inclán, quen, co intento devandito, fai bo o propósito declarado do outro gran renovador da tipografía e a estética editorial na literatura española, Juan Ramón Jiménez: en edición diferente, los libros dicen cosa distinta, declaración que debera ser programática do oficio de editor.
Será, ao cabo, o modernismo (e só co tempo un empeza a entender o profundísimo sentido e xustiza desta etiqueta) o movemento no que se destila a revolución na tipografia literaria española.
A edición da que falo, e para a que temos partido dos modelos estéticos combinados por don Ramón e os seus ilustradores e impresores, é unha reprodución facsimilar do manuscrito orixinal dun breve relato (36 páxinas) titulado Mi bisabuelo, en edición que foi promovida pola directora da Biblioteca da Cátedra Valle-Inclán da universidade compostelá, e gran amiga, Margarita Santos Zas. De feito a edición inaugura a serie de publicacións da Cátedra.
Hoxe reuninme co deseñador, Manolo Martínez, de Signum Deseño, en Compostela, ao obxecto de cambiarmos impresións sobre o plan de maquetación e traspasarlle os materiais para a mesma. Manolo concordou comigo en que, á vista da estética tipográfica valle-inclaniana, pouco podiamos facer senón reinterpretar. Sírvase o curioso lector observar a páxina que reproduce a ilustración (e especialmente o ano de edición). Pois ben: cabe algo máis moderno?
Somos ananos a lombos de xigantes. Agardemos que o resultado sexa do gusto de don Ramón, aló onde o seu espirito more. Xa contarei.