De paisaxes e sinestesias

Lembro, hai ben anos disto, que durante unha breve estada nas inmensas chairas onde Alemaña toca con Holanda, preto de Groningen, por onde eu andaba moceando daquela, e con ocasión dun romántico paseo en bicicleta entre enormes muíños, granxas e tulipáns, tiven un atisbo do fero sentimento co que a paisaxe debeu danar a mente maltreita de Van Gogh e a estraña conexión que a realidade establecía, imaxino, coa súa ollada deforme, patolóxica e xenial.
Poucas cousas, en efecto, asinan connosco un contrato tan evanescente e pouco rigoroso coma a paisaxe. E isto porque toda percepción estética alicerza naquelas porcións de nós mesmos que non somos quen de controlar. Unha música gústanos e outra non. O cadro dun pintor antóllasenos sublime e outro do mesmo autor anóxanos. Por qué a mar infinda nun solpor de outono pode parecernos un paradigma de melancolía ten, que dúbida cabe, algo de sinestesia. Sinestesia, por certo, que pode conducirse alén do marco estrito da paisaxe. Nunca puiden imaxinar, por exemplo, a Guerra Civil española nun mundo de cor. Foi, como as fotos e filmacións que nola teñen transmitido, en branco e negro. E a Europa da última guerra? Cando vin por vez primeira a porta de Brandenburgo no remate da avenida Unter den Linden, sufrín unha conmoción pola súa cor. Levaba anos imaxinándoa nun Berlín esnaquizado, negro, fumeante de bombas.
Voltando á paisaxe, abofé que de non levar xa varios anos —afortunados anos, por certo— vivindo nesta marabillosa e maternal terra da Amaía, e o libro de fotografías Brétemas luzadas do fotógrafo Luís Alonso Ocaña (Concello de Brión: 2007) ter chegado ás miñas mans sen a coñecer, ocorreríame como coa Guerra Civil ou a berlinesa Brandenbrger Tor: a Amaía sería de seu, indefectiblemente unha terra en branco e negro, tal e como as fotos de Alonso Ocaña —unha obra de arte cada unha— a amosan.
Nalgunha outra ocasión, téñome referido a que hai libros de fotos que, como o que comento, non son libros de fotos: son poemarios, poisque cada imaxe, en simbiose supoño que case perfecta, trasloce parte da alma do poeta, que no canto de se expresar con palabras faino con imaxes, e parte da alma da terra retratada, que no canto de ser herba, madeira, terra, pedra e auga, adquire a dimensión dun mundo inmaterial e etéreo onde de certo deben habitar as lendas e xerarse os soños.
Nota curiosa: o libro, editado non sen gusto e habelencia, chegoume, a min coma a todos os veciños do Concello, a través de buzoneo, semanas antes das últimas eleccións municipais. Vaites, ho! Que todo o que che meten na caixa do correo con tal motivo fora coma este libro!