Steely Dan

De entre todo o que un le ao cabo do día, poucos argumentos ou ideas chegan a producir un impacto máis ca mediocre, ou, polo menos, iso é o que me pasa a min (certo é que os anos fan a un cada vez máis esixente). Pero, de cando en vez, a brillantez dunha imaxe, a instantánea decodificación dunha metáfora produce unha chispa luminosa na nosa maltreita mente, salferida de tanta parvada como se le (e, non digamos, se escoita). Teño unha Historia del Rock, que El País publicou en fascículos en 1986, magnífica obra de recopilación e crítica das orixes, expoñentes e evolución do pop e o rock internacional, debida á, entón aínda incipiente, factoría polanquista, e asinada por nomes como os de Diego Manrique, Jesús Ordovás, Moncho Alpuente, Álvaro Feito, Maruja Torres, Rosa Montero… Un produto editorial moi á altura de case todo o que, como operacións especiais, pon en marcha El País, e unha obra moi entretida que me estimula a evocacións e recordos moi gratos dos vellos tempos. Unha cousa, por certo, que me jode un güevo do meu exemplar é que o índice de nomes está incompleto e interrómpese no G (o que falta é o último fascículo, a saber onde andaría eu en 1986, en vez de comprándoo... ).
Característico da enciclopedia, que dá a medida da grande intelixencia e perspectiva crítica dende a que a obra está feita, é que cada artigo (referido xa a un grupo, xa a un autor, xa a un concerto, acontecemento especial, etc.) leva un título creativo, literario, metafórico…, unha sorte de expresión paradgimática do artista, grupo...: U2, el cántico espiritual; The Smiths, cegadoras luces del norte; King Crimson, las visiones del rey Fripp; Simple Minds, el gusto por las alturas; Motown, sublime cadena de montaje; Weather Report, música de la aldea global; Nacha Pop, fuertes sensaciones (tan fortes que así rematou o grandísimo Antonio Vega…).
A páxina referida a un dos meus grupos favoritos de toda a vida titúlase: Steely Dan, engimática brillantez. Asínaa David S, Mordoh e comeza co texto, ao impacto do cal me refería arriba: Se puede llegar a pensar que para escuchar a Steely Dan antes hace falta ponerse el esmoquin, tal es la elegancia de su música. Fascinante expresión do que exactamente penso. A afortunada combinación Donald Fagen, teclista e vocalista, e Walter Becker, baixista (que asinan todos os temas) está na base dunha produción coidada, urbana e de resabios neoiorquinos ata a médula, con potentes bases rítimicas, liñas melódicas de extraordinaria limpeza e orixinalidade e unha dosificación habilísima de recursos vocais, ventos... O concurso de músicos, como o guitarrista mercenario Dennis Dias poñen o resto. O solo de guitarra co que comeza "Don’t take me alive" (The Royal Scam, 1976) -déalle caña ao equipo e non o perda!!- segue emocionándome como o primeiro día que o escoitei.
Creo que outro dos meus grupos favoritos, Level 42 ―militantes igualmente da elegancia― débelle moito ao dúo Fagen-Becker, quen, polo demais, e como tantos, hoxe peinan canas.
Nota curiosa: Steely Dan (algo así como 'dani de aceiro') é o nome de certo instrumento erótico ―de uso doadamente intuíble― en Naked Lunch do irreverente e undergound W. Burroughs.

Debate?

Non é a sociedade, que, como todas as sociedades da historia, nin é boa nin mala. A sociedade de hoxe é a que hai, produto do seu tempo e circunstancia concreta. Pero o momento social, creo, é malo. O debate ZP-Rajoy de onte, alén de todo o tipo de consideracións políticas que se queiran facer (e se fan moitísimas porque aquí se badúa de carallo) e da descomunal campaña mediática que o precedeu, foi algo triste, máis ben, deprimente, e non pola calidade dos candidatos, nin o rollo macabeo de cada un, que alá cada quen. Non. O deseño do debate, con todo pautado e pactado, foi o triste: como parece inevitable que os cidadáns deste país convirtamos todo debate político nunha confrontación virulenta e visceral (ai, a longa sombra do 36, e o mito das dúas Españas!) , solución? Non dar pé ao máis mínimo enfrontamento, amoldar aos tíos que queren ser presidentes do país ―nin máis nin menos― á condición de meras talking heads que, nun diálogo de xordos, declaman datas, datos e porcentaxes. Os esforzos do moderador por cortar de raíz, coma un mestre magnánimo, a máis mínima réplica de calquera dos contendentes e de levalos, como nenos guiadiños, polos bloques temáticos que ía anunciando, resultáronme tristes, como digo, patéticos e deprimentes.
Se isto é a política do momento, en fin, que baixe Deus a velo

