A Manolo García Diéguez, que me regalou a idea deste conto
O que máis me chamaba a atención do mestre eran os dedos medio e índice da súa man dereita absolutamente amarelos. Non quero dicir tirando a amarelo, non. Eran amarelos de vez, como os limóns ou o zafrán. Eu ben sabía que tan fermosa cor de dedos era por os teren sempre sometidos ó fume dos petillos aqueles de picadura que o mestre chupaba un detrás doutro. Por veces, os petillos cambiaban de domicilio e ían parar á unha boca de dentes máis negros que amarelos, anque algo de amarelo tiñan tamén. Entón o mestre falaba con cara de malvado, regañando a boca e chiscando o ollo do lado de onde lle viña o fume.
Cada vez que comezaba o noso anual periplo pedagóxico, nos primeiros días de setembro cando o intolerable frío do inverno era aínda unha ameaza remota, o mestre nos encarecía as belezas patrias, entre elas o delta do Ebro, que, non obstante el non o coñecer persoalmente, lle fora moi gabado dun seu curmán, panadeiro en Tortosa. Tamén lle saía o bo humor –o que era máis ben malo, pois de costume representaba a calma antes do trebón– cando nos falaba das afamadas rías gallegas, que, estas si, visitara máis dunha vez, especialmente as Baixas. Contaba o mestre –requintada a voz, no bico dos pés por ser baixiño– que cando Dios Nuestro Señor fixera o mundo, canso como ía de tanto choio, cos dedos da man esquerda apoiouse na terra de Galicia, aínda non ben callada por andar o mundo en obras, e sen querer saíronlle as rías gallegas, que por seren directa, anque polo visto involuntaria, creación do Señor, ficaron tan pintadas. Entón o mestre para nos ilustrar sobre o sublime acontecemento, imitando o movemento divino, espalmaba a man esquerda no mapa da península Ibérica, un mapa vello que nos cantos ía xa cuarteado e que en letra grande decalaraba Península Ibérica, e logo xa máis pequena Con las posesiones españolas africanas. Alí ía a man do mestre e, ubicándoa nas rías, triunfal, virábase cara a nós e ficaba así inmóbil un pisquiño para podermos os seus pupilos admirar a estupenda obra do Facedor. Eu, incapaz de compartir o entusiasmo do mestre, ollaba pampo aqueles dedos amarelos e grosos como percebes preguntándome se Dios Nuestro Señor tería tamén o vicio de fumar caldo.
Avanzaba a estación e sentiamos veciña e inexorable a invernía. Nas tardiñas, mestas, lenturentas, de tempo espeso, do mes de Santos había que acender a luz, mesquiña e cajada de moscas a bombilla. Cando repasabamos a táboa de mutiplicar ou liamos o Floresta, galgaba por riba do besbesello –era gustoso o mestre do silencio–, o renchir dos carros e os berros para poñer ó rego as vacas e, tamén por veces, lonxanos, misteriosos, os oubeos do lobo, aló na serra.
Por entón, o anecdotario do mestre deviña erudito e botábase de políglota, traducindo nomes ó inglés ou francés. Ano tras ano eran as mesmas palabras. Mesa, silla, galo, galiña, casa, árbore, mestre e catro cousas máis. Eu tiña as miñas dúbidas de que os ingleses ou franceses para diciren galiña ou casa tiveran que poñer a mesma cara ridícula que poñía o mestre. Ós que tiñan apelidos traducibles llelos traducía, e o mesmo o nome. Por caso, un José Castaño lle preguntaba como lle dirían os ingleses e o mestre facéndose o interesante lle contestaba Joseph Brown e despois de o pronunciar servíase poñelo por letra no encerado e quedabamos todos parvos mirando aquel impronunciable envurullo. E o mesmo pasaba, non sei, co Carlos Iglesias ou o Luis Campos. Había na escola un Carracedo que por ser esmirriado e pouca cousa, e tamén porque lle acomodaba ó nome, lle diciamos Carracho. Pois vai o Carracho e espétalle ó mestre que cómo se di Carracedo en inglés e cando o mestre, reprimindo a risa como puido, informou ó Carracho non ter equivalencia na lingua de Albión, este petou cos cotelos un lixeiro golpe no pupitre, sentouse e, contendo como puido o choro, mirounos a todos ca expresión de humillación e inconsolable tristura que só se ve no rostro dun neno. Eu sentino de corazón polo Carracho e pensei que tamén era bo capricho do carallo dos ingleses non teren palabra para Carracedo. Misterios de Babel.
