These wonderful years

Noutros artigos desta bitácora teño reflexionado sobre os efectos, na miña opinión, perversos desa milonga que os que hoxe mandan en San Caetano deron en chamar «Ano da memoria», e que, como a Lei homónima do goberno central, pasou sen pena nin gloria nin provocar máis ca indeferenza en xentes de miras autenticamente progresistas, pouco dadas a sectarismos e que fían máis do presente e o futuro que das sombras, ominosas, do pasado. E ollo que isto o di o neto, sobriño e sobriño neto de represaliados polo fascismo, que nalgún caso, como o dun brillante xornalista e poeta, renderon a vida á barbarie antes ca dobraren a cerviz.
Entendo que dous, cimeiramente, son eses efectos perversos dos que falo. Un, ademais de perverso innecesario, é o de afondar cando menos convén nunha fenda sociopolítica entre aquelas dúas Españas de don Antonio (unha das cales, setenta anos máis tarde, ha de helarte el corazón: elixa Vde., entre Francino e Jiménez Los Santos, a súa), fenda no labor da cal, por certo, don José María Aznar revelouse un virtuoso e, con todo -e contra o que cabería agardar- diariamente traballada pola actual clase política, obsesa de demoscopias e réditos electorais, coa descualificación por estratexia, máis que proclive a buscar, a prol de todos, espazos de entendemento, que os hai e moitos.
O outro efecto relaciónase coa vivencia implicitamente negativa e triste que, nunha inferencia malia implícita case necesaria, a recuperación da memoria atribúe aos anos nos que esa memoria era ilegal e reprimida. Quero dicir que unha cousa é que o franquismo fose un réxime abominable en todos os sentidos e outra, ben distinta, que os españois non fosen felices entre 1940 e 1975. A recuperación da memoria ten como base a satanización do franquismo, o que estimula a esixencia histórica de que a xente non experimentase baixo a férula do Movemento máis ca medo, represión e tristeza. Nada máis lonxe da realidade. Moita xente se enfrontou á ditadura e pagou co sufrimento e a tortura, cando non coa vida, o seu valor. Pero que moita outra xente non o fixera, e intentase montarse a súa película vital como boamente puido, non os converte en cómplices daquela.
Coa fin da posguerra, e a chegada dos planes de desarrollo, os seiscentos e as neveras, a televisión e a substitución do búnker polos tecnócratas (lembran os tres López do Opus Dei: López Rodó, López Bravo e López de Letona?), arribaron tamén á vella pel de toro os melenudos capitaneados por catro rapaces de Liverpool que, ao seu propio dicir, chegaron a ter máis sona ca Xesucristo. Ao pouco outros nomes como Bob Dylan, The Rolling Stones, Elvis Presley, Jim Morrison, The Kinks, The Animals… comezaron a soar, irreverentes e levantiscos a oídos afeitos á salmodia curil das novenas e besbesellos de beata. Nas nosas latitudes, Los Bravos, Los Brincos, Los Mustang, Los Sirex… abriron os vieiros dunha por veces delicada convivencia entre a modernidade, o desenfado e a gana de vivir dunha mocidade a quen a guerra collía xa de lonxe e un réxime disposto a perpetuarse á súa sombra. Logo, nunha eclosión imparable, a cultura e os modos de vida traídos da man pola música moderna acabaron impoñéndose en todos os recantos da Península.
Un libro que me envía o meu querido colega da Universitat de Lleida, Javier de Castro, editor por profesión e especialista na cultura pop por devoción, dá conta daqueles tempos, para min, e supoño que para moitos da miña quinta, xa tinguidos pola morriña dos anos mozos. Trátase de Quan Lleida era ye-ye. Musica moderna i societat (1960-1975), de coautoría de Javier, Álex Oró e Josep. M. Ruiz, e brillantisimamente editado por Pagés Editors, de Lleida, en 2005. Desfilan polas súas case catrocentas páxinas a gran formato e toda cor, con riquísima profusión de documentación gráfica, non só os grupos, as orquestas e as súas vicisitudes e relacións co tecido social do país, senón tamén outros moitos aspectos como as tendas de discos e material fonográfico e musical, as características laborais do mundo da pachanga e os grupos ye-ye, as dificultades impostas polo réxime aos bailes e que entendía como procaces manifestacións de modernidade, a emerxencia do folk e os seus contactos xenéticos coa oposición á ditadura, os concertos, os guateques, os asaltos, a estética das fundas dos discos, o nacemento das discotecas, boîtes e nightclubs… Unha experiencia «provincial» doadamente extrapolable a, creo, todas as latitudes da Península (unha idea, por certo, para calquera con azos e capacidad para poñela por obra no caso da Coruña, de Ourense…): quen non lembra aqueles grupos con profusión de apócrifos xenitivos saxóns: os Dancer's, os Cunter's (eran de Cuntis, daí o nome), a Orquesta X, Gran Parada, Poceiro, Sintonía de Vigo... os órganos Farfisa e as guitarras Fender, as baterías Ludwig, o ambiente das salas de fiesta, a emoción do primeiro morreo escoitando "Por un sorbito de champán", o cuba-libre de garrafón e o tufo a suor e Varon Dandy ?
Aqueles marabillosos anos.