Duelo

Creo lembrar un tema do cantautor, cantante, compositor ―e actor― alemán Herbert Grönemeyer que se chamaba algo así como “Eu non lavo o coche os domingos” e se refería, como o título deixa desprender, á xurdia e metafórica negativa a permitir que o rodillo social acabe converténdonos nunha sorte de autómatas, dotados dunha personalidade cada vez máis esvaída, gris e uniforme, que remata por fundirse, no seu esvaimento, grisura e uniformidade, coa do veciño e así sucesivamente, ata conformarmos unha masa indistinta e dócil, gobernada e dirixida dende os omnipotentes mass media. Exactamente igual que, tras complicadas operacións e cálculos de márquetin, se nos estimula a mercar un coche, que se ofrece dende o spot que o anuncia como unha especie de relixión capaz de mudarnos a vida, se nos estimula -ata o noxo- a deixar cada tanto unha papeleta nunha urna cunha riqueza de mensaxes explícitas e subliminais encamiñadas a crer que tan simple feito vai implicar a fin dos problemas do mundo e o noso automático traslado ao mundo de Jauja. Todo iso perpetúa un statu quo que chamamos democracia, que non é mal invento, fóra favorecer que moito inútil e moito jalopín vivan regaladamente traizoando a boa fe do contribuínte.
Mañá, 25 de febreiro de 2008, toca ver o derby ZP-Rajoy. Quen é capaz de resistir unha presión mediática de tal calibre? Só quería lembrar o dereito a non lavar o coche os domingos. Porque un é así. Inxenuo.

O diablo dos libros

Un segmento certamente significativo dos libros herdados dos meus ancestros o constitúen os de contido esotérico, que, ao igual ca en min hoxe, debían producir neles hai ben anos unha atracción un tanto morbosa. As anotacións manuscritas e suliñados a lápis, non sei se de man do avó Mario ou do tío avó Roberto ―tal vez dos dous a cadanseu tempo de lectura― ornan as páxinas de tan insignes especimes, estimulando a romántica evocación do momento e circunstancia concreta en que foron feitas, a xeito de sinuosos trazos de grafito e tempo acubillados como fósiles na tépeda escuridade do libro ata seren de novo revividos polo feito simple de abrir este. Abrir un libro por moito tempo fechado ten algo de violento; é de seu un acto de profanación, como o rebentamento arqueolóxico da tumba dun monarca merovinxio que leva séculos no abismo sen fondo da divindade deserta e silenciosa.
Teño un exemplar desta laia que aprecio especialmente e que hai ben tempo que non abría. Levo días abandonado á súa lectura, unha lectura, como ocorre ás veces, indolente, carente de compromiso e caracterizada pola nonchalance de quen non fai máis ca ler, falar e esprimir o caletre por obriga profesional e está ata arriba de ler, falar e esprimir o caletre (e ata máis arriba das obrigas profesionais). Trátase dun venerable volume en octavo, impreso nun horrible papel de trapos, e encadernación rústica e barata; no físico un membro esgrevio desa tipoloxía de libros de fealdade que parecía corresponderse cunha sociedad caciquil y levítica, con los valores supremos del clero y de una burguesía de corte funcionarial campando sin complejos, libros que parecían impresos con la mugre de los militares y encuadernados con las sotanas de los curas. Este libro é Historia de la magia. Resumen de sus procedimientos, ritos y misterios. Versión española de Enrique Barea. Prólogo y notas de Rafael Urbano. 17 láminas. No pé: Biblioteca del Mas Allá. Lista, 66 –Madrid. 1922. E na volta da portada: Tipografía de «El Adelantado de Segovia».
O seu autor, de París da Francia, un chisco impostado como bo francés, pasou de Alphonse Louis Constant na pía, onde lle administraron o bautismo en 1816, ao nom de plume Eliphas Lévi, alias de resoancia non só hebraica, tarótica, cabalística, esotérica e talmúdica senón aínda aristocrática para a tribo de Sem.
Entre unha porción de cousas interesantes e en extremo amenas, conta Lévi un famoso proceso do século XVII na Provenza, característico da época, no que dúas devotas de pulsión relixiosa esaxerada ―na realidade dúas histéricas con evidentes desarranxos xenésicos―, Louise Capeau e Madeleine de la Palud, acusaron a un pobre cura, de nome Louis Gaufridi, sacerdote un poco mundano, de figura agradable, carácter débil y moralidad sospechosa, que fora confesor de Madeleine, en quen o guapo crego inspirou una violenta paixón. Cambiada esta en ciumes rabiosos pola indiferenza daquel, Madeleine fixo pagar a Gaufridi o seu despeito coa fogueira, a onde foi enviado polos piadosos dominicos que, tras atormentalo a conciencia, o fallaron inspirador certo da posesión diabólica das mozas. O máis curioso do caso, e a razón deste post, é que nun dos moitos transportes infernais aos que, como síntoma do seu endiañamento, as posesas se entregaban, entre alaridos, aspaventos e contorsións, parecían contar los sueños de los que las interrogaban; los diablos se daban nombres incongruentes; pronunciaban sermones dignos de los más fervientes capuchinos; declamaban contra la imprenta y contra los libros…
E é que a ars artificialiter scribendi de Gutenberg naceu -pestífera e diabólica, marabillosa e revolucionaria- querida por moitos e odiada por moitos máis. As aias de don Quixote e os nazis coincidiron no procedemento radical de entregar os libros ao lume como profiláctico do que consideraban moitos males. Hoxe, nun punto de inflexión definitivo no desenvolvemento extremo da galaxia gutenberg e do home tipográfico (impreso, dixital, en liña…), e persoalmente convencido de que na historia da humanidade non existe solución de continuidade, pregúntome onde se agochan os diablos, quen son os inquisidores que poñen lume ás fogueiras e a quen e por que se queima.

