Felicidade

É algo que sempre me chamou a atención o interese que as cousas de España espertan no estranxeiro. Que somos, tras os amos do cortijo (USA), o segundo destino turístico do planeta é algo arquisabido. Seguramente hai países de mellor clima, gastronomía máis refinada, paisaxes máis impresionantes, hostalaría e transporte mellor organizados, medio natural máis conservado, menos ruído, praias de area máis fina e auga máis limpa, pero a media ou intersección que de todo iso oferta España parece ser a clave de tamaño atractivo. E a cousa, mutatis mutandis, non é de agora. Algo teremos para que íberos, celtas, púnicos, gregos, romanos, xermanos, árabes, mouros… batallaran tanto cos nativos para se instalaren por estes pagos.
O meu apreciado Borrow, don Jorgito el Inglés, sorprendeuse cando a súa The Bible in Spain convertíase nun best-seller: publicada en decembro de 1842, en 1843 esgotáronse seis edicións de a mil exemplares cada unha e dez mil doutra edición en dous tomos. Reimprentouse dúas veces ese mesmo ano nos Estados Unidos, e ao pouco foi traducida para alemán, francés e ruso. En 1911 levábanse publicadas vinte edicións inglesas. Independentemente das obvias calidades do libro, resulta evidente que o cóctel de misterio, lenda, violencia, heroicidade, vileza, épica e primitivismo que a vella pel de touro inspira, e que Borrow soubo indiscutiblemente explotar, están no alicerce dese éxito. O propio don Jorge recoñece no limiar da obra que

En España pasé cinco años, que, si no los más accidentados, fueron, no vacilo en decirlo, los más felices de mi existencia. Y ahora que la ilusión se ha desvanecido ¡ay! para no volver jamás, siento por España una admiración ardiente: es el país más espléndido del mundo.

Hai ben pouco que escotei nun medio radiofónico unha suxestiva entrevista co coñecido sociológo e profesor de ciencia política da Universidade de Siena, Stefano Bartolini, a propósito dunha investigación que vén de coordinar acerca da felicidade dos norteamericanos de clase media. Segundo os resultados do estudo, nos últimos trinta anos o clima socio-político dos USA, a inseguridade cidadá, o incremento nas horas adicadas ao traballo, pero sobre todo e en primeirísimo lugar a incapacidade de estableceren relacións sociais sas, satisfactorias e non baseadas nun interese inmediato ou trato superficial, son as causas da infelicidade dos cidadáns americanos. Bartolini, que agora vive en Italia pero viviu en EE.UU e en España -de feito, fala español admirablemente- afirmou que nunca foi tan feliz como en España, nin sequera en Italia, e que, na súa opinión, ningún europeo pode ser completamente feliz nos EE.UU. Para él, onde queira, o acceso aos bens de consumo modifica moi lixeiramente o nivel de felicidade (falamos, claro, de capas medias da sociedade) e, en troques, é a calidade da sociabilidade e das relacións humanas o elemento fundamental que o incrementa. Cre Bartolini que a urdime de relacións sociais en España (bares por todas partes, horarios inverosímiles noutras latitudes, prazas, parques, xardíns e lugares de encontro de todo tipo, a desorde nas conversas, actividades como o tapeo, a fiesta permanente e o botellón…) conforman un sistema social único, irrepetible e absolutamente envexable.
Sistema social do que, paradoxalmente, os propios españois semellamos abominar, no noso intento de nos aproximar no posible ao que consideramos o nivel europeo, é dicir, moderno, racional, elegante, discreto e… aburrido.