O mestre era, aínda coas súas arrautadas, un infeliz, un miña xoia. Estivera casado pero enviuvara novo e sen fillos e vivía cunha velliña que disque xa a tiña de muchacha cando lle vivía a muller. Tiña un pronto de mil demonios pero eu, e os máis dos rapaces da escola, queriámoslle ben pois era afable connosco en tempos nos que os nenos pareciamos para todo o mundo unha borralla molesta e indigna de consideración. As lapelas da camisa renegridas e as puntas dobradas, a humilde gravata, o chaleque coa súa cadeíña de ouro do reloxio. Este reloxio se fose vivo atendería por roscopatén, que é como o mestre lle chamaba.
-Demonio, as cinco. Isto atrasa: hai que darlle corda ó roscopatén.
Moito tempo despois, xa home feito –sería contra o 58 ou 59–, nunha vella reloxería de Zürich vin nun escaparate un enorme carillón antigo que ostentaba na carátula ben clariña a marca “Roskoff” e debaixo en letra máis pequena “Patent” e, cun sorriso de saudade, de infinita saudade, expliqueime o nome do reló, lembrei o mestre, o cheiro dos plumieres e o frío sobrenatural daquela escola. Había quen de nós que lle sacaba gracia a un lamparón amarelo de mexo seco que o mestre lucía alí onde lle tocaba no pantalón a punta do instrumento, e é de destacar que o mestre cargaba para a esquerda. Pero eu non lle vía a gracia. A min dábame mágoa a súa pobreza.
Un día de outono estaba escolando o bo do home, explicándonos os vasos comunicantes, e entraron dous guardiaciviles e un fulano flaco con fixador no pelo, e con moito aspaviento pegan no meu mestre e o levaron. Atrás viña o cura don Severino que dixo que non pasaba nada, que o mestre tiña que cumprir uns trámites (e maldito se ningún de nós sabía qué era un trámite, pero non cheiraba nada ben) e botou o resto da mañá falando de Jesús e o pueblo de Insrael, así dicía con n, engolando moito o de Insrael. Para o día seguinte e o outro non houbo escola e ó terceiro día chegou o mestre, pálido, canso, coxeando da perna esquerda e con pouca gana de falar nin de nada. A moitos mangallóns que había na escola metéronos de militares pois disque había guerra. Eu que era dos máis pequechos quedei aló co mestre. Xa metidos no inverno, un serán escuro do mes Nadal o mestre, por nos entreter, anque sen moito entusiasmo, voltou á súa teima das grandezas patrias. Mentres liaba un petillo daqueles seus, arrancouse a falar de Alcoy e a gran industria de papel desa vila. Que se Alcoy tumba, que se Alcoy dálle, que Alcoy prerriba e Alcoy prebaixo. Que saen de Alcoy–claro, agora non, dicía, por estar en zona de guerra-, convois cargados de papel de primeira calidade para todo o mundo.
Cada vez que comezaba o noso anual periplo pedagóxico, nos primeiros días de setembro cando o intolerable frío do inverno era aínda unha ameaza remota, o mestre nos encarecía as belezas patrias, entre elas o delta do Ebro, que, non obstante el non o coñecer persoalmente, lle fora moi gabado dun seu curmán, panadeiro en Tortosa. Tamén lle saía o bo humor –o que era máis ben malo, pois de costume representaba a calma antes do trebón– cando nos falaba das afamadas rías gallegas, que, estas si, visitara máis dunha vez, especialmente as Baixas. Contaba o mestre –requintada a voz, no bico dos pés por ser baixiño– que cando Dios Nuestro Señor fixera o mundo, canso como ía de tanto choio, cos dedos da man esquerda apoiouse na terra de Galicia, aínda non ben callada por andar o mundo en obras, e sen querer saíronlle as rías gallegas, que por seren directa, anque polo visto involuntaria, creación do Señor, ficaron tan pintadas. Entón o mestre para nos ilustrar sobre o sublime acontecemento, imitando o movemento divino, espalmaba a man esquerda no mapa da península Ibérica, un mapa vello que nos cantos ía xa cuarteado e que en letra grande decalaraba Península Ibérica, e logo xa máis pequena Con las posesiones españolas africanas. Alí ía a man do mestre e, ubicándoa nas rías, triunfal, virábase cara a nós e ficaba así inmóbil un pisquiño para podermos os seus pupilos admirar a estupenda obra do Facedor. Eu, incapaz de compartir o entusiasmo do mestre, ollaba pampo aqueles dedos amarelos e grosos como percebes preguntándome se Dios Nuestro Señor tería tamén o vicio de fumar caldo.