A salto de mata

A salto de mata. Así vivimos o día a día nesta vella e sacrificada pel de touro. Ando con moi pouco tempo esta tempada, de xeito que nin un vagar teño para unha reflexión serena (ai, tan necesitadiño anda o país de reflexión serena!). Con todo, un par de apuntes, que non podo resistir.
a) Entre o pastón que ZP vai meter en profes nativos de inglés e o que vai meter Rajoy (o meridiano máis famoso de España, ao dicir do meu pequeño) en deporte de elite, vannos crujir a impostos. Pero ca! Se os van baixar! (e, por riba, agasallarnos con 400 euros de devolución). Coño! A min non me dan as contas. Ao mellor é que non din toda a verdade…
b) Kosovo e Euskadi. Lémbrame, como pai, aquilo dos irmáns:
-¡Pues si a Pepito se lo compras yo también lo quiero, hala!
-Pero, cariño, a Pepito se lo compro porque se lo ha merecido.
-¡Pues yo también me lo merezco!
-No, cariño. Las cosas non funcionan así, verás...
O que segue é extenuante. Así é que Moratinos se cura en saúde. Sonche bos todos.

Ovos da serpe

Lembro un tempo no que a policía non andaba con contemplacións. A min cascáronme un porrazo de putísima madre no ombreiro dereito na praza compostelá de Puente Castro cando, con dezasete anos, berraba amnistía xeral. Unha mosca move as ás en Nova Iork e chove en Pedrouzos. Ben sei que a relación entre o porrazo daquel gris, que Dios teña na gloria pois xa daquela ía vellouco, e que Marcelino Camacho saíra do cárcere é en exceso transitiva, resultando imposiblemente complexo remontarmos causas e efectos entre algo tan íntimo e fuxidío coma a dor (máis grande é sempre a humillación) do meu ombreiro e o feito, remarcable, público e —este si— histórico, da liberdade de Camacho. Pero, con todo, a min, que non por iso vou ter que render contas a ninguén, gústame crer que si, que hai unha relación entre unha cousa e a outra, e que foron moitos porrazos os que propiciaron neste país moitas cousas boas.
Trinta descerebrados/as vítimas dunha comida de coco acojonante (aí seguimos: rigor extremo era a consigna dos mozos radicais da violenta SA alemá nos anos vinte e trinta) insultan a unha tía coas pelotas máis grandes cás de todos eles xuntos (xa saben, o medo, mirar baixo o coche todos os días, pensar en explosións, a paranoia daquel que moito che mira e qué levará baixo o brazo…). Ben. E que lle chaman? Fascista. En fin. Sen comentarios. Dentro de vinte anos estarán todos/as pagando unha hipoteca e o crédito da voda.
O máis pintoresco de todo —son feitos así os que dan a a medida dos tempos e o país— é que a medida progresista e, supoño, politicamente correcta é que a policía non interveña. Por moito menos cascáronme a min nun ombreiro e aquí sigo. Dando guerra.

Nota (inserida o 15 de febreiro): por suxestión dunha boa amiga, elimino a ligazón a blogs.periodistadigital.com que este post contiña. A razón? Incluíno, de xeito acaso apresurado (isto de andar a tantas guerras, xa saben...), para complementar cunha nova de fondo a inhibición das autoridades académicas no asunto, pero a posteriori, tras a advertencia da miña xenerosa lectora, decateime de que podía extrapolarse de tal inclusión unha certa sintonía ideolóxica deste blogueiro co medio en cuestión. Nada máis lonxe da realidade, como agardo poida deducir quen siga estas páxinas.

