O diablo dos libros

Un segmento certamente significativo dos libros herdados dos meus ancestros o constitúen os de contido esotérico, que, ao igual ca en min hoxe, debían producir neles hai ben anos unha atracción un tanto morbosa. As anotacións manuscritas e suliñados a lápis, non sei se de man do avó Mario ou do tío avó Roberto ―tal vez dos dous a cadanseu tempo de lectura― ornan as páxinas de tan insignes especimes, estimulando a romántica evocación do momento e circunstancia concreta en que foron feitas, a xeito de sinuosos trazos de grafito e tempo acubillados como fósiles na tépeda escuridade do libro ata seren de novo revividos polo feito simple de abrir este. Abrir un libro por moito tempo fechado ten algo de violento; é de seu un acto de profanación, como o rebentamento arqueolóxico da tumba dun monarca merovinxio que leva séculos no abismo sen fondo da divindade deserta e silenciosa.
Teño un exemplar desta laia que aprecio especialmente e que hai ben tempo que non abría. Levo días abandonado á súa lectura, unha lectura, como ocorre ás veces, indolente, carente de compromiso e caracterizada pola nonchalance de quen non fai máis ca ler, falar e esprimir o caletre por obriga profesional e está ata arriba de ler, falar e esprimir o caletre (e ata máis arriba das obrigas profesionais). Trátase dun venerable volume en octavo, impreso nun horrible papel de trapos, e encadernación rústica e barata; no físico un membro esgrevio desa tipoloxía de libros de fealdade que parecía corresponderse cunha sociedad caciquil y levítica, con los valores supremos del clero y de una burguesía de corte funcionarial campando sin complejos, libros que parecían impresos con la mugre de los militares y encuadernados con las sotanas de los curas. Este libro é Historia de la magia. Resumen de sus procedimientos, ritos y misterios. Versión española de Enrique Barea. Prólogo y notas de Rafael Urbano. 17 láminas. No pé: Biblioteca del Mas Allá. Lista, 66 –Madrid. 1922. E na volta da portada: Tipografía de «El Adelantado de Segovia».
O seu autor, de París da Francia, un chisco impostado como bo francés, pasou de Alphonse Louis Constant na pía, onde lle administraron o bautismo en 1816, ao nom de plume Eliphas Lévi, alias de resoancia non só hebraica, tarótica, cabalística, esotérica e talmúdica senón aínda aristocrática para a tribo de Sem.
Entre unha porción de cousas interesantes e en extremo amenas, conta Lévi un famoso proceso do século XVII na Provenza, característico da época, no que dúas devotas de pulsión relixiosa esaxerada ―na realidade dúas histéricas con evidentes desarranxos xenésicos―, Louise Capeau e Madeleine de la Palud, acusaron a un pobre cura, de nome Louis Gaufridi, sacerdote un poco mundano, de figura agradable, carácter débil y moralidad sospechosa, que fora confesor de Madeleine, en quen o guapo crego inspirou una violenta paixón. Cambiada esta en ciumes rabiosos pola indiferenza daquel, Madeleine fixo pagar a Gaufridi o seu despeito coa fogueira, a onde foi enviado polos piadosos dominicos que, tras atormentalo a conciencia, o fallaron inspirador certo da posesión diabólica das mozas. O máis curioso do caso, e a razón deste post, é que nun dos moitos transportes infernais aos que, como síntoma do seu endiañamento, as posesas se entregaban, entre alaridos, aspaventos e contorsións, parecían contar los sueños de los que las interrogaban; los diablos se daban nombres incongruentes; pronunciaban sermones dignos de los más fervientes capuchinos; declamaban contra la imprenta y contra los libros…
E é que a ars artificialiter scribendi de Gutenberg naceu -pestífera e diabólica, marabillosa e revolucionaria- querida por moitos e odiada por moitos máis. As aias de don Quixote e os nazis coincidiron no procedemento radical de entregar os libros ao lume como profiláctico do que consideraban moitos males. Hoxe, nun punto de inflexión definitivo no desenvolvemento extremo da galaxia gutenberg e do home tipográfico (impreso, dixital, en liña…), e persoalmente convencido de que na historia da humanidade non existe solución de continuidade, pregúntome onde se agochan os diablos, quen son os inquisidores que poñen lume ás fogueiras e a quen e por que se queima.