Avanzaba a estación e sentiamos veciña e inexorable a invernía. Nas tardiñas, mestas, lenturentas, de tempo espeso, do mes de Santos había que acender a luz, mesquiña e cajada de moscas a bombilla. Cando repasabamos a táboa de mutiplicar ou liamos o Floresta, galgaba por riba do besbesello –era gustoso o mestre do silencio–, o renchir dos carros e os berros para poñer ó rego as vacas e, tamén por veces, lonxanos, misteriosos, os oubeos do lobo, aló na serra.
Por entón, o anecdotario do mestre deviña erudito e botábase de políglota, traducindo nomes ó inglés ou francés. Ano tras ano eran as mesmas palabras. Mesa, silla, galo, galiña, casa, árbore, mestre e catro cousas máis. Eu tiña as miñas dúbidas de que os ingleses ou franceses para diciren galiña ou casa tiveran que poñer a mesma cara ridícula que poñía o mestre. Ós que tiñan apelidos traducibles llelos traducía, e o mesmo o nome. Por caso, un José Castaño lle preguntaba como lle dirían os ingleses e o mestre facéndose o interesante lle contestaba Joseph Brown e despois de o pronunciar servíase poñelo por letra no encerado e quedabamos todos parvos mirando aquel impronunciable envurullo. E o mesmo pasaba, non sei, co Carlos Iglesias ou o Luis Campos. Había na escola un Carracedo que por ser esmirriado e pouca cousa, e tamén porque lle acomodaba ó nome, lle diciamos Carracho. Pois vai o Carracho e espétalle ó mestre que cómo se di Carracedo en inglés e cando o mestre, reprimindo a risa como puido, informou ó Carracho non ter equivalencia na lingua de Albión, este petou cos cotelos un lixeiro golpe no pupitre, sentouse e, contendo como puido o choro, mirounos a todos ca expresión de humillación e inconsolable tristura que só se ve no rostro dun neno. Eu sentino de corazón polo Carracho e pensei que tamén era bo capricho do carallo dos ingleses non teren palabra para Carracedo. Misterios de Babel.
O mestre era, aínda coas súas arrautadas, un infeliz, un miña xoia. Estivera casado pero enviuvara novo e sen fillos e vivía cunha velliña que disque xa a tiña de muchacha cando lle vivía a muller. Tiña un pronto de mil demonios pero eu, e os máis dos rapaces da escola, queriámoslle ben pois era afable connosco en tempos nos que os nenos pareciamos para todo o mundo unha borralla molesta e indigna de consideración. As lapelas da camisa renegridas e as puntas dobradas, a humilde gravata, o chaleque coa súa cadeíña de ouro do reloxio. Este reloxio se fose vivo atendería por roscopatén, que é como o mestre lle chamaba.
-Demonio, as cinco. Isto atrasa: hai que darlle corda ó roscopatén.
Moito tempo despois, xa home feito –sería contra o 58 ou 59–, nunha vella reloxería de Zürich vin nun escaparate un enorme carillón antigo que ostentaba na carátula ben clariña a marca “Roskoff” e debaixo en letra máis pequena “Patent” e, cun sorriso de saudade, de infinita saudade, expliqueime o nome do reló, lembrei o mestre, o cheiro dos plumieres e o frío sobrenatural daquela escola. Había quen de nós que lle sacaba gracia a un lamparón amarelo de mexo seco que o mestre lucía alí onde lle tocaba no pantalón a punta do instrumento, e é de destacar que o mestre cargaba para a esquerda. Pero eu non lle vía a gracia. A min dábame mágoa a súa pobreza.