Bla bla bla

Asistir, sen poder evitalo, ao permanente e aburridísimo cruce de mutuas acusacións entre as cabezas visibles dos nosos partidos políticos maioritarios —o que , consonte as datas, vai chegando a un clímax a duras penas soportable— é sen dúbida unha das servidumes máis onerosas a que nos somete a cousa pública aos sufridos españolitos que venimos al mundo (nos guarde dios).
Vendo o que se ve, e vivindo como vivimos no reino do bla bla bla, acepte, amigo lector, un consello: nunca discuta cun idiota. Poderían confundilo con el.

Díaz

Lembro ter lido que por volta, creo, dos cincuenta anos, os homes (humanos varóns, non vaiamos liala) sufrimos o que os piscólogos sociais denominan a síndrome do home gris, un a xeito de esleimento da nosa identidade no inventario de personalidades diferentes ás que remiten as lembranzas acumuladas ao longo dos anos e a vaga (ou máis concreta, dependerá dos casos) sensación de ter chegado a un punto a partir do cal o que non se fixera xa non se vai facer. Opere a síndrome devandita nun grao ou noutro, si opino que, chegado o medio século (chegada para min inminente) comezan a menudear os momentos de balance, xeralmente acompañados do presentimento de que, en efecto, nalgures debemos levar impresa a data de caducidade. A min vaime moi ben nestas leves crises reforzarme no catálogo, de costume sempre breve, das cousas sobre as que un ten un pleno convencemento, o xurdio convencemento de non ter trabucado a elección. No meu caso, unha destas cousas e a vocación de filólogo, bibliófilo e editor, vontade triple pero confluente nunha actividade profesional permanentemente complementada.
Noutra ocasión falei dalgún dos textos, os estudos e as persoas que, sobre un alicerce eu case diría xenético, foron modelando, articulando e aínda estimulando esa vocación. O encontro no curso 1980-81 co latín vulgar constituíu para min un determinante impacto intelectual, polo seu potencial de evocación, considerado dende un certo punto de vista, da vida real do mundo antigo, fronte á solemnidade, case museística, dos textos clásicos. Tras anos de Tácito, Virxilio e Cicerón, atopar nunha antoloxía un pequeno vocabulario de incorreccións lingüísticas copiado no século VIII, as pintadas dos habitantes de Pompeia e Herculano, as cartas á súa familia dun lexionario destacado en Exipto no século II ou as aterradoras tabellae defixionum supoñía recrear, dende a máis depurada crítica filolóxica, un mundo cheo de engado, propiciando,ademais, a percepción de que o Imperio foi unha auténtica forma -probablemente a máis auténtica da historia- de Europa global e unificada. Casi ná para un libro.
Ese libro, esa antoloxía é a Antología del Latín Vulgar, asinada por Manuel Díaz y Díaz en Salamanca, o día de san Silvestre de 1961, e que eu posúo en edición -por suposto- de Gredos, en reimpresión de 1974, repleta de comentarios e marginalia manuscritos, como reflicte a imaxe deste post. Un dos meus libros máis apreciados, no que, logo, en moitos anos impartindo Historia da Lingua Española no centro da UNED en Pontevedra, sempre atopaba o refrendo daquel dato, daquela forma, daquel étimo, daquela variante que precisaba. Cando se escriba a historia da escola filolóxica española, a Antología de Díaz será sen dúbida un dos textos de referencia
Ao remate da carreira, e con ocasión dun curso monográfico de doutoramento sobre algo tan levián como Técnicas de lectura y escritura en la baja latinidad y alta Edad Media, Díaz chegaba á aula os sábados ás 10 e, sen o máis pequeno papel nin nota, arrancaba a falar ata ás dúas en punto. Gardo con devoción os apuntamentos daquel curso, exemplo irrepetible para min de organización mental, erudición e sabedoría.
De Díaz, nos anos posteriores e en breves e conxunturais encontros, non recibín máis ca mostras de cabaleirosidade e aprecio.
Onte o vello mestre rendeu a vida. Quixera que estas letras, homenaxe de gratitude dun humilde filólogo a unha lección maxistral, chegaran alá onde o seu espírito more.

Algo de maxia

Non iacet in molli veneranda scientia lecto: ipsa sed assiduo parta labore uenit. Ave María. 1885.
Isto é o que pode lerse na inscrición pétrea da barroca fachada da pequena igrexa rural de San Xiao de Vea, cabo do Ulla.
Son cousas así as que fan de Galicia un país bretemoso, máxico e contraditorio.