Máis sobre o libro (e deixámolo durante un tempo...)

Ao lado da queima de libros subversivos, dexenerados, pouco patrióticos e xudeus, os nazis adoraban os libros, sempre que servisen aos seus fins. Tal e como conta Richard L. Evans nunha extraordinaria historia do III Reich, na Semana do Libro Alemán de 1935, o vicepresidente da Cámara de Literatura del Reich, falando baixo unha enorme bandeira coa lenda O libro: a arma do espírito, declarou: Os libros son armas, armas que pertencen ás mans dos combatentes. Ser un combatente de Alemaña é ser un nacionalsocialista.
E é que poucos inventos teñen inspirado tal amor e, ao tempo, tal desconfianza ao poder de todo tempo. Dende o momento mesmo do seu nacemento niguén foi indiferente á incalculable capacidade comunicativa do libro impreso fronte ás tradicionais formas manuscritas de transmisión do coñecemento. Do definitivo estímulo que a impresión das primeiras gramáticas das linguas románicas vernáculas supuxo para estas en tanto que dignos vehículos da expresión cultural, ata a inusitadamente rápida extensión da herexía reformista —que explica o seu rotundo éxito—, todo o universo contemporáneo foi socavado pola penetración daquela ars artificialiter scribendi, as potencialidades da cal residían nunha demoníaca función, descoñecida ata o momento: a posibilidade de producir moitos exemplares en moi pouco tempo. É certo que ninguén, perante a definitiva socialización da cultura e a información que o artefacto propiciaba xa para sempre, chorou a desaparición dos códices, sublimes depositarios e nobilísimos transmisores da cultura clásica, que, a fin de contas, representaban formas de cultura exclusivas, elitistas e xerarquizantes. En efecto —tal e como apuntan especialistas de gran talla— toda innovación tecnolóxica está condenada á convivencia coa tecnoloxía antiga por un período máis ou menos longo. Pero, ao cabo, a nova técnica, se tal merece, rematará por se impoñer. Así, os códices desapareceron nos primeiros anos do século XVI, ao igual que catrocentos anos máis tarde as plumas e os tinteiros escolares cederon paso aos bolígrafos, incriblemente limpos e duradoiros.
Será este o camiño que vai dirimir o futuro do libro e a lectura? Rematarán Kindles, Iliads e Papyres por aniquilar cincocentos anos de libro impreso e, de tal xeito, unha forma concreta de interactuar cos soportes do coñecemento? Penso, intimamente, que non, Porque, a diferenza do libro impreso fronte ao códice manuscrito ou o boli fronte á pluma e o tinteiro, ¿qué de novo, de auténticamente novo e revolucionario, ofrecen os trebellos electrónicos fronte ao libro? Penso que son artiluxios perversos, e isto no senso absolutamente etimolóxico de desviados ou invertidos na súa eventual funcionalidade. Cando Gensfleisch imprimiu a súa Biblia estaba —como último elo dunha afortunada cadea de miles de anos— poñendo a tecnoloxía ao servizo do obxecto. O que fan Kindle, iLiad e Papyre é poñer o obxecto ao servizo da tecnoloxía.