Un día de outono estaba escolando o bo do home, explicándonos os vasos comunicantes, e entraron dous guardiaciviles e un fulano flaco con fixador no pelo, e con moito aspaviento pegan no meu mestre e o levaron. Atrás viña o cura don Severino que dixo que non pasaba nada, que o mestre tiña que cumprir uns trámites (e maldito se ningún de nós sabía qué era un trámite, pero non cheiraba nada ben) e botou o resto da mañá falando de Jesús e o pueblo de Insrael, así dicía con n, engolando moito o de Insrael. Para o día seguinte e o outro non houbo escola e ó terceiro día chegou o mestre, pálido, canso, coxeando da perna esquerda e con pouca gana de falar nin de nada. A moitos mangallóns que había na escola metéronos de militares pois disque había guerra. Eu que era dos máis pequechos quedei aló co mestre. Xa metidos no inverno, un serán escuro do mes Nadal o mestre, por nos entreter, anque sen moito entusiasmo, voltou á súa teima das grandezas patrias. Mentres liaba un petillo daqueles seus, arrancouse a falar de Alcoy e a gran industria de papel desa vila. Que se Alcoy tumba, que se Alcoy dálle, que Alcoy prerriba e Alcoy prebaixo. Que saen de Alcoy–claro, agora non, dicía, por estar en zona de guerra-, convois cargados de papel de primeira calidade para todo o mundo.
-Sen ir máis lonxe, ¿ónde credes que está feito este librillo de papel de fumar?
Levaba o mestre sempre o seu librillo de papel “Bambú”.
-A ver, ¿ónde cres ti que estará feito este librillo de papel de fumar?, dirixiulle a pregunta a un Penabade que era o tipo máis burro que na vida vin. Só lle faltaba unha mosca posta de fijo dándolle voltas arredor do melón. O Penabade saiu do seu parnaso particular de pan con queixo e chourizos, e, angustiada a expresión de quen intúe inminente e inevitable o ridículo, mirou para o mestre, mirou de esguello para nós, mirou para o librillo e dixo:
-En Bambú.
Un día de frío ingrato de xaneiro, o mestre apareceu morto, con outros dous, á beira dun camiño. Polo visto, a penas se lles coñecía porque tralos mataren fundíronos na goldra que logo coa xeada endureceu. Sacáranlle o roscopatén e maila cadeíña de ouro. ¡Cánto chorei por el!
Moitos, moitos anos teñen pasado. O tempo é unha brétema mesta que esvae os perfís desta congostra revirada e fodida que é a vida. Feito un cáncamo, canso e desenganado dos homes, eu sinto agora a vida do meu mestre como unha melodía alegre e triste á vez, unha música que dá gana de chorar oíla pero que é bonita e clara como a auga dun regatiño pola mañá dun día de sol.
-En Bambú.
Un día de frío ingrato de xaneiro, o mestre apareceu morto, con outros dous, á beira dun camiño. Polo visto, a penas se lles coñecía porque tralos mataren fundíronos na goldra que logo coa xeada endureceu. Sacáranlle o roscopatén e maila cadeíña de ouro. ¡Cánto chorei por el!
Moitos, moitos anos teñen pasado. O tempo é unha brétema mesta que esvae os perfís desta congostra revirada e fodida que é a vida. Feito un cáncamo, canso e desenganado dos homes, eu sinto agora a vida do meu mestre como unha melodía alegre e triste á vez, unha música que dá gana de chorar oíla pero que é bonita e clara como a auga dun regatiño pola mañá dun día de sol.
2 comentarios:
Acabo de pasar da risotada á pel de galiña. Encantoume esta historia. Non poido dicir que me lembra á miña infancia, porque os meus mestres foron xa doutro tipo e doutro tempo, pero si aos contos que nos relataba meu pai a miña irmá e máis a min dos seus mestres antes de durmir. Aínda que o seu recordo, lembro o dunha mestra en concreto, era ben menos entrañable e máis cruel. El era pequecho e disque remataba moi rápido de facer as contas. Entón corría a xunto da profe e preguntaba:
-Profesora, y ahora ¿que hagho?
E a mestra respondía, moi recachada:
-Una cebolla, Josiño, dibuja una cebolla.
E meu pai tiña unha libreta enteiriña chea de cebolas sen entender,ata anos despois, que mentres non se despegara daquel "ajo" nunca deixaría de debuxalas...
Mica:
Obrigado pola visita e o comentario. O mundo está cheo de historias sublimes na súa aparente intrascendencia, como esa da cebola e o allo de teu pai. Da anécdota á literatura só media un chisco de imaxinación e unha pisca de traballo. Un bico.
Publicar un comentario