¡Al suelo todo el mundo!

Lembro que se votaba nominalmente algo no Congreso dos Deputados, unha moción de censura contra o presidente Calvo Sotelo, creo. Sobre don Leopoldo —cenizo de aspecto pero home cordial e intelixente— había un chiste moi castizo: ¿En qué se parecen España y Portugal? En que el primer ministro portugués se llama Pinto Balsemão y el presidente español tiene pinta de embalsamao.
Eu daquela vivía nun piso de estudantes, no que non había televisión. Había, iso si, moita merda e lembro que un curmán meu despois de vasoirar a habitación, no canto de usar recolledor, metía as pelusas e a porquería recollida nun armario empotrado. Tamén se nos ocorreu meter uns panos de cociña que tiñamos na bañeira dun cuarto de baño que non usabamos (o piso tiña dous) con intención de os poñer a oreo. Iso debeu ser por xaneiro. En xuño, rematado o curso, lembrámonos dos panos e, cando abandonamos o piso, facendo uso da punta dunha fregona trasvasámolos da bañeira a unhas bolsas de lixo, uns foulards postos a modo de mascarilla e contendo unhas náuseas de reglamento.
Naquel piso había radio. E aquel día escoitabamos na radio, eran contra as seis da tarde, a voz do presidente do Congreso (Landelino, Glandulino, Lavilla, paréceme) nomeando as súas señorías e estes ían dicindo si ou no. De súpeto, pasou algo raro, oíronse unhas voces destemperadas e uns berros. O locutor, coa voz quebrada polos nervios, dixo la guardia civil, e repetiu máis baixo —con prosodia claramente domeñada polo medo— la guardia civil entra en el Congreso, hay un guardia, hay un guardia... E tiros. Como unha ráfaga de metralleta. O tableteo e o estrondo de moitos tiros. Logo veu unha noite que puido ser a dos coitelos longos e ficou, monarquía mediante, en nada. Moita viaxe a Portugal, moito tirar arquivos, moito soltarse o ventre, romper papeis… O finado de meu pai repetíanos a min e aos meus achegados unha frase de moda no 36: non vos signifiquedes. Naquela noite, José María García, hoxe de rabiosa actualidade, sorprendeu ao país asumindo o papel dun periodista serio e comprometido cos valores democráticos, cando boa parte de España ―id est, a progresía militante persuadida de que o fútbol era o opio do pobo― cría que non era máis ca un elemento de alienación que se nutría da ignorancia popular.
Un meu amigo, moi querido e de humor moi fino -satirizando aquela primeira expansión do galego que levaba a adaptacións disparatadas e hiperenxebrismos de toda laia- referíase ao golpista ―cañí, decimonónico, con los ibéricos cojones de Godoy o Espartero― como o Teínte Coroel Antón Teixeiro Muíña.
Alá van case tres décadas. Na euforía daqueles anos un esperaba máis destes. Dun tempo a esta parte vivimos en España un ambiente irrespirable, como de sauna na que un leva máis dun día cando entrou só para dez minutos. Véndoo en perspectiva histórica ―e teórica―, diríase que tras trinta anos de supervivencia do sistema democrático consolidado eran máis que fundadas as esperanzas de sacudirnos tanto mal rollo herdado do cataclismo civil vivido entre 1936 e 1975. O 23 de febreiro de 1981 foi apenas unha recidiva. Pero non. Todos os dispositivos do estado de dereito aparecen mecanicamente descompensados polo factor humano. E o factor humano alicerza, na miña opinión, na visceralidade social de non perdoar que outro non pense coma nós. Cando mañá abra o xornal ou vexa o parte das tres pense niso e intente analizar á súa luz o que le, escoita ou ve. A min funcióname. O malo é que non me gusta.