Grúas e ladrillos

Os medios de prensa, e moitos cidadáns, andan preocupados nos ultimos tempos pola "marbellización" de Galicia. Na vila de Laxe, a inmobiliaria Fadesa ten prevista a construción de 190 vivendas en primeira liña de praia, en terreos ata 2004 da Rede Natura. 13 empresas van erguer 600 apartamentos na praia fisterrá da Langosteira. 37.000 novas vivendas en Galicia en 2005. 45.000 previstas para o remate de 2006.
O secretario da Federación de Promotores de Edificacióne e Solo de Galicia maniféstase ilusionado c avance imparable do ladrillo no litoral (en zonas ata hai nada tan pouco atractivas como Laxe ou Langosteira, a causa dun clima—e sei o que digo— intratable). Segundo este señor, a ratio de familias galegas cunha segunda vivenda no litoral (1 de cada seis actualmente) está medrando. Por outra banda, tamén percibe o aumento na demanda de casas na costa por parte de xubilados europeos (ata o gorro, claro, da masificación do sur e levante e dunhas temperaturas estivais inaturables). Coñecendo o país, un panorama glorioso.
Galicia é un país en venda. Un bo amigo, arquitecto e fillo dun promotor sensible e comprometido sinceramente coa harmonía entre paisaxe e intervención arquitectónica, comentábame o outro día con desesperanza que iso que se chama a cultura do ladrillo é un problema, en efecto de base cultural, e, polo tanto, xeracional. Ao mellor, na súa opinión, o panorama cambia en cincuenta ou sesenta anos. Pero para entón, probablemente sexa too late, como dicía a canción.
A cultura do ladrillo ten claves, facetas, manifestacións. A xente non inviste, ou o fai moi pouco, en, non sei, bonos do tesouro nin se arrisca a xogar en bolsa; aquí mércanse pisos para especular con eles e gañarlle un mínimo de 6000 euros por ano. Eis o que explica que a día de hoxe, e segundo o Instituto Nacional de Estatística, existan en Galicia 283.000 vivendas deshabitadas. Polo tanto, non especula só o constructor (eufemismos: promotor e, máis recentemente, axente urbanizador, qué coña), aquí especula todo dios. Co visto e prace dunha lexislación que pon ao país en mans dos construtores ou, no mellor dos casos como-como en Andalucía- fai que non ve, aquí se someten solares a expropiación forzosa para recalificalos despois e facer un pastón con eles: o pelotazo, adaptación léxica hispánica e intransferible. Marbella e, a outra distancia, as irregularidades últimas na Deputación de Lugo non son máis ca a punta dun iceberg con moito fondo, un fondo moi noso, moi galego e moi español, feito de pequenas irregularidades, de pequenos tratos de favor, de pequenos tráficos de influencias, todo nas marxes difusas da legalidade, coa indulxencia, cando non a intervención, de alcaldes e concelleiros, e tirando de avogados de código ético, digamos, flexible cando fai falla.
Pero é que, da outra banda da barreira, a cultura popular é tamén absolutamente especulativa e despectiva co medio. Na Costa da Morte, Soneira e Bergantiños, por exemplo, onde a sangría migratoria foi moi forte, os emigrantes deixaban leiras cando marchaban e atopaban solares cando regresaban. Sen a máis mínima disciplina urbanística, cada quen facía a casa onde lle saía de salva sexa a parte (é dicir, onde tiña a leira) e adaptando dun xeito torpe e antiestético modelos arquitectónicos centroeuropeos confusamente asumidos. De aí o feísmo que repele e destroza visualmente bisbarras tan fermosas: eses abortos arquitectónicos coñecidos xa popularmente como palafitos, casas con patas e escaleira exterior (nun país onde chove doce de cada dez meses), por suposto ben alonxados da aldea e da casa de pedra, símbolo de tempos de miseria, e canto máis pegados á carreteira ou pista mellor. Fixo unha casa boísima: ao ladiño mesmo da carretera. Esta é a clave. A carretera é o emblema de progreso e de riqueza. ¿Cantas vilas galegas non están atravesadas por unha carreteira? Pobre de quen fale de quitar a carreteira do medio da vila. O día que se quite a carreteira, morreu o pueblo. Esta é a cultura popular contemporánea.
O noso é un país micronizado (case 300 concellos) onde cada quen fixo e fai o que lle peta, e o que vén, malia toda a tonelaxe legal que a Xunta pretexta coma garante da conservación harmónica do medio e demais milongas ao uso, non parece mellor.
Aquí non se crean empresas nin se instalan fábricas: instálanse grúas. A grúa é, como a carreteira, o símbolo visible do progreso en Galicia.
Galicia é un país en venda. Vivimos nun inmenso solar. Quen dá máis?