Xa que existen latinajos para case todo (e mire vostede que son socorridos!), creo eu que, ao estilo terminolóxico desa tendencia tan notable da arte de todo tempo ―que chegou ao seu colmo no rococó― do horror vacui, deberiamos intitular horror litterae á aversión ao texto e a lectura. Ao igual ca a fobia ao baldeiro, o horror litterae está socialmente presente tamén―xa máis, xa menos― en toda época e circunstancia, e debido ás causas máis diversas mais de cotío relacionadas na historia de Occidente co altísimo perigo derivado do coñecemento. As almas posuídas polo Maligno, buscando contentar aos seus intolerantes xuíces, declamaban na Europa do XVI e o XVII contra os libros e a imprenta; ao pobre don Alonso Quijano os seus, persuadidos de residir o extravío do fidalgo nos malditos libros, requísanlle todo canto mamotreto atopan para os consagrar a unha purificadora pira; a xerarquía católica era odiada por don Jorgito el Inglés, entre outras cousas pola inveretada xenreira papista a toda especie de ilustración, na que Roma enxergaba con claridade a fin do seu dominio de tebras e medos sobre unha poboación analfabeta.Co devir dos séculos, hoxe o horror litterae non está estimulado polo Poder, con p maiúsculo ―sexa cal sexa e inflúa onde inflúa―, pois as formas de dominio revisten formas moito máis sutiles e imperceptibles e están directamente relacionadas con soportes comunicativos moito máis globais e totalizadores ca a letra impresa.
En tempos de produción editorial en masa maniféstase o paradoxo do que, con acerto, sen ten denominado indixestión editorial e indixencia lectora. Hai días, na lectura (da que por certo estou disfrutando abondo) de El Inquisidor de Catherine Jinks, emocioneime sinceramente cun exquisito parágrafo de amore librorum (que, sen o poder evitar, contrapuxen mentalmente nun lapso fugaz á cifra, absurda e desmesurada, de 70 000 títulos editados en España en 2006):
Soy dominico. He dormido estrechando las Confesiones de san Agustín contra mi pecho. He llorado al ver desintegrarse las páginas entre mis manos, bajo la cruel condena de la polilla que roe los libros.
Concíliase mal esta sobreprodución con feitos palmarios que sobrancean en cada enquisa sobre hábitos de lectura. Por exemplo que entre os adolescentes estudantes de ESO, a lectura, de entre as actividades de lecer, aparece sistematicamente en penúltimo lugar de preferencia, superada só por non facer nada. Teño para min que o feito de ser este tramo de ensino obrigatorio provoca en moitos estudantes, que se ven obrigados a uns estudos que nada lles importan, unha identificación 'libro'-'libro de texto' que conduce a unha bibliofobia da que dan innúmeros testemuños os sufridos profesores de tal caterva, entre os cales conto non poucos amigos.
O horror litterae, como moitas enfermidades, pode ser de detección precoz. Gardo ao respecto unha ilustrativa anécdota. Os pais dunha boa amiga ―el xa falecido, Pepe, home moi apreciado por min― tiñan en certa vila, «porta da Costa da Morte», un saneado negocio de bodas, bautizos y comuniones, metonimia moi propia do país que significa, claro é, de venda de roupa para tales galas. Con ocasión de estar Pepe vendendo un traxe "de almirante" para a primeira comuñón a certo rillote dunha aldea próxima -pequecho, gordo, mouro- que coa súa nai estaba, e xa feitas as probas, cadradas as tallas e fardado o neno, Pepe interrogou a este sobre o adminículo que na ceremonia prefería, ademais do consabido cordoncillo, portar na man, dándolle a opción de libro ou vela.
O rapaz, túzaro e sen erguer a vista do chan, preguntou que se o libro tiña letras, respostando positivamente Pepe e facendo aceno de lle ensinar as páxinas do misalito que alí tiña de mostra.
O neno non o pensou e, agora si, levantando a vista con decisión espetoulle á nai:
-¡¡Vela!!
4 comentarios:
Pois para min vela por favor.Mire que me gustan os libros pero eses da primeira comunión é que me resultan repulsivos. Magnífico post, coma sempre.
Sen embargo, Ana, para min o meu misalito Regina -que era o nome da editorial-, prístina manifestación no colectivo do repugnante, en efecto, nacionalcatolicismo, rancio e noxento, representa no persoal un elo de unión coa nenez que -loxicamente- me resulta moi grato. Grazas pola visita e comentario.
Houbo xeracións que non puideron gozar coa lectura porque na casa non había nin o hábito nin os cartos para mercar os libros. Meu pai, ao que non deixaron ir á escola porque había que traballar na casa, sempre foi home curioso e ávido de coñecementos. Se ben é certo que se intersou máis por as ciencias que por as letras -de ter formación tería dado un magnífico inventor de aparellos mecánicos-, houbo un tempo en que lle insistimos en que lera para poder escribir con menos faltas de ortografía, que non conseguía enmendar para o seu disgusto, e cremos que as Memorias dun neno labrego pola inmediata identificación que sabiamos ía establecer con Balbino, sería o axeitado. Creo que foi a lectura máis emocionada e emotiva que presencei. Chorou coma un neno.
Así que hai hábitos recuperables e outros que non van ser espertados nunca. Cando eu estudaba filoloxía circulaba coma unha anécdota para "partirse de risa" a dun alumno que en cuarto de carreira respondía a unha enquisa, que o profesor de literatura medieval facía a cada promoción o primeiro día de clase. Á pregunta: "Qué libro está usted leyendo en este momento", respondeu: "Nada". Ao profesor quedoulle a dúbida e chamouno ao seu despacho para inquerilo sobre a imprecisa resposta nun último intento de non darse por vencido e volveu preguntarlle: "Se refiere usted a Nada, de Carmen Laforet?", pero o alumno persistiu: "No, me refiero a nada de nada". Non é tan grave cometer erros coma persistir neles.
Os camiños da lectura e o anceio de coñecemento, prezada amiga, son de certo inescrutables, como ben demostra a fermosa historia de seu pai e o libro de Neira Vilas. Eu coñezo homes moi cultos case analfabetos. Non, non é unha boutade, senón unha maneira de percibir un certo tipo de cultivo persoal, de apetito intelectual, de esmero nas relacións e profundidade e cautela na reflexión, en persoas con escasa ou mesmo nula formación académica. Doutra banda, coñezo (e Vde. tamén) a xente a quen unha formación académica moi elevada serviulle de ben pouco pois seguen sendo uns auténticos zotes (especimes que menudean de xeito notable polas universidades do país...). Xa sabe: Quod natura non dat...
Estou certo, en calquera caso (e máis dende o día en que impartín no cárcere da Lama unha charla sobre libros e lectura)) de que a lectura é un sublime exercicio de mellora e superación das persoas, capaz de, como a seu pai, facelo chorar. Saúdos cordiais.
Publicar un comentario