Os ministros Fraga y Ribarne

Era costume nas revoltas estudiantís do tardofranquismo que os descontentos interviñesen as emisoras de radio dos grises para anticipar os seus movementos e descargas. Contan que nas algaradas do 68 na cidade universitaria da capital, a central ordenou a unha lechera disolver un salto en Filosofía e Letras. O poli acusou a correcta recepción da orde matizando:
-Recibido central. ¿Dónde disolvemos primero, en Filosofía o en Letras?
O mesmo que lle pasaba ao aturdido axente, pasoume a min na primeira nenez con Fraga. Sempre me preguntaba por que na tele non dicían os ministros Fraga y Ribarne, xa que eran dous, ata que, xa cun pouco máis de coñecemento, caín na conta de que era un só e miña lección incorrecta. A madurez política de Fraga colleume de tenro infante. Cando os sucesos de Vitoria xa tiña eu 16 anos, unha idade suficiente para odiar con certo fundamento. Na borracheira de democracia daqueles marabillosos anos, miltando eu na Xuventú Comunista de Galicia, a cousa era rebentar os mítins de AP. Lembro un na Estrada onde os oradores principais eran Gonzalo Fernández de la Mora, Fernando Suárez, ademais do propio Fraga. O malo era que na súa garda de corps formaban guerrilleiros de Cristo Rey (ou, cando menos, esa era a lenda que corría). De Cristo Rey ou de María Santísima, o certo é que a avantaxada talla e fera catadura dos elementos de seguridade que acompañaban aos políticos conservadores era abondo óbice para que a nosa fogaxe comunista vacilase un tanto e, a verdade, o que é rebentar pouco rebentabamos. Fraga era daquela un tipo desmedido, cunha prosodia característica e unha oratoria dura e torrentosa como un remolque de grava caendo. Despois daqueles anos complicados pero fascinantes do comezo da Transición, este menda -como xa ficou testemuñado noutro lugar deste furancho- trocou a militancia na esquerda polos paraísos artificiais, a música psicodélica e unha serie de relacións internacionais de natureza erótico-amorosa. Cando recuperei a cordura, Fraga, aquela figura rotunda de tirantes rojo y gualda das miñas lembranzas, atendía por don Manuel, aparecía domesticado e resulta que era presidente da Xunta. Coa sensación apremiante de terme perdido algo na marcha do país, observei que aquel animal político -stricto sensu- agora falaba galego, un galego fluído e raudo que non se aprende con clases particulares, e facía gala dun populismo un chisco paternalista, que, con todo, ofrecía unha imaxe algo asimétrica cunha contundencia excesiva e indisimulada nas formas.
Creo que Fraga, como todo o mundo, evoluíu, acomodouse ao medio. Está no noso estatuto de seres vivos que loitan pola supervivencia, e pola supervivencia vanse axeitando paseniño pero xurdiamente ao medio. O noso don Manuel naceu para mandar como outros nacen para obedecer ou plantar cebolas, e para mandar foi mudando, dende un inconmobible espírito de superioridade e unha ilimitada capacidade para o traballo, ao son que marcaban as circunstancias. Que tivo Fraga un pasado franquista? O país, España, ten un pasado franquista. Meu pai, alcalde da Estrada entre 1959 e 1971, ten un pasado franquista. Eu, flecha da OJE, teño un pasado franquista. Era o país que había e, conforme a nosa idade, responsabilidade e condición, todos fomos mudando consonte os tempos pois a nosa vida non se detivo coa morte do ditador. Eu paso da mitomanía anexa á morte pero tamén do rigorismo estúpido nos xuízos. Desde logo, non celebrei a morte de Fraga pois teño del unha lembranza neutra non podendo, no persoal, evitar unha certa saudade dos referentes da miña vida, conforme van faltando, sexan bos ou malos. Estráñame, entre tanto cento de artigo que estes días viron a luz adicados ao pasamento dos ministros Fraga y Ribarne, que non sexa posible descubrir unha nota persoal, que vaia para alén de valoracións políticas ao uso e segundo quen. Eu teño a inevitable tendencia a facer meus ata os personaxes públicos, ligalos á miña lembranza e sometelos ao meu criterio, un criterio raro, concedo. Será a miña alma de poeta.